غذاهای سنتی مردم هزاره: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''غذاهای سنتی مردم هزاره؛'''</big> غذاهای رایج در فرهنگ غذایی سنتی مردم هزاره. غذاهای سنتی مردم هزاره، از تنوع زیادی برخوردار است. محیط زیست هزاره‌ها و سیستم معیشتی آنها سبب شده است که این مردم فرهنگ غذایی متفاوتی از سایر اقوام ساکن در افغانست...» ایجاد کرد) |
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:دلده.jpg|بندانگشتی|412x412پیکسل|دلده که از بلغور گندم درست میشود از غذاهای سنتی مردم هزاره است]] | |||
<big>'''غذاهای سنتی مردم هزاره؛'''</big> غذاهای رایج در فرهنگ غذایی سنتی مردم هزاره. | <big>'''غذاهای سنتی مردم هزاره؛'''</big> غذاهای رایج در فرهنگ غذایی سنتی مردم هزاره. | ||
غذاهای سنتی مردم هزاره، از تنوع زیادی برخوردار است. محیط زیست هزاره‌ها و سیستم معیشتی آنها سبب شده است که این مردم فرهنگ غذایی متفاوتی از سایر اقوام ساکن در افغانستان داشته باشند. این غذاها هنوزهم طرف‌داران زیادی دارد و مورد توجه گردشگران نیز قرار گرفته است. | غذاهای سنتی مردم هزاره، از تنوع زیادی برخوردار است. محیط زیست هزاره‌ها و سیستم معیشتی آنها سبب شده است که این مردم فرهنگ غذایی متفاوتی از سایر اقوام ساکن در افغانستان داشته باشند. این غذاها هنوزهم طرف‌داران زیادی دارد و مورد توجه گردشگران نیز قرار گرفته است. | ||
==جایگاه غذا در فرهنگ مردم هزاره== | ==جایگاه غذا در فرهنگ مردم هزاره== | ||
فرهنگ غذایی قوم | فرهنگ غذایی [[قوم هزاره]]، با تنوع زیاد، جزء هویت آنها به‌شمار می‌رود و ارتباط مستقیم با اقلیم، فرهنگ و منابع معیشتی این مردم دارد. مردم هزاره به‌طور معمول برای فصل‌های سال، مناسبت‌های مذهبی و آیینی غذای ویژه دارند.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2016/03/19/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D8%AE%D8%AA%D9%86-%D8%AD%D9%84%D9%88%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%AF/ غفاری، «نوروز در دایکندی با پختن حلوای سرخ جشن گرفته میشود»، آژانس خبری پژواک.]</ref> تحقیقات نشان می‌دهد که غذاهای سنتی هنوز در سفره‌های این مردم حضور پررنگ دارد. حتی مهاجرین هزاره در کشورهای دیگر از غذای سنتی خود استفاده می‌کنند. روز 19 می / 30 اردیبشهت، روز جهانی فرهنگ هزارگی نامیده شده و هزاره‌ها در این روز می‌کوشند در کنار دیگر جنبه‌های فرهنگی، گونه‌های مختلف غذای سنتی خود را به نمایش بگذارند.<ref>[https://sattagydia.com/celebrating-hazara-culture-day-in-pakistan-afghanistan-and-the-world/ رحیمی، «تجلیل روز فرهنگی هزاره در پاکستان، افغانستان و جهان»، وبسایت ستاگیدیا.]</ref> | ||
==منابع غذای سنتی قوم هزاره== | ==منابع غذای سنتی قوم هزاره== | ||
از آنجایی که کشاورزی و دام‌داری عمده‌ترین منابع اقتصادی مردم هزاره است، عناصر اصلی فرهنگ غذایی این مردم را نیز غلات، گوشت، فراوردهای لبنی و سبزیجات تشکیل می‌دهد. | از آنجایی که [[اقتصاد کشاورزی افغانستان|کشاورزی]] و دام‌داری عمده‌ترین منابع اقتصادی مردم هزاره است، عناصر اصلی فرهنگ غذایی این مردم را نیز غلات، گوشت، فراوردهای لبنی و سبزیجات تشکیل می‌دهد.<ref>تیمورخانوف، تاریخ ملی هزاره، 1372ش، ص77-81.</ref> | ||
==انواع== | ==انواع== | ||
[[پرونده:نان-پنجه-کش.jpg|بندانگشتی|350x350پیکسل|نان پنجه کش]] | |||
===الف) نان=== | ===الف) نان=== | ||
نان همیشه سر سفرۀ هزاره در کنار دیگر غذاها وجود دارد و حتی گاه وعدۀ کامل غذایی آنها را تشکیل می‌دهد. نان مردم هزاره گونه‌هایی چون پنجهکش، فتیر/پتیر، خَمری، تیکی‌اویتو (نان روغنی)، نان ته‌دیگی دارد که هرکدام لذت خاص دارد. | [[نان]] همیشه سر سفرۀ هزاره در کنار دیگر غذاها وجود دارد و حتی گاه وعدۀ کامل غذایی آنها را تشکیل می‌دهد.<ref>[https://khabarnama.net/1397/01/high-used-food-in-afghanistan/ گوشت، روغن و برنج؛ مواد غذایی پرطرفدار هر سفره افغانی»، وبسایت خبرنامه.]</ref> نان مردم هزاره گونه‌هایی چون پنجهکش،<ref>[https://chishi.ir/8118-nan-panje-kesh/ «طرز تهیۀ نان پنجهکش»، وبسایت چیشی.]</ref> فتیر/پتیر، خَمری،<ref> [https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> تیکی‌اویتو (نان روغنی)،<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.youtube.com/watch%3Fv%3D8D68EZG_z2Q&ved=2ahUKEwi95vLw_52FAxXuRPEDHXKSCXIQtwJ6BAgdEAI&usg=AOvVaw3XvQ3Ja2sWZ7K7L3V2kxMh «پختن تیکی اویتو، با شایسته و زهرا، برنامۀ گُلخو قسمت نوزدهم»، چینل اوگَل جورنال.]</ref> نان ته‌دیگی دارد که هرکدام لذت خاص دارد.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.] </ref> | ||
===ب) غذاهای گوشتی=== | ===ب) غذاهای گوشتی=== | ||
1. قدید/ لاندی، از گوشت گوسفند و در برخی موارد گاو یا بز درست میشود. در برخی مناطق هزاره‌نشین، حیوان را ذبح کرده، به تکه‌های کوچک خرد می‌کنند. سپس آن را نمک سود کرده در فضای باز خشک می‌کنند. قدید در فصل زمستان به‌صورت آبگوشت و گاهی با برنج (قدید پلو) مصرف میشود. قدید در فرهنگ غذای هزاره، غذای لازمی است. | 1. قدید/ لاندی، از گوشت گوسفند و در برخی موارد گاو یا بز درست میشود.<ref>موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص202.</ref> در برخی مناطق هزاره‌نشین، حیوان را ذبح کرده، به تکه‌های کوچک خرد می‌کنند. سپس آن را نمک سود کرده در فضای باز خشک می‌کنند. قدید در فصل [[زمستان]] به‌صورت [[آبگوشت|آبگوشت]] و گاهی با [[برنج]] (قدید پلو) مصرف میشود. قدید در فرهنگ غذای هزاره، غذای لازمی است.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | ||
2. قبورداغ، غذای گران‌بها و لذیذ است. گوشت گوسفند را خرد کرده، با روغن خود آن (دنبه و چربی) بدون آب، پخته کرده و در یک دیگچۀ سفالی می‌اندازند تا منجمد شود. بعد آن را در مرور زمان استفاده می‌کنند. این غذا در برخی مناطق جاگزین قدید است؛ | 2. قبورداغ، غذای گران‌بها و لذیذ است. گوشت گوسفند را خرد کرده، با روغن خود آن (دنبه و چربی) بدون آب، پخته کرده و در یک دیگچۀ سفالی می‌اندازند تا منجمد شود. بعد آن را در مرور زمان استفاده می‌کنند. این غذا در برخی مناطق جاگزین قدید است؛ | ||
3. | [[پرونده:شوربا.jpg|بندانگشتی|338x338پیکسل|شوربا]] | ||
4. شوربا/ شوروا، مردم هزاره شوربا را از گوشت گوسفند، بز، گاو و مرغ درست می‌کنند. ابتدا گوشت با روغن و پیاز داغ میشود سپس ادویۀ گیاهی، رب بادنجان رومی (گوجه‌فرنگی) و آب بر آن اضافه می‌کنند. بعد از آماده‌شدن، نان پنجهکش یا خمری را در کاسه خرد کرده، شوربا را روی آن می‌ریزند و سرو می‌کنند. مردم هزاره شوربا را در عروسی‌ها، مهمانی‌ها و مراسم نذری تهیه می‌کنند. | 3. [[گوشت کوچه|گوشت‌کوچه]]، این غذا بیشتر در ولسوالی (شهرستان) بهسود میدان وردک رایج است. این غذا را در مراسم‌های نذری به‌ویژه [[نذر]] [[ماه محرم|محرم]] آماده می‌کنند. گاهی در عروسی‌ها و عیدها نیز تهیه میشود. مردم هزاره گوشت را با گندم می‌جوشانند و هم می‌زنند تا گوشت از استخوان جدا و با گندم مخلوط شود. این غذا لذیذ و مقوی است. برای طعم بیشتر آن از نمک و مورچ (فلفل) سیاه استفاده می‌کنند. دنبۀ گوسفند آن را لذیذتر می‌کند. این غذا با نان خَمری، لیموترش و مورچ تازه سرو میشود؛ | ||
4. شوربا/ شوروا، مردم هزاره شوربا را از گوشت گوسفند، بز، گاو و مرغ درست می‌کنند. ابتدا گوشت با روغن و پیاز داغ میشود سپس ادویۀ گیاهی، رب بادنجان رومی (گوجه‌فرنگی) و آب بر آن اضافه می‌کنند. بعد از آماده‌شدن، نان پنجهکش یا خمری را در کاسه خرد کرده، شوربا را روی آن می‌ریزند و سرو می‌کنند. مردم هزاره شوربا را در عروسی‌ها، مهمانی‌ها و مراسم نذری تهیه می‌کنند.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | |||
===ج) غذاهای آردی=== | ===ج) غذاهای آردی=== | ||
1. حلوا، مواد اصلی این غذا آرد گندم، روغن و سمنک (جوانۀ خشک‌شدۀ گندم) است. ابتدا روغن داغ میشود، بعد آرد و سمنک را میان روغن انداخته، ورز می‌دهند. زنان این غذا را به‌صورت گروهی می‌پزند و آن را با چوب مخصوص هم می‌زنند که در اصطلاح محلی به آن «چمچه‌زدن» می‌گویند، تا قوام و | 1. '''حلوا،''' مواد اصلی این غذا آرد گندم، روغن و سمنک (جوانۀ خشک‌شدۀ گندم) است. ابتدا روغن داغ میشود، بعد آرد و سمنک را میان روغن انداخته، ورز می‌دهند. [[آموزش زنان در افغانستان|زنان]] این غذا را به‌صورت گروهی می‌پزند و آن را با چوب مخصوص هم می‌زنند که در اصطلاح محلی به آن «چمچه‌زدن» می‌گویند، تا قوام و چسبندگی پیدا کرده و روغن از آرد جدا شود. تهیۀ این [[حلوا]] زمان‌بر است و پخت آن عمومیت دارد. به این غذا [[حلوای سرخ]] و سمنک نیز می‌گویند. در هنگام سرو نیز روغن داغ در وسط ظرف غذا اضافه می‌کنند. زنان هزاره بیشتر این غذا را در [[ماه صفر]] در مراسم نذر بی‌بی، [[چهارشنبه سوری|چهارشنبه‌سوری]] و [[نوروز]] می‌پزند. | ||
2. حلوای سوجی، این غذا از آرد سوجی(سمولینا)، روغن و شکر درست میشود. تهیۀ این حلوا زمان کم نیاز دارد اما عمومیت زیاد ندارد. | [[پرونده:حلوای-سوجی.jpg|بندانگشتی|330x330پیکسل|حلوای سوجی]] | ||
3. حلوای | 2. '''حلوای سوجی،''' این غذا از آرد سوجی(سمولینا)، روغن و شکر درست میشود. تهیۀ این حلوا زمان کم نیاز دارد اما عمومیت زیاد ندارد.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | ||
4. | |||
5. | 3. '''حلوای سپیدک'''، این حلوا از آرد، روغن تهیه میشود اما در برخی موارد شیر و [[آب]] نیز بر آن اضافه می‌کنند. تهیۀ این حلوا آسان و زمان کم نیاز دارد.<ref> [https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | ||
6. | |||
7. | 4. '''اُگره'''، به این غذا «لیتی»، «اُگره آجَی» و «شاخیزده» نیز می‌گویند. برای تهیۀ این غذا آرد گندم یا جواری را روی آب جوش پاش‌داده و آن را ورز می‌دهند تا قوام پیدا کرده و پخته شود. در هنگام مصرف وسط آن را گود کرده، مسکه (کره) سرخ‌کرده و گاهی همراه آن دوغ داغ بر آن اضافه می‌کنند. این غذا بسیار سبک و برای معده مفید است؛ | ||
8. بوسراغ/ بوسراق، این نان بیشتر به جای شیرنی در مراسم‌های عید، همراه با تحایف عروسی، نامزدی و عیدی استفاده میشود. زنان هزاره بوسراغ را به‌صورت گروهی و زنجیره‌ای، ذغاله‌های کوچک خمیر را به‌شکل‌های متفاوت درآورده داخل روغن می‌پزند. | |||
5. '''آردبیریو'''، یک غذای سنتی است که آرد خشک را با روغن سرخ می‌کنند. در برخی موارد مقداری گور (قند سیاه) را آب کرده بر آن اضافه می‌کنند.<ref>[http://bazmeandishah.blogfa.com/post/120 غفاری، «معرفی و طریق پختن غذاهای هزارگی»، وبلاگ بزم اندیشه.]</ref> | |||
[[پرونده:بوسراغ.jpg|بندانگشتی|334x334پیکسل|بوسراغ]] | |||
6. '''تلخو'''، ابتدا آرد گندم را با روغن سرخ می‌کند وقتی رنگ آرد مایل به‌سرخ شد، آب را بر آن اضافه کرده می‌جوشاند تا آب جذب شود. | |||
7. '''چوب‌جوش'''، نان روغنی مردم هزاره است. زنان هزاره ذغاله‌های کوچک خمیر را به‌صورت گرد پهن کرده، داخل روغن می‌پزند و این نان بیشتر برای صبحانه درست میشود که همراه با خمری و چای سرو میشود. | |||
8. '''بوسراغ'''/ بوسراق، این نان بیشتر به جای شیرنی در مراسم‌های عید، همراه با تحایف عروسی، نامزدی و عیدی استفاده میشود. زنان هزاره بوسراغ را به‌صورت گروهی و زنجیره‌ای، ذغاله‌های کوچک خمیر را به‌شکل‌های متفاوت درآورده داخل روغن می‌پزند. | |||
9. '''بلگگ'''، مثل چوب‌جوش است با این تفاوت که خمیر را به‌شکل سه‌ضلعی پهن کرده، داخل روغن سرخ می‌کنند. بلگگ را بیشتر برای سرچلی عروس و مسافر نوآمده تهیه می‌کنند.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.] </ref> | |||
===د) غذاهای لبنی=== | ===د) غذاهای لبنی=== | ||
1. | [[پرونده:نان‌بوته.jpg|بندانگشتی|348x348پیکسل|نان‌بوته]] | ||
2. | 1. '''نان‌بوته'''، این غذا از نان پتیر، [[دوغ]] یا قوروت آب‌شده ([[کشک]]) و روغن مسکه درست میشود. ابتدا دوغ را داغ می‌کنند سپس نان خردشده را کم‌کم داخل ظرف مخصوص کلان که در گویش محلی به آن «تیپشی» می‌گویند، انداخته، دوغ روی آن می‌ریزند. در آخر وسط آن را گود کرده، مسکۀ سرخ‌شده را داخل آن انداخته و مقداری از آن را روی غذا می‌پاشند. در گذشته مردم هزاره این غذا را برای مراسم‌های بزرگ مانند عروسی، اعیاد و ختم تهیه می‌کردند. | ||
3. دوغ‌سوز/ اوماج، هم‌خانوادۀ آش است. ابتدا آرد را با آب اندکی خس می‌کنند. بعد همراه دوغ، نمک و گیاه «پودنه» (پونه) می‌جوشاند تا خوب پخته شود. این غذا مایع و طبع گرم دارد و در فصل سرما و هنگام خستگی مصرف میشود. | |||
4. | 2. '''قوروتی'''، این غذای دم‌دستی و لذیذ مردم هزاره است. طرز تهیۀ این غذا مثل نان‌بوته است با این تفاوت که قوروتی از نان خَمری تهیه میشود. | ||
5. | |||
6. کَشکِو/ کَشکاو، این غذا مانند آش رشته است. ذغاله‌های کوچک خمیر را با چوب‌گز (وردنه)، نازک پهن می‌کنند، سپس آن را با چاقو برش زده داخل آب می‌جوشانند تا پخته شود و در آخر مقداری دوغ یا قروت آب‌شده، بر آن اضافه می‌کنند. | 3. '''دوغ‌سوز'''/ اوماج، هم‌خانوادۀ [[آش]] است. ابتدا آرد را با آب اندکی خس می‌کنند. بعد همراه دوغ، نمک و گیاه «پودنه» (پونه) می‌جوشاند تا خوب پخته شود.<ref>[http://bazmeandishah.blogfa.com/post/120 غفاری، «معرفی و طریق پختن غذاهای هزارگی»، وبلاگ بزم اندیشه.]</ref> این غذا مایع و طبع گرم دارد و در فصل سرما و هنگام خستگی مصرف میشود.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | ||
7. | [[پرونده:دوغ‌تافه.jpg|بندانگشتی|347x347پیکسل|دوغ‌تافه]] | ||
8. | 4. '''ایراغ'''، این غذا نیز نوعی آش است که مواد اصلی آن آرد و دوغ است. ابتدا دوغ را داغ می‌کنند سپس آرد را روی آن پاش داده ورز می‌دهند تا پخته شود که بعد از سرد شدن تاحدودی غلیظ میشود. در این غذا آرد کم استفاده میشود. | ||
9. | |||
5. '''دوغ‌تافه'''، این غذا مثل قوروتی است با این تفاوت که در این غذا دوغ و روغن را یک‌جا می‌جوشانند؛ سپس نان خمری را پارچه کرده بر آن اضافه می‌کنند. | |||
6. '''کَشکِو'''/ کَشکاو، این غذا مانند [[آش رشته]] است. ذغاله‌های کوچک خمیر را با چوب‌گز (وردنه)، نازک پهن می‌کنند، سپس آن را با چاقو برش زده داخل آب می‌جوشانند تا پخته شود و در آخر مقداری دوغ یا قروت آب‌شده، بر آن اضافه می‌کنند.<ref>[http://bazmeandishah.blogfa.com/post/120 غفاری، «معرفی و طریق پختن غذاهای هزارگی»، وبلاگ بزم اندیش]ه.</ref> | |||
7. '''شیرروغو'''، این غذا مثل نان‌بوته است با این تفاوت که در عوض دوغ و نمک، [[شیر]] و شکر استفاده میشود. شیرروغو یک غذای هوسانه است و برای مهمان‌های خاص آماده میشود.<ref> [http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | |||
8. '''شیربرنج'''، این غذا از شیر و برنج تهیه میشود. در هنگام پختن هم می‌زنند تا نرم و حالت چسپاندگی پیدا کند. بعد در ظرف جداگانه می‌گیرد، وسط آن را گود کرده، مسکۀ داغ را بر آن اضافه می‌کنند.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | |||
9. '''نان‌تر'''، این غذا را از نان پتری یا خمری خشک کوبیده‌شده، با دوغ سرد یا ماست آبگین درست می‌کنند. این غذا حالت آبگین دارد و در فصل گرما به‌طور معمول در وعدۀ ناهار سرو میشود.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | |||
===هـ) غذاهای گیاهی=== | ===هـ) غذاهای گیاهی=== | ||
1. | [[پرونده:پیرکی.jpg|بندانگشتی|348x348پیکسل|پیرکی]] | ||
2. | 1. '''پیرکی'''، مردم هزاره این غذا را بیشتر از سبزی‌های خودرو در میان مزارع، کنار جوی‌بارها، گیاهان کوهی، گندنه ([[تره]])، پالک ([[اسفناج]]) و خمیر درست می‌کنند. ابتدا ذغاله‌های کوچک خمیر را پهن می‌کنند سپس مقداری از سبزی که از قبل با روغن و پیاز داغ شده، روی نصف آن پهن کرده، نصف دیگر آن را روی سبزی می‌کشند. پیرکی داخل تندور، روی تابه و امروزه داخل داش (فِر) پخته میشود. مردم هزاره این غذا را برای صبحانه و سفرۀ [[افطاری]] درست می‌کنند. پیرکی گاهی از کچالو (سیب‌زمینی) نیز تهیه میشود.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | ||
2. '''[[بولانی]]'''، این غذا از خمیر و سبزی(گندنه) یا کچالو درست میشود. طرز تهیۀ آن مثل پیرکی است با این تفاوت که بولانی داخل روغن سرخ میشود. بولانی نیز برای صبحانه و سفرۀ افطاری آماده میشود.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.youtube.com/watch%3Fv%3Du6gLVLnujYQ&ved=2ahUKEwjxk5T5q6uFAxWpS_EDHdlaCJQQtwJ6BAgWEAI&usg=AOvVaw0yB9FJnnLrzK_E1U_iblJH «بولانی روغنی، رسم و رواج هزارگی»، ناز چینل.]</ref> | |||
3. '''شلغم'''، [[شلغم]] مناطق هزاره‌نشین، طعم عالی دارد. در گذشته، خانواده‌های فقیر شلغم را آب‌جوش کرده به‌عنوان وعدۀ غذایی، مصرف می‌کردند. | |||
4. [[میله گل کچالو|'''کچالو''']]/ سیب‌زمینی، در فرهنگ غذایی مردم هزاره، کچالو مصرف زیادی دارد با شوروا و انواع خورش از آن استفاده می‌کنند؛ اما غذاهای که مشخص با نام کچالو است پیاوۀ کچالو/ تافۀ کچالو است که مانند شوربا است که در عوض گوشت از کچالو استفاده می‌کنند. کچالوی تنوری، کچالو را از وسط نصف کرده، روی آن را نمک می‌زند و به روی تنور داغ می‌زنند تا پخته شود.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.youtube.com/watch%3Fv%3DUxR5RviND6c&ved=2ahUKEwjojeHyh6aFAxVl9QIHHefwA9wQtwJ6BAgXEAI&usg=AOvVaw32sp8W7HhY-KL_V1FIDPk6 «خوردن کچالوی تندوری در بامیان» چینل دیگدان و تنور.]</ref> کچالوی کلوخی، برای پخت آن، کلوخ‌ها را روی هم قرار داده، یک حالت گنبدی مانند درست می‌کنند و در داخل آن آتش روشن می‌کنند تا خوب گداخته شود. بعد کچالوها را داخل آن گذاشته، گنبد را فرو می‌ریزند تا کچالوها زیر آن مدفون شود. مردم هزاره به‌ویژه ساکنان بامیان همه سال در آخر فصل خزان (زمان برداشت کچالو) میلۀ کلوخی کچالو دارند که روی مزرعه‌های کچالو برگزار می‌کنند.<ref>[https://tkg.af/2016/10/25/%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%82-%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%87-%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%AE%DB%8C-%DA%A9%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86/ «رونق میلۀ کلوخی کچالو در بامیان»، وبسایت کلید گروپ.]</ref> | |||
===و) غذاهایی از حبوبات=== | ===و) غذاهایی از حبوبات=== | ||
1. | 1. '''[[دلده]]'''، این غذا از بلغور گندم درست میشود. بلغور را آب‌پز می‌کنند که خوب نرم شود و حالت چسپاندگی پیدا کند بعد آن را در یک ظرف گرفته وسط آن را گود می‌کنند. بعد روغن حیوانی داغ را بر آن اضافه می‌کنند. در برخی موارد دوغ داغ نیز همراه آن اضافه میشود. زنان هزاره این غذا را در چهارشنبه سوری و نذر بی‌بی درست می‌کنند. | ||
2. | |||
3. پیاوه/ تافۀ حبوبات، این غذا را از نخود، لوبیا، دال‌مُشُنگ، دال‌نخود(لپه) درست می‌کنند. این غذا در گذشته رایج بود که در گویش محلی به آن پَتی گفته می‌شد. روش پخت و مصرف آن مثل پیاوۀ کچالو است. | 2. '''[[گوشت کوچه|کوچه]]'''، این غذای هوسانه و سنتی مردم هزاره است که در فصل زمستان پخته می‌کنند. این غذا از مخلوط گندم، نخود، لوبیا و مُشُنگ (نخود فرنگی) تهیه میشود. حبوبات را همراه آب، روغن، ادویه و در برخی موارد مقداری گوشت به‌ویژه دنبۀ گوسفند پخته می‌کنند. این غذا حالت آبگین دارد و بسیار لذیذ و مقوی است.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | ||
=== | |||
نان ملیده، نوعی دیگر غذای هزارگی است که نان پتیر را خرد کرده، با روغن و شکر آغوشته می‌کنند. در گذشته مردم هزاره در شب عروسی این غذا را برای عروس و داماد درست می‌کردند. در گذشته در روز عروسی قبل از آنکه لباس داماد را در مجلس بیاورند، برای مهمانان تهیه می‌شد. | 3. '''پیاوه'''/ تافۀ حبوبات، این غذا را از نخود، لوبیا، دال‌مُشُنگ، دال‌نخود(لپه) درست می‌کنند. این غذا در گذشته رایج بود که در گویش محلی به آن پَتی گفته می‌شد. روش پخت و مصرف آن مثل پیاوۀ کچالو است. | ||
===ز) غذایی از نان و روغن=== | |||
نان ملیده، نوعی دیگر غذای هزارگی است که نان پتیر را خرد کرده، با روغن و شکر آغوشته می‌کنند. در گذشته مردم هزاره در شب عروسی این غذا را برای عروس و داماد درست می‌کردند. در گذشته در روز عروسی قبل از آنکه لباس داماد را در مجلس بیاورند، برای مهمانان تهیه می‌شد.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | |||
===ح) غذایی از تخم مرغ=== | |||
1. خیگینه‌جوشی، از غذاهای رایج و دم‌دستی مردم هزاره به‌خصوص در روستاها است که تخم مرغ را با روغن می‌پزند. | 1. خیگینه‌جوشی، از غذاهای رایج و دم‌دستی مردم هزاره به‌خصوص در روستاها است که تخم مرغ را با روغن می‌پزند. | ||
2. در برخی مناطق پیاوۀ تخم مرغ نیز رایج است. | |||
2. در برخی مناطق پیاوۀ [[تخم مرغ]] نیز رایج است.<ref> [https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | |||
==گردشگری غذایی== | ==گردشگری غذایی== | ||
از نظر کارشناسان، غذاهای سنتی یکی از جاذبه‌های گردشگری است. بررسی‌ها نشان داده است که فرهنگ، جاذبه‌های اقلیمی و غذا، به‌ترتیب هدف گردشگران است. امروزه برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و برگزاری نمایشگاه‌های غذاهای در مناطق هزاره‌نشین و معرفی آن برای گردشگران، در رشد اشتغال‌زایی، اقتصاد مردم نقش اساسی دارد. | از نظر کارشناسان، غذاهای سنتی یکی از جاذبه‌های [[گردشگری|گردشگری]] است. بررسی‌ها نشان داده است که فرهنگ، جاذبه‌های اقلیمی و غذا، به‌ترتیب هدف گردشگران است.<ref>[https://www.sid.ir/FileServer/JF/6005013964012 مهرآّبادی و دیگران، «مدل‌یابی ساختاری تفسیر عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری غذا، مطالعۀ موردی شهر رشت»، 1396ش، ص682.]</ref> امروزه برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و برگزاری نمایشگاه‌های غذاهای در مناطق هزاره‌نشین و معرفی آن برای گردشگران، در رشد اشتغال‌زایی، اقتصاد مردم نقش اساسی دارد.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=http://oralmagazine.org/post%3Fsubcat%3Dreports%26id%3D00319&ved=2ahUKEwius8_hmKaFAxWjXfEDHZlyDP04ChAWegQIEBAB&usg=AOvVaw2GIlH4KP9CbYCrOoowGxMn «گردشگری در بامیان؛ فرصت‌ها، چالش‌ها و راه‌های توسعه، بخش اول»، وبسایت مجلۀ اورال.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
امید، غلامرضا، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ اگر به یاد جاغوری افتادی، تاریخ درج مطلب: 27 اردیبهشت 1391ش. | *امید، غلامرضا، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ اگر به یاد جاغوری افتادی، تاریخ درج مطلب: 27 اردیبهشت 1391ش. | ||
«بولانی روغنی، رسم و رواج هزارگی»، ناز چینل، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1403ش. | *«بولانی روغنی، رسم و رواج هزارگی»، ناز چینل، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1403ش. | ||
«پختن تیکی اویتو، با شایسته و زهرا، برنامۀ گلخو قسمت نوزدهم»، چینل اوگَل جورنال، تاریخ بازدید: 11 فروردین 1403ش. | *«پختن تیکی اویتو، با شایسته و زهرا، برنامۀ گلخو قسمت نوزدهم»، چینل اوگَل جورنال، تاریخ بازدید: 11 فروردین 1403ش. | ||
تیمورخانوف، ل، تاریخ ملی هزاره، ترجمۀ عزیز طغیان، قم، اسماعلیان، 1372ش. | *تیمورخانوف، ل، تاریخ ملی هزاره، ترجمۀ عزیز طغیان، قم، اسماعلیان، 1372ش. | ||
جعفری مهرآّبادی، مریم و دیگران، «مدل‌یابی ساختاری تفسیر عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری غذا مطالعۀ موردی شهر رشت»، فصل‌نامۀ علمی پژوهشی مطالعات برنامه‌ریزی سکونت‌های انسانی، دورۀ 12، شمارۀ 3، پیاپی 40، پاییز 1396ش. | *جعفری مهرآّبادی، مریم و دیگران، «مدل‌یابی ساختاری تفسیر عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری غذا مطالعۀ موردی شهر رشت»، فصل‌نامۀ علمی پژوهشی مطالعات برنامه‌ریزی سکونت‌های انسانی، دورۀ 12، شمارۀ 3، پیاپی 40، پاییز 1396ش. | ||
«خوردن کچالوی تندوری در بامیان» چینل دیگدان و تنور، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش. | *«خوردن کچالوی تندوری در بامیان» چینل دیگدان و تنور، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش. | ||
رحیمی، اسدالله، «تجلیل روز فرهنگی هزاره در پاکستان، افغانستان و جهان»، وبسایت ستاگیدیا، تاریخ درج مطلب: 20 می 2023م. | *رحیمی، اسدالله، «تجلیل روز فرهنگی هزاره در پاکستان، افغانستان و جهان»، وبسایت ستاگیدیا، تاریخ درج مطلب: 20 می 2023م. | ||
«رونق میلۀ کلوخی کچالو در بامیان»، وبسایت کلید گروپ، تاریخ درج مطلب: 4 آبان 1395ش. | *«رونق میلۀ کلوخی کچالو در بامیان»، وبسایت کلید گروپ، تاریخ درج مطلب: 4 آبان 1395ش. | ||
شهرستانی، شاهعلیاکبر، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل»، وبلاگ هزاره کلچر، تاریخ درج مطلب: 4 آوریل 2020م. | *شهرستانی، شاهعلیاکبر، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل»، وبلاگ هزاره کلچر، تاریخ درج مطلب: 4 آوریل 2020م. | ||
«طالبان فعالیت نانوایی‌های زنان را هم ممنوع کرد»، وب‌سیات اقتصاد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1401ش. | *«طالبان فعالیت نانوایی‌های زنان را هم ممنوع کرد»، وب‌سیات اقتصاد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1401ش. | ||
«طرز تهیۀ نان پنجهکش»، وبسایت چیشی، تاریخ بازدید 10 فروردین 1403ش. | *«طرز تهیۀ نان پنجهکش»، وبسایت چیشی، تاریخ بازدید 10 فروردین 1403ش. | ||
«طریقۀ جورکردن رفیده برای نان تاوه»، چینل عادله غلامی، تاریخ بازدید: 10 فروردین 1403ش. | *«طریقۀ جورکردن رفیده برای نان تاوه»، چینل عادله غلامی، تاریخ بازدید: 10 فروردین 1403ش. | ||
غفاری، هادی، «نوروز در دایکندی با پختن حلوای سرخ جشن گرفته میشود»، آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: 22 نوامبر 2016م. | *غفاری، هادی، «نوروز در دایکندی با پختن حلوای سرخ جشن گرفته میشود»، آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: 22 نوامبر 2016م. | ||
غفاری، عبدالله، «معرفی و طریق پختن غذاهای هزارگی»، وبلاگ بزم اندیشه، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد1390ش. | *غفاری، عبدالله، «معرفی و طریق پختن غذاهای هزارگی»، وبلاگ بزم اندیشه، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد1390ش. | ||
«گوشت، روغن و برنج؛ مواد غذایی پرطرفدار هر سفره افغانی»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 20 فروردین 1397ش. | *«گوشت، روغن و برنج؛ مواد غذایی پرطرفدار هر سفره افغانی»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 20 فروردین 1397ش. | ||
«گردشگری در بامیان؛ فرصت‌ها، چالش‌ها و راه‌های توسعه، بخش اول»، وبسایت مجلۀ اورال، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش. | *«گردشگری در بامیان؛ فرصت‌ها، چالش‌ها و راه‌های توسعه، بخش اول»، وبسایت مجلۀ اورال، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش. | ||
«نان بربری ایران در رتبه‌بندی بهترین نان‌های تخت جهان، سوم شد»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 17 تیر 1402ش. | *«نان بربری ایران در رتبه‌بندی بهترین نان‌های تخت جهان، سوم شد»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 17 تیر 1402ش. | ||
«نان پنجهکش افغانی»، چینل لطیفه رضایی، تاریخ بازدید: 10 فروردین 1403ش. | *«نان پنجهکش افغانی»، چینل لطیفه رضایی، تاریخ بازدید: 10 فروردین 1403ش. | ||
[[رده:ویکی‌زندگی]] | [[رده:ویکی‌زندگی]] | ||
[[]] | [[رده:غذا و نوشیدنی]] | ||
[[]] | [[رده:افغانستان]] | ||