قوامیت مردان بر زنان در آموزه‌های اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''<big>قوامیت مردان بر زنان در آموزه‌های اسلامی</big>'''؛ سرپرستي و ولایت مردان بر زنان در ساختار خانواده از دیدگاه آموزه‌های اسلامی.

«قوّام» از ریشه قیام<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=9258&fn=374040624f3b83a7081e46d13dfb5e6e.pdf عظیم‌زاده اردبیلی، «قوامیت مرد از نگاه قرآن کریم و کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان»، 1387ش، ص23]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=2893&fn=ff71762e26eced725f2b339c7f3dd82b.pdf علائی رحمانی، «بررسی تحلیلی قوامیت در آیه «الرجال قوامون علی النساء»»، 1383ش، ص27]؛ مقدادی، «بررسی مفهوم و مبانی سرپرستی و قوامیت مرد»، ص3.</ref>  و به‌معناى اشراف بر امر يا مال و حمايت و سرپرستى است. «قيّم» کسى است که تدبیر امور را در دست داشته و آن را اصلاح می‌کند. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=2861&fn=57a6b15af5c380f8b148bc3c0d1a4f18.pdf مقدادی، «ریاست مرد در رابطه زوجیت»، 1381ش، ص1.]</ref> قوامیت در فقه بر‌گرفته از آيۀ «الرجال قوّامون على النساء ...»<ref>نساء، 34</ref>  است. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=9258&fn=374040624f3b83a7081e46d13dfb5e6e.pdf عظیم‌زاده اردبیلی، «قوامیت مرد از نگاه قرآن کریم و کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان»، 1387ش، ص23].</ref>  قواميت در زبان قرآن، به معناي فرمانروايي نيست، بلكه به‌معناي سرپرستي، مسئوليت‌پذيري بوده و نوعی وظیفه و خدمتگزاري است. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=12615&fn=09f4800e65feff0056cebe36eadc7948.pdf طیبی، «تفاسیر فریقین و آیه «الرّجالُ قوّامونَ علَي النِّساء»»، 1389ش، ص23].</ref>

# ولایت مطلق مردان بر زنان در محیط [[خانواده]] و [[جامعه]]؛

# ولایت مردان تنها در محیط خانه با تمام ابعاد آن؛

# ولایت مردان تنها در بعد اقتصادی؛  

# ولایت اجمالی.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=17502&fn=970cfa9d18cf7d49154e77892dce92c6.pdf زاهدی فر و همکاران، «بررسي و تحليل آيه شريفه «الرجال قوامون علی النساء»»، 1393ش، ص 97-93]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=7219&fn=b463bc45d9d3eda519351cc14f0367be.pdf سلطانی، «نگاهي به آيه 34 سوره نساء»، 1387ش، ص12]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=9258&fn=374040624f3b83a7081e46d13dfb5e6e.pdf عظیم‌زاده اردبیلی، «قوامیت مرد از نگاه قرآن کریم و کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان»، 1387ش، ص24]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=15345&fn=ba30dccc6427cb421bfed0ef90a04ccc.pdf قربان‌نیا و حافظی، «تصویر ریاست مرد بر خانواده درآینه وحی»، 1390ش، ص39.] </ref>

قوامیت نوعی ولایت است، به این معنا که در برخی تصرفاتِ زن، اذن شوهر شرط بوده<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11234&fn=ed30aab9e49a873de64e9626d1f2068d.pdf دهقان، «ماهيت قواميت شوهر»، 1389ش، ص16-14].</ref> و مرد می‌تواند بنا‌بر مصلحت، برای تأمین سعادت [[خانواده]] از این حق استفاده کند.<ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=2134&fn=9eb3c6d612655ab1b9e04fb55ce8d935.pdf مهریزی، «سرپرستي و رياست خانواده»، 1380ش، ص29]؛ [https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=15359&fn=c26f6fdcf552c25e6115c4d902e25872.pdf بصیری، «سوء استفاده از سمت ریاست بر خانواده»، 1391ش، ص36].</ref> از جمله مصادیق قوامیت:  

* انشاء طلاق توسط مرد؛

* لزوم اذن شوهر در [[روزه]] و [[حج]] مستحبی زن؛

* لزوم اذن شوهر در خروج زن از منزل؛

* لزوم اذن شوهر در [[نذر]] متعلق به اموال زن؛

* لزوم اذن شوهر در قَسم و [[صدقه]]. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=11234&fn=ed30aab9e49a873de64e9626d1f2068d.pdf دهقان، «ماهيت قواميت شوهر»، 1389ش، ص18].</ref>

ویژگی‌‌ها و تفاوت‌های جسمی و روان‌شناختی مردان و زنان، تدبیری الهی در جهت حفظ و تدام زندگی خانوادگی است. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=12616&fn=b8a53734c7375663b7b1705cff2fe838.pdf نصیری، «فلسفه و گستره قيوميت مردان بر زنان در نظام خانواده»، 1389ش، ص80]. </ref> ویژگی‌های متفاوت زن و مرد، موجب پاسخ‌گویی به نیاز طبیعی و فطری هر یک بوده و در واقع، فلسفه واگذاری تکالیف شرعی در زندگی زناشویی است. <ref>

قوامیت مردان، برای خود آنها، زنان، فرزندان و جامعه ثمراتی به همراه دارد. قوامیت، موجب پاسخ به نیاز‌های فطری مرد و زن شده و سلامت روان اعضای [[خانواده]] را به دنبال دارد. <ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1657077398-9713-26-4.pdf رستگار و همکاران، «تاثیر و نقش قوامیت مرد در خانواده بر تربیت فرزند؛ با رویکرد روانشناسی مثبت»، 1400ش، ص68].</ref>  در فرزندان نیز موجب نظم‌پذیری، ایجاد بستر مناسب برای رشد و تقویت سلامت جسمی و شخصیتی، رشد نقش جنسیتی و ایجاد الگوی سالم در خانواده و جامعه می شود. همچنین، خانواده‌ای کارآمد و دور از آسیب‌های اجتماعی ودر نتیجه، جامعه‌ای سالم را در پی دارد. <ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1657077398-9713-26-4.pdf رستگار و همکاران، «تاثیر و نقش قوامیت مرد در خانواده بر تربیت فرزند؛ با رویکرد روانشناسی مثبت»، 1400ش، ص76].</ref>  

بی‌توجهی به قوامیت، آسیب‌هایی را در پی دارد. از جمله:

# شکست استعدادها و شخصیت مرد؛

# تاثیر منفی عمیق در روان و [[تربیت]] فرزندان؛

# کاهش همکاری و روابط عاطفی میان زوجین؛

# سوء استفاده سرمایه‌داران از زنان در بازار کار؛

# نادیده‌انگاری تفاوت‌های جنسیتی؛

# تزلزل بنیان [[خانواده]] و افزایش آمار طلاق.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1657077398-9713-26-4.pdf رستگار و همکاران، «تاثیر و نقش قوامیت مرد در خانواده بر تربیت فرزند؛ با رویکرد روانشناسی مثبت»، 1400ش، ص62].</ref>

در رویکرد فمینیستی، به بهانۀ ایجاد تشابه کامل میان زن و مرد و با تأکید بر حق اجتماعی و خانوادگی زنان، قوامیت مردان و تلاش‌های اقتصادی آنان، نادیده گرفته شده و آثار ویرانگر و زیان‌باری بر [[خانواده]] و جامعه تحمیل کرده است. پژوهشگران، مواردی مانند افزایش تنبلی، [[افسردگی]] و خودکشی را از آثار این سیاست برای زنان دانسته‌اند. <ref>[https://lib.wrc.ir/Download.php?ID=12628&fn=c4b822930a277d470cc0c43345d057f3.pdf علیجانی، «بررسی تطبیقی «قوامیت» و «تنبیه زنان» در تفاسیر فریقین»، 1389ش، ص139.]</ref> برخی فمینیست‌های [[مسلمان]] نیز این انگاره را مطرح کرده‌اند که عدالت درون یک نظام مردسالار هرگز محقق نمی‌شود و باید پیام اصیل [[اسلام]] را تبیین کرد. <ref>[http://iscw.isqs.ir/article_249683_b8f6855ad5fa8a0bc6a805044b7192aa.pdf هدایت‌زاده و پیروز، «تبیین و ارزیابی آراء فمینیست‌های اسلامی پیرامون آیه ۴۳ سوره نساء؛ مطالعه موردی دیدگاه اسما بارلاس»، 1399ش، ص419.]</ref>

* قرآن.

* آموزگار، مریم، «الرجال قوامون علي النساء»، فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شماره 17 و 18، بهار و تابستان 1379ش.

* بصیری، حمیدرضا، «سوء استفاده از سمت ریاست بر خانواده»، فصلنامه خانواده پژوهی، سال 8، پیاپی 29، بهار 1391ش.

* پروین، فرهاد و حسینی، وحیده، «شرایط، قلمرو و آثار فقهی و حقوقی ریاست زوج در رابطه با زوجه»، پژوهش حقوق خصوصي، سال دوم، شماره سوم، بهار و تابستان 1392 ش.

* تقدیسی، محمد مهدی، «بررسی شبهات در مورد کرامت زنان در قرآن از منظر مفسران معاصر»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کريم، سال 1، شماره 6، بهار 1389ش.

* حکیم‌باشی، حسن، «آيه نشوز و ضرب زدن: از نگاهي ديگر»، پژوهش‌های قرآنی، شماره 28-27، پاییز و زمستان 1380ش.

* دهقان، مجید، «ماهيت قواميت شوهر»، دوماهنامه حوراء، شماره 38، بهمن و اسفند 1389ش.

* رستگار، مریم و همکاران، «تاثیر و نقش قوامیت مرد در خانواده بر تربیت فرزند؛ با رویکرد روانشناسی مثبت»، اسلام و پژوهش‌های تربیتی،سال سیزدهم، شماره 2، پاییز و زمستان 1400ش.

* زاهدی‌فر، سیفعلی و همکاران، «بررسي و تحليل آيه شريفه «الرجال قوامون علی النساء»»، فصلنامه مطالعات تفسیری، سال 5،  شماره 17، بهار 1393ش.

* سجادی، سید ابراهیم، «قوامیت مردان بر زنان در خانواده»، پژوهش‌های قرآنی، شماره 7، 1380ش.

* سلطانی، محمد علی، «نگاهي به آيه 34 سوره نساء»، فصلنامه بینات، سال 15،  شماره 1، بهار 1387ش.

* طیبی، زینب، «تفاسیر فریقین و آیه «الرّجالُ قوّامونَ علَي النِّساء»»، فصلنامه پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، سال 3،  شماره 5، بهار 1389ش.

* عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه، «قوامیت مرد از نگاه قرآن کریم و کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان»، فصلنامه اندیشه دینی، شماره 26، بهار 1387ش.

* علائی رحمانی، فاطمه، «بررسی تحلیلی قوامیت در آیه «الرجال قوامون علی النساء»»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال اول، شماره 1، 1383ش.  

* علیجانی، محسن، «بررسی تطبیقی «قوامیت» و «تنبیه زنان» در تفاسیر فریقین»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کريم، سال 1، شماره 6، بهار 1389ش.

* قدسی، احمد، «نگاهی به آيه 34 سوره نساء و مسئله قوامیت مردان بر زنان»، فصلنامه پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده (طهورا سابق)، سال 3،  پیاپی 5، بهار 1389ش.

* قربان‌نیا، ناصر و حافظی، معصومه، «تصویر ریاست مرد بر خانواده در آینه وحی»، فصلنامه حقوق اسلامی (فقه و حقوق سابق)، سال 8، پیاپی 31، زمستان 1390ش.

* مروی، محمدعلی، «سرپرستي خانواده با نگاه به آيه 34 سوره نساء»»، ماهنامه معرفت، سال 16، شماره 11، بهمن 1386ش.

* مظاهری، حبیب، «قیمومت و شخصیت زن»، فصلنامه بینات، سال 19،  شماره 2،  شماره 74، تابستان 1391ش.

* معموری، علی و خوش سخن مظفر، زهرا، «بررسی سیر تطور فهم آیه 34 سوره نساء»، دوفصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال 9، شماره 2، پیاپی 18، 1391ش.

* مقدادی، محمد مهدی، «بررسی مفهوم و مبانی سرپرستی و قوامیت مرد»، مجموعه مقالات همایش منطقه‌ای زن در نظام حقوقی اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا.

* مقدادی، محمد مهدی، «رياست مرد در رابطه زوجيت»، نامه مفید، شماره 33، بهمن 1381ش.

* مولایی‌نیا، عزت‌الله، «بررسي آيه ‌«الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَي النِّساء» با رويكرد به تفاسير شيعي»، فصلنامه شیعه‌شناسی، سال 6، شماره 21، بهار 1387ش.

* مهریزی، مهدی، «سرپرستي و رياست خانواده»، پیام زن،  شماره 1، شماره 109، فروردین 1380ش.

* نصیری، علی، «فلسفه و گستره قيوميت مردان بر زنان در نظام خانواده»، فصلنامه پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده (طهورا سابق)، سال 3، پیاپی 6، تابستان 1389ش.

* نعمتی پیرعلی، دل‌آرا، «جایگاه زن در خانواده در ادیان»، بینات، شماره 48، زمستان 1384ش.

* هدایت‌زاده، محمد‌صادق و پیروز‌فر، سهیلا، «تبیین و ارزیابی آراء فمینیست‌های اسلامی پیرامون آیه ۴۳ سوره نساء؛ مطالعه موردی دیدگاه اسما بارلاس»، دوره 1، شماره 2، اسفند 1399ش.

[[رده:ویکی‌زندگی]][[رده:آموزه‌های دینی]][[رده:روابط خانوادگی]]