بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
مهدی مهدوی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
غذاهای سنتی مردم هزاره، از تنوع زیادی برخوردار است. محیط زیست هزاره‌ها و سیستم معیشتی آنها سبب شده است که این مردم فرهنگ غذایی متفاوتی از سایر اقوام ساکن در افغانستان داشته باشند. این غذاها هنوزهم طرف‌داران زیادی دارد و مورد توجه گردش‌گران نیز قرار گرفته است. | غذاهای سنتی مردم هزاره، از تنوع زیادی برخوردار است. محیط زیست هزاره‌ها و سیستم معیشتی آنها سبب شده است که این مردم فرهنگ غذایی متفاوتی از سایر اقوام ساکن در افغانستان داشته باشند. این غذاها هنوزهم طرف‌داران زیادی دارد و مورد توجه گردش‌گران نیز قرار گرفته است. | ||
==جایگاه غذا در فرهنگ مردم هزاره== | ==جایگاه غذا در فرهنگ مردم هزاره== | ||
فرهنگ غذایی قوم | فرهنگ غذایی [[قوم هزاره]]، با تنوع زیاد، جزء هویت آنها به‌شمار می‌رود و ارتباط مستقیم با اقلیم، فرهنگ و منابع معیشتی این مردم دارد. مردم هزاره به‌طور معمول برای فصل‌های سال، مناسبت‌های مذهبی و آیینی غذای ویژه دارند.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2016/03/19/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D8%AE%D8%AA%D9%86-%D8%AD%D9%84%D9%88%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%B1%D8%AE-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%AF/ غفاری، «نوروز در دایکندی با پختن حلوای سرخ جشن گرفته میشود»، آژانس خبری پژواک.]</ref> تحقیقات نشان می‌دهد که [[غذاهای سنتی مردم بلوچ|غذاهای سنتی]] هنوز در سفره‌های این مردم حضور پررنگ دارد. حتی مهاجرین هزاره در کشورهای دیگر از غذای سنتی خود استفاده می‌کنند. روز 19 می / 30 اردیبشهت، روز جهانی فرهنگ هزارگی نامیده شده و هزاره‌ها در این روز می‌کوشند در کنار دیگر جنبه‌های فرهنگی، گونه‌های مختلف غذای سنتی خود را به نمایش بگذارند.<ref>[https://sattagydia.com/celebrating-hazara-culture-day-in-pakistan-afghanistan-and-the-world/ رحیمی، «تجلیل روز فرهنگی هزاره در پاکستان، افغانستان و جهان»، وبسایت ستاگیدیا.]</ref> | ||
==منابع غذای سنتی قوم هزاره== | ==منابع غذای سنتی قوم هزاره== | ||
از آنجایی که کشاورزی و دام‌داری عمده‌ترین منابع اقتصادی مردم هزاره است، عناصر اصلی فرهنگ غذایی این مردم را نیز غلات، | از آنجایی که [[اقتصاد کشاورزی افغانستان|کشاورزی]] و دام‌داری عمده‌ترین منابع اقتصادی مردم هزاره است، عناصر اصلی فرهنگ غذایی این مردم را نیز غلات، [[گوشت کوچه|گوشت]]، فراوردهای لبنی و سبزیجات تشکیل می‌دهد.<ref>تیمورخانوف، تاریخ ملی هزاره، 1372ش، ص77-81.</ref> | ||
==انواع== | ==انواع== | ||
===الف) نان=== | ===الف) نان=== | ||
نان همیشه سر سفرۀ هزاره در کنار دیگر غذاها وجود دارد و حتی گاه وعدۀ کامل غذایی آنها را تشکیل می‌دهد.<ref>[https://khabarnama.net/1397/01/high-used-food-in-afghanistan/ گوشت، روغن و برنج؛ مواد غذایی پرطرفدار هر سفره افغانی»، وبسایت خبرنامه.]</ref> نان مردم هزاره گونه‌هایی چون پنجهکش،<ref>[https://chishi.ir/8118-nan-panje-kesh/ «طرز تهیۀ نان پنجهکش»، وبسایت چیشی.]</ref> فتیر/پتیر، خَمری،<ref> [https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> تیکی‌اویتو (نان روغنی)،<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.youtube.com/watch%3Fv%3D8D68EZG_z2Q&ved=2ahUKEwi95vLw_52FAxXuRPEDHXKSCXIQtwJ6BAgdEAI&usg=AOvVaw3XvQ3Ja2sWZ7K7L3V2kxMh «پختن تیکی اویتو، با شایسته و زهرا، برنامۀ گُلخو قسمت نوزدهم»، چینل اوگَل جورنال.]</ref> نان ته‌دیگی دارد که هرکدام لذت خاص دارد.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.] </ref> | [[نان]] همیشه سر سفرۀ هزاره در کنار دیگر غذاها وجود دارد و حتی گاه وعدۀ کامل غذایی آنها را تشکیل می‌دهد.<ref>[https://khabarnama.net/1397/01/high-used-food-in-afghanistan/ گوشت، روغن و برنج؛ مواد غذایی پرطرفدار هر سفره افغانی»، وبسایت خبرنامه.]</ref> نان مردم هزاره گونه‌هایی چون پنجهکش،<ref>[https://chishi.ir/8118-nan-panje-kesh/ «طرز تهیۀ نان پنجهکش»، وبسایت چیشی.]</ref> فتیر/پتیر، خَمری،<ref> [https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> تیکی‌اویتو (نان روغنی)،<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.youtube.com/watch%3Fv%3D8D68EZG_z2Q&ved=2ahUKEwi95vLw_52FAxXuRPEDHXKSCXIQtwJ6BAgdEAI&usg=AOvVaw3XvQ3Ja2sWZ7K7L3V2kxMh «پختن تیکی اویتو، با شایسته و زهرا، برنامۀ گُلخو قسمت نوزدهم»، چینل اوگَل جورنال.]</ref> نان ته‌دیگی دارد که هرکدام لذت خاص دارد.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.] </ref> | ||
===ب) غذاهای گوشتی=== | ===ب) غذاهای گوشتی=== | ||
1. قدید/ لاندی، از گوشت گوسفند و در برخی موارد گاو یا بز درست میشود.<ref>موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص202.</ref> در برخی مناطق هزاره‌نشین، حیوان را ذبح کرده، به تکه‌های کوچک خرد می‌کنند. سپس آن را نمک سود کرده در فضای باز خشک می‌کنند. قدید در فصل زمستان به‌صورت آب‌گوشت و گاهی با برنج (قدید پلو) مصرف میشود. قدید در فرهنگ غذای هزاره، غذای لازمی است.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | 1. قدید/ لاندی، از گوشت گوسفند و در برخی موارد گاو یا بز درست میشود.<ref>موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص202.</ref> در برخی مناطق هزاره‌نشین، حیوان را ذبح کرده، به تکه‌های کوچک خرد می‌کنند. سپس آن را نمک سود کرده در فضای باز خشک می‌کنند. قدید در فصل [[زمستان]] به‌صورت آب‌گوشت و گاهی با [[برنج]] (قدید پلو) مصرف میشود. قدید در فرهنگ غذای هزاره، غذای لازمی است.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | ||
2. قبورداغ، غذای گران‌بها و لذیذ است. گوشت گوسفند را خرد کرده، با روغن خود آن (دنبه و چربی) بدون آب، پخته کرده و در یک دیگچۀ سفالی می‌اندازند تا منجمد شود. بعد آن را در مرور زمان استفاده می‌کنند. این غذا در برخی مناطق جاگزین قدید است؛ | 2. قبورداغ، غذای گران‌بها و لذیذ است. گوشت گوسفند را خرد کرده، با روغن خود آن (دنبه و چربی) بدون آب، پخته کرده و در یک دیگچۀ سفالی می‌اندازند تا منجمد شود. بعد آن را در مرور زمان استفاده می‌کنند. این غذا در برخی مناطق جاگزین قدید است؛ | ||
3. | |||
3. [[گوشت کوچه|گوشت‌کوچه]]، این غذا بیشتر در ولسوالی (شهرستان) بهسود میدان وردک رایج است. این غذا را در مراسم‌های نذری به‌ویژه [[نذر]] [[ماه محرم|محرم]] آماده می‌کنند. گاهی در [[عروسی در یکه‌ولنگ|عروسی‌ها]] و [[عید قربان در افغانستان|عیدها]] نیز تهیه میشود. مردم هزاره گوشت را با گندم می‌جوشانند و هم می‌زنند تا گوشت از استخوان جدا و با گندم مخلوط شود. این غذا لذیذ و مقوی است. برای طعم بیشتر آن از نمک و مورچ (فلفل) سیاه استفاده می‌کنند. دنبۀ گوسفند آن را لذیذتر می‌کند. این غذا با نان خَمری، لیموترش و مورچ تازه سرو میشود؛ | |||
4. شوربا/ شوروا، مردم هزاره شوربا را از گوشت گوسفند، بز، گاو و مرغ درست می‌کنند. ابتدا گوشت با روغن و پیاز داغ میشود سپس ادویۀ گیاهی، رب بادنجان رومی (گوجه‌فرنگی) و آب بر آن اضافه می‌کنند. بعد از آماده‌شدن، نان پنجهکش یا خمری را در کاسه خرد کرده، شوربا را روی آن می‌ریزند و سرو می‌کنند. مردم هزاره شوربا را در عروسی‌ها، مهمانی‌ها و مراسم نذری تهیه می‌کنند.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | 4. شوربا/ شوروا، مردم هزاره شوربا را از گوشت گوسفند، بز، گاو و مرغ درست می‌کنند. ابتدا گوشت با روغن و پیاز داغ میشود سپس ادویۀ گیاهی، رب بادنجان رومی (گوجه‌فرنگی) و آب بر آن اضافه می‌کنند. بعد از آماده‌شدن، نان پنجهکش یا خمری را در کاسه خرد کرده، شوربا را روی آن می‌ریزند و سرو می‌کنند. مردم هزاره شوربا را در عروسی‌ها، مهمانی‌ها و مراسم نذری تهیه می‌کنند.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | ||
===ج) غذاهای آردی=== | ===ج) غذاهای آردی=== | ||
1. حلوا، مواد اصلی این غذا آرد گندم، روغن و سمنک (جوانۀ خشک‌شدۀ گندم) است. ابتدا روغن داغ میشود، بعد آرد و سمنک را میان روغن انداخته، ورز می‌دهند. زنان این غذا را به‌صورت گروهی می‌پزند و آن را با چوب مخصوص هم می‌زنند که در اصطلاح محلی به آن «چمچه‌زدن» می‌گویند، تا قوام و | 1. '''حلوا،''' مواد اصلی این غذا آرد گندم، روغن و سمنک (جوانۀ خشک‌شدۀ گندم) است. ابتدا روغن داغ میشود، بعد آرد و سمنک را میان روغن انداخته، ورز می‌دهند. [[آموزش زنان در افغانستان|زنان]] این غذا را به‌صورت گروهی می‌پزند و آن را با چوب مخصوص هم می‌زنند که در اصطلاح محلی به آن «چمچه‌زدن» می‌گویند، تا قوام و چسبندگی پیدا کرده و روغن از آرد جدا شود. تهیۀ این [[حلوا]] زمان‌بر است و پخت آن عمومیت دارد. به این غذا [[حلوای سرخ]] و سمنک نیز می‌گویند. در هنگام سرو نیز روغن داغ در وسط ظرف غذا اضافه می‌کنند. زنان هزاره بیشتر این غذا را در [[ماه صفر]] در مراسم نذر بی‌بی، [[چهارشنبه سوری|چهارشنبه‌سوری]] و [[نوروز]] می‌پزند. | ||
2. حلوای سوجی، این غذا از آرد سوجی(سمولینا)، روغن و شکر درست میشود. تهیۀ این حلوا زمان کم نیاز دارد اما عمومیت زیاد ندارد.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | 2. حلوای سوجی، این غذا از آرد سوجی(سمولینا)، روغن و شکر درست میشود. تهیۀ این حلوا زمان کم نیاز دارد اما عمومیت زیاد ندارد.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | ||
3. حلوای سپیدک، این حلوا از آرد، روغن تهیه میشود اما در برخی موارد شیر و آب نیز بر آن اضافه می‌کنند. تهیۀ این حلوا آسان و زمان کم نیاز دارد.<ref> [https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | 3. حلوای سپیدک، این حلوا از آرد، روغن تهیه میشود اما در برخی موارد شیر و آب نیز بر آن اضافه می‌کنند. تهیۀ این حلوا آسان و زمان کم نیاز دارد.<ref> [https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۸: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* امید، غلامرضا، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ اگر به یاد جاغوری افتادی، تاریخ درج مطلب: 27 اردیبهشت 1391ش. | *امید، غلامرضا، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ اگر به یاد جاغوری افتادی، تاریخ درج مطلب: 27 اردیبهشت 1391ش. | ||
* «بولانی روغنی، رسم و رواج هزارگی»، ناز چینل، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1403ش. | *«بولانی روغنی، رسم و رواج هزارگی»، ناز چینل، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1403ش. | ||
* «پختن تیکی اویتو، با شایسته و زهرا، برنامۀ گلخو قسمت نوزدهم»، چینل اوگَل جورنال، تاریخ بازدید: 11 فروردین 1403ش. | *«پختن تیکی اویتو، با شایسته و زهرا، برنامۀ گلخو قسمت نوزدهم»، چینل اوگَل جورنال، تاریخ بازدید: 11 فروردین 1403ش. | ||
* تیمورخانوف، ل، تاریخ ملی هزاره، ترجمۀ عزیز طغیان، قم، اسماعلیان، 1372ش. | *تیمورخانوف، ل، تاریخ ملی هزاره، ترجمۀ عزیز طغیان، قم، اسماعلیان، 1372ش. | ||
* جعفری مهرآّبادی، مریم و دیگران، «مدل‌یابی ساختاری تفسیر عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری غذا مطالعۀ موردی شهر رشت»، فصل‌نامۀ علمی پژوهشی مطالعات برنامه‌ریزی سکونت‌های انسانی، دورۀ 12، شمارۀ 3، پیاپی 40، پاییز 1396ش. | *جعفری مهرآّبادی، مریم و دیگران، «مدل‌یابی ساختاری تفسیر عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری غذا مطالعۀ موردی شهر رشت»، فصل‌نامۀ علمی پژوهشی مطالعات برنامه‌ریزی سکونت‌های انسانی، دورۀ 12، شمارۀ 3، پیاپی 40، پاییز 1396ش. | ||
* «خوردن کچالوی تندوری در بامیان» چینل دیگدان و تنور، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش. | *«خوردن کچالوی تندوری در بامیان» چینل دیگدان و تنور، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش. | ||
* رحیمی، اسدالله، «تجلیل روز فرهنگی هزاره در پاکستان، افغانستان و جهان»، وبسایت ستاگیدیا، تاریخ درج مطلب: 20 می 2023م. | *رحیمی، اسدالله، «تجلیل روز فرهنگی هزاره در پاکستان، افغانستان و جهان»، وبسایت ستاگیدیا، تاریخ درج مطلب: 20 می 2023م. | ||
* «رونق میلۀ کلوخی کچالو در بامیان»، وبسایت کلید گروپ، تاریخ درج مطلب: 4 آبان 1395ش. | *«رونق میلۀ کلوخی کچالو در بامیان»، وبسایت کلید گروپ، تاریخ درج مطلب: 4 آبان 1395ش. | ||
* شهرستانی، شاهعلیاکبر، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل»، وبلاگ هزاره کلچر، تاریخ درج مطلب: 4 آوریل 2020م. | *شهرستانی، شاهعلیاکبر، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل»، وبلاگ هزاره کلچر، تاریخ درج مطلب: 4 آوریل 2020م. | ||
* «طالبان فعالیت نانوایی‌های زنان را هم ممنوع کرد»، وب‌سیات اقتصاد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1401ش. | *«طالبان فعالیت نانوایی‌های زنان را هم ممنوع کرد»، وب‌سیات اقتصاد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1401ش. | ||
* «طرز تهیۀ نان پنجهکش»، وبسایت چیشی، تاریخ بازدید 10 فروردین 1403ش. | *«طرز تهیۀ نان پنجهکش»، وبسایت چیشی، تاریخ بازدید 10 فروردین 1403ش. | ||
* «طریقۀ جورکردن رفیده برای نان تاوه»، چینل عادله غلامی، تاریخ بازدید: 10 فروردین 1403ش. | *«طریقۀ جورکردن رفیده برای نان تاوه»، چینل عادله غلامی، تاریخ بازدید: 10 فروردین 1403ش. | ||
* غفاری، هادی، «نوروز در دایکندی با پختن حلوای سرخ جشن گرفته میشود»، آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: 22 نوامبر 2016م. | *غفاری، هادی، «نوروز در دایکندی با پختن حلوای سرخ جشن گرفته میشود»، آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: 22 نوامبر 2016م. | ||
* غفاری، عبدالله، «معرفی و طریق پختن غذاهای هزارگی»، وبلاگ بزم اندیشه، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد1390ش. | *غفاری، عبدالله، «معرفی و طریق پختن غذاهای هزارگی»، وبلاگ بزم اندیشه، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد1390ش. | ||
* «گوشت، روغن و برنج؛ مواد غذایی پرطرفدار هر سفره افغانی»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 20 فروردین 1397ش. | *«گوشت، روغن و برنج؛ مواد غذایی پرطرفدار هر سفره افغانی»، وبسایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 20 فروردین 1397ش. | ||
* «گردشگری در بامیان؛ فرصت‌ها، چالش‌ها و راه‌های توسعه، بخش اول»، وبسایت مجلۀ اورال، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش. | *«گردشگری در بامیان؛ فرصت‌ها، چالش‌ها و راه‌های توسعه، بخش اول»، وبسایت مجلۀ اورال، تاریخ بازدید: 15 فروردین 1403ش. | ||
* «نان بربری ایران در رتبه‌بندی بهترین نان‌های تخت جهان، سوم شد»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 17 تیر 1402ش. | *«نان بربری ایران در رتبه‌بندی بهترین نان‌های تخت جهان، سوم شد»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 17 تیر 1402ش. | ||
* «نان پنجهکش افغانی»، چینل لطیفه رضایی، تاریخ بازدید: 10 فروردین 1403ش. | *«نان پنجهکش افغانی»، چینل لطیفه رضایی، تاریخ بازدید: 10 فروردین 1403ش. | ||
[[رده:ویکی‌زندگی]] | [[رده:ویکی‌زندگی]] | ||
[[رده:خوراک و سفره]] | [[رده:خوراک و سفره]] | ||
[[رده:میز افغانستان]] | [[رده:میز افغانستان]] | ||