غذاهای سنتی مردم هزاره: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
حمید گلزار (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
[[نان]] همیشه سر سفرۀ هزاره در کنار دیگر غذاها وجود دارد و حتی گاه وعدۀ کامل غذایی آنها را تشکیل می‌دهد.<ref>[https://khabarnama.net/1397/01/high-used-food-in-afghanistan/ گوشت، روغن و برنج؛ مواد غذایی پرطرفدار هر سفره افغانی»، وبسایت خبرنامه.]</ref> نان مردم هزاره گونه‌هایی چون پنجهکش،<ref>[https://chishi.ir/8118-nan-panje-kesh/ «طرز تهیۀ نان پنجهکش»، وبسایت چیشی.]</ref> فتیر/پتیر، خَمری،<ref> [https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> تیکی‌اویتو (نان روغنی)،<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.youtube.com/watch%3Fv%3D8D68EZG_z2Q&ved=2ahUKEwi95vLw_52FAxXuRPEDHXKSCXIQtwJ6BAgdEAI&usg=AOvVaw3XvQ3Ja2sWZ7K7L3V2kxMh «پختن تیکی اویتو، با شایسته و زهرا، برنامۀ گُلخو قسمت نوزدهم»، چینل اوگَل جورنال.]</ref> نان ته‌دیگی دارد که هرکدام لذت خاص دارد.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.] </ref> | [[نان]] همیشه سر سفرۀ هزاره در کنار دیگر غذاها وجود دارد و حتی گاه وعدۀ کامل غذایی آنها را تشکیل می‌دهد.<ref>[https://khabarnama.net/1397/01/high-used-food-in-afghanistan/ گوشت، روغن و برنج؛ مواد غذایی پرطرفدار هر سفره افغانی»، وبسایت خبرنامه.]</ref> نان مردم هزاره گونه‌هایی چون پنجهکش،<ref>[https://chishi.ir/8118-nan-panje-kesh/ «طرز تهیۀ نان پنجهکش»، وبسایت چیشی.]</ref> فتیر/پتیر، خَمری،<ref> [https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> تیکی‌اویتو (نان روغنی)،<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.youtube.com/watch%3Fv%3D8D68EZG_z2Q&ved=2ahUKEwi95vLw_52FAxXuRPEDHXKSCXIQtwJ6BAgdEAI&usg=AOvVaw3XvQ3Ja2sWZ7K7L3V2kxMh «پختن تیکی اویتو، با شایسته و زهرا، برنامۀ گُلخو قسمت نوزدهم»، چینل اوگَل جورنال.]</ref> نان ته‌دیگی دارد که هرکدام لذت خاص دارد.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.] </ref> | ||
===ب) غذاهای گوشتی=== | ===ب) غذاهای گوشتی=== | ||
1. قدید/ لاندی، از گوشت گوسفند و در برخی موارد گاو یا بز درست می‌شود.<ref>موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص202.</ref> در برخی مناطق هزاره‌نشین، حیوان را ذبح کرده، به تکه‌های کوچک خرد می‌کنند. سپس آن را نمک سود کرده در فضای باز خشک می‌کنند. قدید در فصل [[زمستان]] به‌صورت آبگوشت و گاهی با [[برنج]] (قدید پلو) مصرف می‌شود. قدید در فرهنگ غذای هزاره، غذای لازمی است.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | 1. قدید/ لاندی، از گوشت گوسفند و در برخی موارد گاو یا بز درست می‌شود.<ref>موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص202.</ref> در برخی مناطق هزاره‌نشین، حیوان را ذبح کرده، به تکه‌های کوچک خرد می‌کنند. سپس آن را نمک سود کرده در فضای باز خشک می‌کنند. قدید در فصل [[زمستان]] به‌صورت [[آبگوشت|آبگوشت]] و گاهی با [[برنج]] (قدید پلو) مصرف می‌شود. قدید در فرهنگ غذای هزاره، غذای لازمی است.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | ||
2. قبورداغ، غذای گران‌بها و لذیذ است. گوشت گوسفند را خرد کرده، با روغن خود آن (دنبه و چربی) بدون آب، پخته کرده و در یک دیگچۀ سفالی می‌اندازند تا منجمد شود. بعد آن را در مرور زمان استفاده می‌کنند. این غذا در برخی مناطق جاگزین قدید است؛ | 2. قبورداغ، غذای گران‌بها و لذیذ است. گوشت گوسفند را خرد کرده، با روغن خود آن (دنبه و چربی) بدون آب، پخته کرده و در یک دیگچۀ سفالی می‌اندازند تا منجمد شود. بعد آن را در مرور زمان استفاده می‌کنند. این غذا در برخی مناطق جاگزین قدید است؛ | ||
[[پرونده:شوربا.jpg|بندانگشتی|338x338پیکسل|شوربا]] | [[پرونده:شوربا.jpg|بندانگشتی|338x338پیکسل|شوربا]] | ||
3. [[گوشت کوچه|گوشت‌کوچه]]، این غذا بیشتر در ولسوالی (شهرستان) بهسود میدان وردک رایج است. این غذا را در مراسم‌های نذری به‌ویژه [[نذر]] [[ماه محرم|محرم]] آماده می‌کنند. گاهی در | 3. [[گوشت کوچه|گوشت‌کوچه]]، این غذا بیشتر در ولسوالی (شهرستان) بهسود میدان وردک رایج است. این غذا را در مراسم‌های نذری به‌ویژه [[نذر]] [[ماه محرم|محرم]] آماده می‌کنند. گاهی در عروسی‌ها و عیدها نیز تهیه می‌شود. مردم هزاره گوشت را با گندم می‌جوشانند و هم می‌زنند تا گوشت از استخوان جدا و با گندم مخلوط شود. این غذا لذیذ و مقوی است. برای طعم بیشتر آن از نمک و مورچ (فلفل) سیاه استفاده می‌کنند. دنبۀ گوسفند آن را لذیذتر می‌کند. این غذا با نان خَمری، لیموترش و مورچ تازه سرو می‌شود؛ | ||
4. شوربا/ شوروا، مردم هزاره شوربا را از گوشت گوسفند، بز، گاو و مرغ درست می‌کنند. ابتدا گوشت با روغن و پیاز داغ می‌شود سپس ادویۀ گیاهی، رب بادنجان رومی (گوجه‌فرنگی) و آب بر آن اضافه می‌کنند. بعد از آماده‌شدن، نان پنجهکش یا خمری را در کاسه خرد کرده، شوربا را روی آن می‌ریزند و سرو می‌کنند. مردم هزاره شوربا را در عروسی‌ها، مهمانی‌ها و مراسم نذری تهیه می‌کنند.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | 4. شوربا/ شوروا، مردم هزاره شوربا را از گوشت گوسفند، بز، گاو و مرغ درست می‌کنند. ابتدا گوشت با روغن و پیاز داغ می‌شود سپس ادویۀ گیاهی، رب بادنجان رومی (گوجه‌فرنگی) و آب بر آن اضافه می‌کنند. بعد از آماده‌شدن، نان پنجهکش یا خمری را در کاسه خرد کرده، شوربا را روی آن می‌ریزند و سرو می‌کنند. مردم هزاره شوربا را در عروسی‌ها، مهمانی‌ها و مراسم نذری تهیه می‌کنند.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
6. '''کَشکِو'''/ کَشکاو، این غذا مانند [[آش رشته]] است. ذغاله‌های کوچک خمیر را با چوب‌گز (وردنه)، نازک پهن می‌کنند، سپس آن را با چاقو برش زده داخل آب می‌جوشانند تا پخته شود و در آخر مقداری دوغ یا قروت آب‌شده، بر آن اضافه می‌کنند.<ref>[http://bazmeandishah.blogfa.com/post/120 غفاری، «معرفی و طریق پختن غذاهای هزارگی»، وبلاگ بزم اندیش]ه.</ref> | 6. '''کَشکِو'''/ کَشکاو، این غذا مانند [[آش رشته]] است. ذغاله‌های کوچک خمیر را با چوب‌گز (وردنه)، نازک پهن می‌کنند، سپس آن را با چاقو برش زده داخل آب می‌جوشانند تا پخته شود و در آخر مقداری دوغ یا قروت آب‌شده، بر آن اضافه می‌کنند.<ref>[http://bazmeandishah.blogfa.com/post/120 غفاری، «معرفی و طریق پختن غذاهای هزارگی»، وبلاگ بزم اندیش]ه.</ref> | ||
7. '''شیرروغو'''، این غذا مثل نان‌بوته است با این تفاوت که در عوض دوغ و نمک، شیر و شکر استفاده می‌شود. شیرروغو یک غذای هوسانه است و برای مهمان‌های خاص آماده می‌شود.<ref> [http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | 7. '''شیرروغو'''، این غذا مثل نان‌بوته است با این تفاوت که در عوض دوغ و نمک، [[شیر]] و شکر استفاده می‌شود. شیرروغو یک غذای هوسانه است و برای مهمان‌های خاص آماده می‌شود.<ref> [http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | ||
8. '''شیربرنج'''، این غذا از شیر و برنج تهیه می‌شود. در هنگام پختن هم می‌زنند تا نرم و حالت چسپاندگی پیدا کند. بعد در ظرف جداگانه می‌گیرد، وسط آن را گود کرده، مسکۀ داغ را بر آن اضافه می‌کنند.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | 8. '''شیربرنج'''، این غذا از شیر و برنج تهیه می‌شود. در هنگام پختن هم می‌زنند تا نرم و حالت چسپاندگی پیدا کند. بعد در ظرف جداگانه می‌گیرد، وسط آن را گود کرده، مسکۀ داغ را بر آن اضافه می‌کنند.<ref>[https://azraculture.com/postDetail.php?post_id=64 شهرستانی، «غذاهای هزارگی هفت دهه قبل» وبلاگ هزاره کلچر.]</ref> | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
===هـ) غذاهای گیاهی=== | ===هـ) غذاهای گیاهی=== | ||
[[پرونده:پیرکی.jpg|بندانگشتی|348x348پیکسل|پیرکی]] | [[پرونده:پیرکی.jpg|بندانگشتی|348x348پیکسل|پیرکی]] | ||
1. '''پیرکی'''، مردم هزاره این غذا را بیشتر از سبزی‌های خودرو در میان مزارع، کنار جوی‌بارها، گیاهان کوهی، گندنه (تره)، پالک (اسفناج) و خمیر درست می‌کنند. ابتدا ذغاله‌های کوچک خمیر را پهن می‌کنند سپس مقداری از سبزی که از قبل با روغن و پیاز داغ شده، روی نصف آن پهن کرده، نصف دیگر آن را روی سبزی می‌کشند. پیرکی داخل تندور، روی تابه و امروزه داخل داش (فِر) پخته می‌شود. مردم هزاره این غذا را برای صبحانه و سفرۀ افطاری درست می‌کنند. پیرکی گاهی از کچالو (سیب‌زمینی) نیز تهیه می‌شود.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | 1. '''پیرکی'''، مردم هزاره این غذا را بیشتر از سبزی‌های خودرو در میان مزارع، کنار جوی‌بارها، گیاهان کوهی، گندنه ([[تره]])، پالک ([[اسفناج]]) و خمیر درست می‌کنند. ابتدا ذغاله‌های کوچک خمیر را پهن می‌کنند سپس مقداری از سبزی که از قبل با روغن و پیاز داغ شده، روی نصف آن پهن کرده، نصف دیگر آن را روی سبزی می‌کشند. پیرکی داخل تندور، روی تابه و امروزه داخل داش (فِر) پخته می‌شود. مردم هزاره این غذا را برای صبحانه و سفرۀ [[افطاری]] درست می‌کنند. پیرکی گاهی از کچالو (سیب‌زمینی) نیز تهیه می‌شود.<ref>[http://0797525627.blogfa.com/post/38 امید، «غذاهای ناب محلی جاغوری»، وبلاگ معلوماتی و ادبی.]</ref> | ||
2. '''[[بولانی]]'''، این غذا از خمیر و سبزی(گندنه) یا کچالو درست می‌شود. طرز تهیۀ آن مثل پیرکی است با این تفاوت که بولانی داخل روغن سرخ می‌شود. بولانی نیز برای صبحانه و سفرۀ افطاری آماده می‌شود.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.youtube.com/watch%3Fv%3Du6gLVLnujYQ&ved=2ahUKEwjxk5T5q6uFAxWpS_EDHdlaCJQQtwJ6BAgWEAI&usg=AOvVaw0yB9FJnnLrzK_E1U_iblJH «بولانی روغنی، رسم و رواج هزارگی»، ناز چینل.]</ref> | 2. '''[[بولانی]]'''، این غذا از خمیر و سبزی(گندنه) یا کچالو درست می‌شود. طرز تهیۀ آن مثل پیرکی است با این تفاوت که بولانی داخل روغن سرخ می‌شود. بولانی نیز برای صبحانه و سفرۀ افطاری آماده می‌شود.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.youtube.com/watch%3Fv%3Du6gLVLnujYQ&ved=2ahUKEwjxk5T5q6uFAxWpS_EDHdlaCJQQtwJ6BAgWEAI&usg=AOvVaw0yB9FJnnLrzK_E1U_iblJH «بولانی روغنی، رسم و رواج هزارگی»، ناز چینل.]</ref> | ||