دید و بازدید

دیدوبازدید؛ رفت‌وآمد به خانۀ یکدیگر در مناسبت‌های دینی و فرهنگی.

دیدوبازدید، آیین فرهنگی و اجتماعی کهن است که به‌منظور تحکیم و تداوم پیوند اجتماعی اعضای خانواده و خویشاوندان، در قلمرو ایران فرهنگی و به‌مناسبت‌های دینی و ملی رواج داشته است. امروزه نیز این رسم اجتماعی، بیشتر در ایام نوروز و عیدهای مذهبی در ایران مرسوم بوده و موجب انسجام اجتماعی، نشاط معنوی و فرهنگی و تداوم آداب و رسوم و صلۀرحم در جامعه است.

مفهوم‌شناسی

واژۀ دیدوبازدید به‌معنای ملاقات، سر زدن، معاشرت و رفت‌وآمد به خانۀ یکدیگر در مناسبت‌های مختلف مانند عیدها، روز جمعه و فوت یک عزیز است.

اهمیت دیدوبازدید در اسلام

دیدوبازدید و با خبر شدن از احوال خویشان، دوستان و همسایگان، مورد تأکید دین اسلام است و بی‌توجهی به آن، نکوهش شده است. بر اساس منابع دینی، ارتباط با خویشان و صلۀرحم سبب طول عمر، افزایش روزی، محبوبیت نزد خداوند، بهره‌مندی از حمایت الهی، محبوبیت در بین فامیل، حسابرسی آسان در قیامت و پاک شدن از گناهان، می‌شود.

آداب دیدوبازدید در آموزه‌های دینی

برخی از آداب دیدوبازدید که سبب گذراندن ساعتی خوش با فامیل و دوستان می‌شود عبارت‌اند از:

1. رعایت ارزش‌های اسلامی و هنجارهای فرهنگی حاکم بر روابط اجتماعی چون قواعد محرمیت، حجاب و عفاف و نحوۀ صحبت کردن؛
2. وارد کردن همۀ حاضران، در گفت‌وگوها و توجه کردن به همه، برای ایجاد فضایی پر از صمیمیت و محبت و جلوگیری از گوشه‌گیری برخی از حاضران؛
3. اعتدال در مصرف خوراکی‌هایی که میزبان برای پذیرایی فراهم کرده است؛
4. داشتن توجه ویژه به سالمندان و مهرورزی به آنها و آموزش این اخلاق پسندیده به کودکان؛
5. اعتدال در بذله‌گویی و شوخی؛
6. انعطاف‌پذیری و توجه به صحبت‌های میزبان حتی در صورت مخالف بودن با عقیده و نظر او ؛
7. سخن گفتن با آرامش.

آثار دیدوبازدید

در بررسی پیامدها و آثار مثبت دیدوبازدید، به موارد زیر توجه شده است:

1. احساس آرامش و امنیت و جلوگیری از افسردگی؛
2. جذب رحمت الهی به زندگی خود و اطرافیان؛
3. حمایت از سالمندان؛
4. افزایش صمیمیت و ارتباطات فامیلی؛
5. زدودن کینه‌ها و هیجانات منفی؛
6. کم‌شدن فشار روانیِ مشکلات زندگی با کمک گرفتن از افراد حاضر در مهمانی؛
7. بهره‌مندی از سلامت جسمانی بیشتر بر اثر روابط صمیمانه و عاطفی با اطرافیان؛
8. رشد اجتماعی کودکان.

عوامل کاهش دیدوبازدید

کارشناسان، ضعیف شدن ارتباطات خویشاوندی در جامعۀ امروزی به‌رغم تأکیدهای دین اسلام و جایگاه این دست از آداب اجتماعی در نظام ارزشی ایرانیان و مسلمانان را متأثر از عوامل زیر دانسته‌اند:

1. ضعیف‌شدن اعتقادات مذهبی و کم‌اهمیت شدن ارزش‌های اخلاقی مرتبط با صلۀرحم و دیدوبازدید خویشاوندان؛
2. آگاهی‌نداشتن نسل جوان از میزان توجه دین به تحکیم این ارزش اجتماعی و آثار دنیوی و اخروی آن؛
3. گسترش گوناگونی در سبک‌های زندگی‌، جهان‌بینی‌ها، نگرش‌ها، ارزش‌ها، هنجارها، خلق‌وخوی‌ها و رفتارها؛
4. اختلاف در باورها و عقاید؛
5. ترس از سرایت عادات و رویه‌های ناپسند همچون حسادت، تهمت و چشم‌وهم‌چشمی؛
6. زنده شدن خاطرات تلخ و تبعات حاصل از آن؛
7. پیشرفت فناوری و رشد سریع ارتباطات؛
8. افزایش تجملات و تشریفات در دیدارها؛
9. هزینه‌های سنگین مهمانی‌ها؛
10. توسعۀ شهرها، آپارتمان‌نشینی و دور شدن خانواده‌ها از سبک زندگی سنتی؛
11. افزایش مشکلات اقتصادی؛
12. رفتارهای نسنجیده و آزاردهنده؛
13. ترس از پرسیدن سؤال‌های خصوصی و تجسس در احوالات زندگی دیگران؛
14. ترس، استرس و اضطراب در برخورد با دیگران.

راهکارهای مقابله با استرسِ دیدوبازدید

به نظر روان‌شناسان، اختلال اضطراب اجتماعی از جمله عوامل بازدارندۀ انسان برای داشتن رابطۀ مناسب با دیگران بوده و شرکت در دیدوبازدیدها و مهمانی‌های فامیلی و دوستانه را برای انسان با مشکل مواجه می‌کند. راهکارهای روان‌شناسان برای حل این اختلال، عبارت است از:

1. انجام کارهایی مانند خواندن کتاب، ورزش و سرگرمی مورد علاقه؛
2. آماده کردن هدیه مناسب برای میزبان در صورت نیاز؛
3. داشتن برنامۀ دقیق برای ساعت رفتن؛
4. آماده کردن موضوعات مناسب برای صحبت کردن در مجلس؛
5. فکرکردن به نحوۀ برخورد با افراد حاضر در مهمانی.

آفات دیدوبازدید

در شرایط فرهنگی امروز جامعه، دیدوبازدیدها با آفات و آسیب‌هایی نیز همراه هستند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

1. چشم و هم‌چشمی؛
2. تجملات؛
3. اسراف؛
4. خستگی میزبان؛
5. سنگین شدن فضا به‌دلیل تشریفات بیش از حد؛
6. نگاه به نامحرم؛
7. شوخی با نامحرم؛
8. غیبت؛
9. عیب‌جویی از دیگران؛
10. مسخره کردن؛
11. دست دادن به نامحرم؛
12. اذیت و آزار میزبان به جهت مدیریت نکردن بچه‌ها.

راهکارهای پیشگیری از آسیب‌های دیدوبازدید

برخی از راهکارهای ارائه شده برای پیشگیری از هر گونه آسیب و آفت در دورهمی‌های فامیلی و دوستانه:

1. کم‌کردن دیدوبازدید با خویشاوندانی که به مسائل شرع پایبند نیستند؛
2. کم‌کردن صحبت‌های غیر ضروری با نامحرم؛
3. کنترل فکر و خیال؛
4. دوری از اسراف، چشم و هم‌چشمی و تجمل‌گرایی در دیدوبازدیدها؛
5. رعایت حریم‌های اجتماعی و خصوصی مطابق شرع؛
6. آموزش آداب دیدوبازدید به کودکان.

راهکارهای مدیریت کودکان در مهمانی

برخی از راهکارهای ارائه شده برای مدیریت فرزندان در مهمانی براساس نظر روان‌شناسان عبارت است از:

1. طولانی نبودن زمان مهمانی؛
2. به‌همراه داشتن اسباب‌بازی مناسب؛
3. گذاشتن قانون برای بچه‌ها؛
4. آماد‌گی لازم برای هرگونه واکنش غیر عادی کودکان؛
5. همراه نبردن کودکان در مجالسی که اطلاعی از شرایط مکانی و افراد حاضر در مهمانی، وجود ندارد.

منابع

• قرآن.
• «آموزش عیددیدنی به کودکان»، وب‌سایت پیشیاره، تاریخ بازدید: 28 اردیبهشت 1402ش.
• «انشا شیوۀ دیدوبازدیدهای نوروزی در گذشته و امروز»، وب‌سایت مجله اینترنتی ماگرتا، تاریخ بازدید: 26 اردیبهشت 1402ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، ‌لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 26 اردیبهشت 1402ش.
• «دیدوبازدید نوروزی، بایدها و نبایدهای عیددیدنی»، وب‌سایت پارس‌ناز، تاریخ بازدید: 28 اردیبهشت 1402ش.
• «دیدوبازدیدهای فامیلی و افزایش صمیمیت خویشاوندی»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ بازدید: 28 اردیبهشت 1402ش.
• «عیددیدنی، قانون بگذارید»، وب‌سایت نی‌نی‌بان، تاریخ درج مطلب: 8 شهریور1396ش.
• «نمی‌خواهم برم عیددیدنی! چگونه با اضطراب اجتماعی در عیددیدنی یا مهمانی مقابله کنیم»، وب‌سایت دانا براین، تاریخ درج مطلب: 20 مارس 2023م.
• شرف‌الدین، حسین، تحلیلی اجتماعی از صلۀرحم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378ش.
• شریعتی، رعنا، «آسیب‌شناسی مهمانی ایرانی؛ تجمل‌گرایی را کنار بگذارید»، وب‌سایت نبض شهر، تاریخ درج مطلب: 14 اسفند 1397ش.
• طبرسى، على بن حسن، مشكاة الأنوار، ترجمۀ عطاردى، تهران، بی‌نا، چ1، 1374ش.
• مسجدی، رضا، «صلۀارحام بایدها و آسیب‌ها»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: تابستان 1389ش.