خود‌توانمندی زنان

خودتوانمندی زنان؛ توانمندسازی و افزایش باور زنان به صلاحیت و توانایی‌های خود.

خود‌توانمندی زنان سبب افزایش میزان اعتماد آنها نسبت به توانایی‌های بالقوه و بالفعلی است که در آنها وجود دارد. شکوفا‌یی استعداد‌های زنان علاوه بر ایجاد اعتماد به‌ نفس در آنها و اثرگذاری مثبت بر محیط و خانواده، سبب افزایش مشارکت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زن می‌شود. متقابلاً حضور پرتوان زنان در این عرصه‌ها، سبب توسعه و بهبود نقش زن در محیط خانوادگی و اجتماعی می‌شود.

مفهوم‌شناسی

خود‌توانمندی به‌معنای تقویت و بهبود ویژگی‌های مثبت در خود است. خودتوانمندی زن نیز به‌معنای آماده‌شدن او برای فعالیت در جهت دستیابی به اهداف فردی و اجتماعی است.

اقسام توانمندی زنان

خود‌توانمندی زنان در پنج حوزۀ اقتصادی، روانی، معنوی، اجتماعی و سیاسی، امکان بروز دارد.

1. توانمندی اقتصادی: از جمله مهم‌ترین شاخص‌های توانمندی اقتصادی زنان، مالکیت آنها در کسب یا افزایش در‌آمد، توانایی استفاده از تسهیلات بانکی (دریافت و باز پرداخت وام) و قدرت پس‌انداز‌کردن است.
2. توانمندی روانی: نوعی تقویت و افزایش عزت نفس، استقلال فکری، احساس قدرت و افزایش خود‌اثر‌بخشی در زنان به شمار می‌رود.
3. توانمندی سیاسی: توانمندی زنان در افزایش مشارکت سیاسی، کسب حقوق برابر و حذف تبعیض است.
4. توانمندی اجتماعی: میزان تغییر نگرش نسبت به نقش زنان در جوامع، مشارکت در امور اجتماعی، جمع‌گرایی و تمایل به حضور در فضا‌های عمومی تعریف شده است.
5. توانمندی معنوی: در تفکر اسلامی توانمندی معنوی در زنان نوعی ایجاد و تقویت بعد معنوی آنها است. این امر مبنای تحقق توانمندی‌های دفاعی و تمامی تحولات، پیشرفت‌ها و برتری‌های جوامع است؛ با افزایش توانمندی‌های، کسب توانمندی‌های فیزیکی نیز ممکن می‌شود.

عوامل موثر بر توانمند‌سازی زنان

از مهم‌ترین عواملی که سبب توانمند‌سازی زنان می‌شود، تغییر عواملی است که مانع فعالیت زنان در عرصه‌های مختلف می‌شود. همچنین کارشناسان معتقدند عوامل دیگری مانند رفع تبعیض در بازار كار، دسترسی بهتر به منابع مالی، برخورداری از حق مالكیت قانونی، مشاركت احتمالی نهاد‌های دیگر در نگهداری كودكان و تقسیم كار در منزل می‌تواند امنیت مالی و پویایی اجتماعی زنان را افزایش دهد. علاوه بر توانمندی و پویایی اجتماعی، سلامت زنان برای ایفای نقش خویش در مقام مادری و مدیر خانه، یكی دیگر از عواملی است كه در توانمند‌سازی زنان مؤثر است. این امر با اتخاذ راهبرد‌هایی برای حفظ سلامت زنان به‌ویژه در دوران پس از بلوغ، ضروری است.

تأثیر خود‌توانمندی زنان بر خانواده

باور زنان به توانایی‌ها و مهارت‌های خود، علاوه بر تأثیرات مثبتی که بر میزان اعتماد‌به‌نفس، خود‌اتکایی و خود‌باوری زنان دارد، سبب ایجاد تغییرات اساسی در محیط خانوادگی نیز می‌شود. خود‌توانمندی زنان، سبب ایجاد خشنودی مضاعف در آنها می‌شود. این امر شادی و نشاط بیشتری را در محیط خانواده و برای سایر اعضای خانواده ایجاد می‌کند. همچنین کارشناسان معتقدند افزایش خود‌توانمندی در زنان، سبب افزایش میزان رضایت شوهر از همسر خود می‌شود که علاوه بر رفاه فردی در زنان، سبب رفاه خانواده نیز می‌شود. برخی کارشناسان معتقدند خود‌توانمندی زنان، سبب افزایش آگاهی و تغییر نگرش آنها در حوزۀ مسائل مربوط به باروری مانند تصمیم‌گیری درباره تعداد فرزندان، فاصله‌گذاری بین فرزندان، مسائل جنسی، نقایص و ناهنجاری‌های جنینی (سقط و مرده‌زایی) نیز می‌شود.

پیامد‌های خود‌توانمندی زنان

خود‌توانمندی زنان پیامد‌های مثبت زیر را به‌دنبال دارد:

1. پیامد‌های شخصی: استقلال فکری، خود‌اثربخشی، مثبت‌نگری، احساس قدرت و شایستگی، معنا‌بخشی به زندگی، ایجاد و افزایش حس خشنودی و ارتقاء عزت نفس شخصی در زنان از آثار فردی خود‌توانمندی در زنان است. از دیگر پیامدهای مثبت فردی، افزایش میزان خود‌اتکایی در زنان است. این امر سبب افزایش حس خود‌باوری در زنان، احساس با ارزش‌بودن و ارتقاء توانایی‌ها و مهارت‌های فردی و اجتماعی آنها می‌شود.
2. پیامد‌های عمومی: خود‌توانمندی زنان، سبب افزایش میزان مشارکت آنها در زندگی اجتماعی و جمع‌گرایی می‌شود. همچنین توانمند‌سازی زنان، سبب کنترل صحیح تصمیمات سیاسی توسط آنها، مشارکت در امور اقتصادی مانند افزایش تمایل به تحصیلات، شاغل‌بودن و درآمد‌زایی می‌شود.

تقویت احساس خودتوانمندی در زنان علاوه بر کنترل صحیح زندگی توسط آنها، سبب اعمال نفوذ آنها بر تغییرات اجتماعی و اقتصادی شده و میزان مشارکت آنها در این دو عرصه را افزایش می‌دهد. تأثیر در نگرش‌های فرهنگی جامعه مانند تغییر باور‌های سنتی، رسانه‌ها و کتب نیز از دیگر پیامد‌های مثبتی است که در پی ایجاد و افزایش خود‌توانمندی در زنان، پدیدار می‌شود.

راهکار‌های افزایش توانمند‌سازی زنان

کارشناسان معتقدند از مهم‌ترین عواملی که سبب توسعه یافتگی یک جامعه و کشور می‌شود، ایجاد فرصت‌های مناسب برای توسعه توانمندی زنان است. ارتقاء کیفیت زندگی زنان و تأمین نیاز‌های اساسی آنها به منظور رفع اختلافات طبقاتی در جامعه، رشد آگاهی عمومی، اعتماد به نفس و اعتقاد عامه مردم از مهم‌ترین راهکار‌های افزایش خود‌‌توانمندی و توانمند‌سازی زنان به شمار می‌روند.

یکی دیگر از راهکار‌های افزایش حس خود‌توانمندی زنان، تغییر در نگرش عموم افراد در جوامع با حذف ارزش‌ها و انگاره‌های منفی است. همچنین اولویت‌بخشی به زنان به‌صورت مشارکت آنها در فعالیت‌های مؤثر و کارآمد، نوعی سرمایه‌گذاری برای نسل‌های آینده محسوب می‌شود. برخی دیگر از کارشناسان معتقدند سیاست‌گذاران و دولت‌مردان با تدوین و اجرای برنامه‌های مناسب و نیز راهکارهای اساسی در جهت توانمند‌سازی زنان، می‌توانند تأثیر چشمگیری در افزایش خود‌توانمندی آنها داشته باشند.

منابع

• «اکسیر تعالی؛ خودسازی، خودتوانمندسازی و خودتوسعه ای»، وب‌سایت نهنگ، تاریخ بازدید: 29 فروردین 1402ش.
• بروجی، کوروش، «مفهوم سازی توانمندی معنوی و تبین رابطه آن با توانمندی‌های مادی (سخت‌افزاری) با تکیه بر سلسله فرمایشات مقام معظم رهبری»، در مجموعه مقالات چهارمین همایش تبیین اندیشه دفاعی امام خامنه‌ای، 1397ش.
• «توانمندسازی زنان»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 29 فروردین 1402ش.
• رنجبر، محبوبه و همکاران، «شناسایی عوامل و شیوه‌های مؤثر در توانمندسازی زنان و اشتغال آنان در روابط عمومی»، وب‌سایت شبکه روابط عمومی، تاریخ درج مطلب: 14 مهر 1392ش.
• سن، آمارتیا، توسعه به مثابه آزادی، ترجمه وحید محمودی، تهران: دستان، چاپ اول، 1381ش.
• شاه‌حسینی، زهره و سمامی، الهه، «مروری بر عوامل موثر بر توانمندسازی زنان در سلامت خانواده»، مجموعه مقالات همایش کشوری مامایی و سلامت زنان (به مناسبت صد سال مامایی آکادمیک در ایران)، 1398ش.
• فرهنگستان، «توانمندسازی زنان»، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 29 فروردین 1402ش.
• هرسنی و کیاکجوری، «موانع وچالش‌های پیش روی توانمندی توسعه زنان»، وب‌سایت مطالعات علوم سیاسی و سیاست بین‌الملل، تاریخ بازدید: 29 فروردین 1402ش.