رضاع

رضاع، شیر خوردن نوزاد از پستان زن

رضاع، شیر خوردن کودکِ کمتر از دو سال از پستان زنی غیر از مادر است که هرگاه با شرایط معینی همراه باشد از منظر فقه اسلامی، آثاری مانند مَحرَمیّت، خویشاوندی و حرمت ازدواج را در پی دارد.

مفهوم‌شناسی

رضاع به معنای مکیدن شیر توسط کودک از پستان مادر است. در فقه اسلامی، رضاع به‌معنای خوردن شير زنی غیر از مادر، توسط بچه كمتر از دو سال و با شرايط معین است.

شرایط رضاع

رضاع بر اساس فقه اسلامی، با شرايطى موجب محرميّت مى‌شود. اين شرايط عبارتند از:

1. شير زن از بارداری مشروع باشد.
2. سن كودك قبل از دو سال قمرى باشد. همچنین اگر فرزندِ زنِ شیر‌ده، دو سالش تمام شده باشد، شير دادن به كودكى ديگر موجب محرميت نمى‌شود.
3. اگر كودك مقدار شير لازم در ایجاد محرميت را از پستان دو زن كه شوهرشان متفاوت است، بخورد، محرميت حاصل نمى‌شود.
4. كودك مستقیماً از پستان شير بخورد و در هر بار به طور كامل و نيز پى‌درپى شير بخورد.
5. كودك به مقدار لازم شير بخورد. این مقدار لازم، ناظر به سه‌گانۀ اثر، زمان و عدد است؛

• مراد از اثر آن است كه كودك به اندازه‌اى شير بخورد كه بر اثر آن در بدنش گوشت برويد و استخوان‌هايش محكم شود.
• مراد از زمان، شير خوردن به مدت يك شبانه‌روز است.
• مراد از عدد، ده تا پانزده بار شير خوردن است.

آثار رضاع

شیرخوردن کودک از پستان زنی غیر از مادر، آثار شرعی زیر را به همراه دارد:

• محرمیت
  

محرمیت به معنای جواز لمس و نگاه زن و مرد به یکدیگر و عدم وجوب حجاب برای زن است. رضاع با شرايط يادشده، موجب محرميّت شيردهنده (زن) و صاحب شير (مرد) با شيرخوار و نسل او و بالعكس است؛ به این معنا که كودك، فرزند آن زن و مرد به‌شمار رفته و به آنها محرم می‌شود. در نتيجه، كودك و فرزندان او، جزء فرزندان آن دو بوده و شير دهنده، مادر و صاحب شير، پدر شيرخوار و نياكان آن دو، اجداد او و فرزندان هر يك از آن دو، برادران و خواهران كودك و برادر و خواهر ايشان، خاله و دايى، عمه و عموى شيرخوار محسوب مى‌شوند.

• حرمت ازدواج
  

محرميّت شيردهنده (زن) و صاحب شير (مرد) با شيرخوار، موجب حرمت ازدواج آنها می‌شود.

• خویشاوندی
  

محرمیت از طریق رضاع، موجب خویشاوندی شیرخوار با شیردهنده و صاحب شیر می‌شود و همان حقوق قرابت نَسَبی، در قرابت حاصل از رضاع نیز هست.

تفاوت قرابَت نَسَبی و قرابت رضاعی

ارث، استحقاق نفقه، ولايت، حضانت، سقوط قصاص پدر و عدم قبول شهادت پسر عليه پدر، از جمله آثار قرابت نَسَبی است که در قرابت رضاعی جاری نیست.

منابع

• امامی، مسعود، «محرمات رضاع (تبیین احکام مقرر در آیه 23 سوره نساء)»، فقه و حقوق اسلامی، سال 6، 1399ش.
• بحراني، يوسف، حدائق الناظره، قم، موسسه النشر الاسلامي، 1405ق.
• دهخدا، علي‌اكبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 25 فروردین 1402ش.
• طباطبايي، سيدعلي بن محمد، رياض المسائل، بيروت، دار الهادي طوسي، 1412ق.
• مروج، حسین، اصطلاحات فقهی، قم، بخشايش، 1379ش.
• نجفي، محمدحسن، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، بيـروت، دار إحياء التراث العربي.