ریا
ریا، تظاهر به عمل پسندیده
ریا در لغت به‌معنای تظاهر به نیکوکاری و پاکدامنی و خود را نیک‌کردار جلوه دادن است[۱] و در اصطلاح علم اخلاق، انجام دادن عمل نیکو و پسندیده و نشان دادن آن به مردم برای اعتبار و منزلت یافتن نزد آنان[۲] و مشهور شدن به دیانت و ایمان است.[۳]
ریا در قرآن و روایات
واژۀ ریا و مشتق آن پنج مرتبه در قرآن آمده است و ریاکاران مورد ملامت واقع شده‌اند.[۴] همچنین روایات فراوانی درباره ریا و مذمت آن وارد شده است. پیامبر خدا، ریا را شرک اصغر دانسته[۵] و گفته است هر کس غیر خدا را در عمل عبادی خود شریک قرار دهد، خدا از آن کس و از آن عمل بی‌زار است[۶] و هر عملی که آلوده به ریا باشد، نزد خدا پذیرفته نیست.[۷] امام صادق نیز هرگونه ریا را شرک دانسته است، زیرا ریا، کاری است که برای مردم انجام می‌شود نه برای خدا.[۸]
نشانه‌های ریا
فرد ریاکار هنگامی که نزد مردم است، اعمال عبادی را با نشاط انجام می‌دهد. اما در تنهایی و خلوت خود نسبت به عبادات کاهل و کسل است. همچنین دوست دارد در همۀ امور از او تعریف و تمجید شود.[۹]
درجات ریا
اول، اظهار عقاید حق و معارف الهی برای شهرت یافتن به دین‌داری، مثل گفتن شهادتین و یا گفتن این‌که من جز خدا، کسی را مؤثر در امور نمی‌دانم و توکل من فقط به خدا است. این درجه از ریا، بدترین نوع ریاکاری است.[۱۰]
دوم، به‌دور بودن از عقاید باطل به قصد جلب محبت مردم؛[۱۱]
سوم، ریا در عبادات [۱۲] که خود بر سه نوع است: ریا در اصلِ عبادات واجب، ریا در مستحبات و نیز ریا در اجزای عبادات، مثل طول دادن و زیبا انجام دادن رکوع و سجود نزد مردم.
تمام انواع ریا حرام است.[۱۳]
ابزار ریا
در یک دسته‌بندی کلی، فرد ریاکار با بدن، شکل ظاهر، گفتار، کردار و نیز پیروان و هم‌نشینان، رفتار ریاکارانه خود را نشان می‌دهد.[۱۴]
آثار ریا
بطلان انفاق،[۱۵] محروم شدن از محبت الهی[۱۶] و همگام شدن با شیطان را از آثار و نتایج ریا برشمرده‌اند.[۱۷]
حکم شرعی ریا
تمام اقسام ریا اخلاقاً مذموم است و از گناهان کبیره شمرده می‌شود. فقها بر حرمت ریا اجماع کرده‌اند[۱۸] و آن را موجب بطلان عمل عبادی دانسته‌اند.[۱۹]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه ریا.
- ↑ نراقی، معراج السعاده، 1375ش، ص613.
- ↑ مام خمینی، چهل حدیث، 1373ش، ص35.
- ↑ سوره بقره، آیه 264؛ سوره نساء، آیه 38 و 142؛ سوره أنفال، آیه 47؛ سوره ماعون، آیه 6.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ج72، ص303.
- ↑ فیض کاشانی، المحجه البیضاء، 1417ق، ج6، ص140.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ج72، ص304.
- ↑ کلینی، الکافی، 1401ق، ج2، ص293، ح3.
- ↑ کلینی، الکافی، 1401ق، کتاب الإیمان و الکفر، باب ریا، ج2، ص295، ح8.
- ↑ نراقی، معراج السعاده، 1375ش، ص616-617؛ امام خمینی، چهل حدیث، 1373ش، ص35-36.
- ↑ امام خمینی، چهل حدیث، 1373ش، ص36.
- ↑ نراقی، معراج السعاده، 1375ش، ص16.
- ↑ نراقی، معراج السعاده، 1375ش، ص617.
- ↑ «ریا»، در ویکی فقه.
- ↑ سوره بقره، آیه 264.
- ↑ سوره نساء، آیه 36-38.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ج4، ص355.
- ↑ خوئی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، بی‌تا، ج5 ، ص7-8.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، 1362ش، ج9، ص187.
منابع
- قرآن
- امام خمینی، روح‌الله، چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1373ش.
- خوئی، ابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، قم، لطفی، بی‌تا.
- دهخدا، لغت‌نامه، در سایت اینترنتی واژه‌یاب، تاریخ بازیابی: 22 مهر1400.
- «ریا»، در سایت ویکی‌فقه، تاريخ بازیابی: 22 مهر 1400.
- غزالی، محمد، إحیاء علوم الدین، بیروت، بی‌نا، 1417ق.
- فیض کاشانی، محمدمحسن، المحجه البیضاء، قم، جامعه مدرسین، 1417ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، بیروت، چاپ علی‌اکبر غفاری، 1401ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق.
- مکارم، ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1380ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1362ش.
- نراقی، احمد، معراج السعاده، قم، هجرت، چاپ سوم، 1375ش.
- یزدی، محمدکاظم، العروه الوثقی، قم، میثم تمار، بی‌تا.