شیراز

شیراز؛ مرکز استان فارس و یکی از شهرهای تاریخی در جنوب ایران.

جغرافیا

شهر شیراز در مختصات جغرافيايي ً00 َ32 ْ52 طول شرقي و ً30 َ37 ْ29 عرض شمالي قرار دارد و آب و هواي آن معتدل و نيمه خشك است. شهر شیراز از شمال و غرب به کوه‌های دراک، بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی محصور شده است. شهر شیراز با مساحت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع، در مرکز استان فارس قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا در نقاط مختلف بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر متغیر است.

جمعیت

جمعیت ساکنان شیراز و حومه آن در سال ۱۳۹5ش، بالغ بر ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن بوده ‌است. شیراز پنجمین کلان‌شهر ایران و پرجمعیت‌ترین شهر جنوب کشور به‌شمار می‌رود.

راه‌های ارتباطی

شیراز از طریق شبکه ریلی و جاده‌ای به نقاط مختلف ایران متصل است. فاصله این شهر تا پایتخت، 924 کیلومتر است. فرودگاه بین‌المللی شیراز در زمینه ورود و خروج هواپیماها، رتبه دوم را در میان فرودگاه‌های کشور دارد.

پیشینه

شیراز یکی از کهن‌ترین شهر‌های ایران است و انتساب بنیان نهادن این شهر به طهمورث، دومين پادشاه پيشدادي، مؤیدی بر پیشینه کهن شیراز است. شیراز در منابع تاریخی و باستانی با نام‌های «شي را ايززي ايش»، شيرزي‌ايز، شيرساز، شهر فارس، تیرازیس، تیراسیس یا سیراسیس خونده شده است که در اثر تغییر صداها در فارسی مدرن به شیراز تغییر نام داده است. از شیراز با القاب خطة‌ طيبه، دارالعلم، دارالفضل و قبةالاسلام ياد شده است.

گردشگری

اماکن مذهبی

آرامگاه شاه‌چراغ

احمد بن موسی، معروف به سید السادات و شاهچراغ، از فرزندان امام موسی کاظم در شهر شیراز دفن شده است. آرامگاه وی بزرگ‌ترین زیارتگاه مذهبی شیراز است. اولین بنای حرم شاهچراغ به زمان عضدالدوله دیلمی نسبت داده می‌شود و تعمیر بنا و اضافه نمودن بناهای جدیدی چون بقعه، گنبد و رواق، در زمان اتابکان فارس صورت گرفته است.

آرامگاه سید علاءالدین حسین

غالب تاریخ‌نویسان، سید علاءالدین حسین را از فرزندان امام موسی کاظم دانسته‌اند. عضدالدوله دیلمی (324-372ق) که علاقه بسیاری به سادات علوی داشت، موقوفات زیادی به آرامگاه سید علاءالدین حسین، اختصاص داد. همچنین در زمان صفویه، زندیه و قاجاریه نیز تعمیرات اساسی در این بنا انجام گرفت.

دروازه قرآن

شهر شیراز در زمان‌های قدیم، دارای 6 دروازه بوده است، اما امروزه تنها دروازه قرآن به‌جای مانده است. این دروازه در زمان حکومت آل بویه، ساخته شد و پس از آن بارها تجدید بنا شد. وجه نامگذاری این دروازه به قرآن، وجود دو قرآن در بالای دروازه بود که از سال 1316ش در موزه پارس شیراز نگهداری می‌شود.

اماکن تاریخی

مجموعه وکیل

این مجموعه شامل مسجد، بازار و حمام، در مرکز شهر شیراز قرار دارد و به دستور کریم‌خان زند ساخته شده است. مسجد وکیل که در حد فاصل حمام وکیل و بازار وکیل قرار دارد، یکی از بناهای زیبای این مجموعه و دارای دو ایوان و دو شبستان جنوبی و شرقی است. بازار وکیل یکی از بازارهای قدیمی و بزرگ ایران است که معماری آن برگرفته از بازار قیصریه لار و بازارچه بلند اصفهان است. حمام وکیل که به‌عنوان حمام عمومی شهر شناخته می‌شد، دارای بخش‌های متعدد با تزیینات زندی و قاجاری است و موزه مردم‌شناسی شیراز در این بنا قرار دارد.

تخت جمشید

تخت جمشید نام مشهور برجسته‌ترین اثر معماری سلسله هخامنشیان است. غربی‌ها این بنا را پرسه پُلیس به معنای «شهر پارسیان» می‌گویند. در دوران میانه اسلامی به این دلیل که ارگ پارسه را ساخته جمشید، پادشاه افسانه‌ای ایران می‌دانستند، به تخت جمشید معروف شد.

مشاهیر

حافظ

خواجه شمسُ‌الدّینْ محمّد، معروف به حافظِ شیرازی، شاعر فارسی‌زبان ایرانی قرن هشتم هجری قمری است. آرامگاه وی، معروف به حافظیه، در شمال شهر شیراز قرار دارد. اولین بار مولانا محمد معمایی، وزیر ابوالقاسم بابر تیموری، بنایی را بر مقبره حافظ بنا کرد. این بنا در زمان صفویه، افشاریه و زندیه مرمت شد.

سعدی

شیخ مصلح‌الدین سعدی شیرازی، شاعر و نویسنده فارسی‌زبان ایرانی در قرن هفتم هجری قمری است. آرامگاه او، مشهور به سعدیه در شمال شرق شیراز واقع شده است. این مکان خانقاه سعدی بوده است که دوران پایانی عمر خویش را در آن سپری ‌می‌نمود.

منابع

• «اطلاعات کلی شیراز»، پرتال سازمان ميراث فرهنگي، صنایع دستی و گردشگري، تاریخ درج مطلب: 4 آذر 1387ش.
• «بازار وکیل»، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «بنای حرم مطهر حضرت شاهچراغ»، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان مقدس حضرت احمد بن موسی الکاظم شاهچراغ، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «تخت جمشید»، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395»، درگاه ملی آمار، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «حمام وکیل»، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «سعدیه»، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «فرودگاه بین المللی شهید دستغیب شیراز به اجرا درآمد»، روزنامه کیهان در وب‌سایت مگیران: بانک اطلاعات نشریات کشور، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۳۸۷ش.
• «مسجد وکیل»، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• «حافظیه»، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1401ش.
• بهروزی، علی نقی، بناهای تاریخی و آثار هنری جلگه شیراز، اداره کل فرهنگ و هنر فارس، 1349ش.
• بهروزی، علی‌نقی، شهر شیراز یا خال رخ هفت کشور، شیراز، چاپخانه موسوی، ۱۳۴۴ش.
• جعفري، عباس، گيتاشناسي ايران، دايرة‌المعارف جغرافيايي ايران، چ1، تهران: گيتاشناسي، 1379ش.
• چكنگي، عليرضا، فرهنگنامة تطبيقي نام‌هاي قديم و جديد مكان‌هاي جغرافيايي ايران و نواحي مجاور. چ1، مشهد: بنياد پژوهش‌هاي اسلامي، 1378ش.
• رستمی، محبوبه، گنجینه‌های اقلیم فارس، نشر دیوان، 1391ش.
• سازمان نقشه‌برداري كشور، نقشة راه‌هاي ايران، تهران، ازمان نقشه‌برداري كشور (سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور)، 1384ش.
• طاهري، عبدالمحمد، فارسنامة دوم: شناختي تاريخي، فرهنگي و اقتصادي، به كوشش ابوطالب فنايي، چ1، شيراز: اميدواران، 1381ش.
• کریمی، بهمن، راهنمای آثار تاریخی شیراز، تهران، اقبال، ۱۳۲۷ش.
• مجدالاشرف، جلال‌الدین‌محمد، آثـار الاحـمدیه، شیراز، کتاب خانه احمدی، 1326ق.
• موسوی ‌بجنوردی، محمدکاظم، «حافظ» در دائرة‌‌المعارف بزرگ اسلامی، ج19، مرکز دائرة‌‌المعارف بزرگ اسلامی، 1391ش.
• صدر حاج سید جوادی، احمد، «دروازه قرآن» در دایرة المعارف تشیع، ج۷، شهید سعید محبی، 1378.
• همایونی، صادق، گوشه‌هایی از آداب و رسوم مردم شیراز، شیراز، اداره کل فرهنگ و هنر فارس، ۱۳۵۳ش.
• Cameron, George G. Persepolis Treasury Tablets, University of Chicago Press, 1948.
• Conder, Josiah, Persia and China. Printed for J. Duncan., 1827.