غار شاپور

غار شاپور؛ غاری تاریخی و دیدنی در بیشاپور.

غار شاپور یکی از غارهای تاریخی ایران و از دیدنی‌های استان فارس محسوب می‌شود. این غار یکی از سه غاری است که در بخش غربی تنگۀ چوگان واقع شده و با دهانه‌ای بزرگ‌تر از دو غار دیگر در وسط است. غار سمت چپ به غار مادر مشهور بوده و به غار سمت راست، غار مرمر می‌گویند. این غار در سال 2018م، در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

نام‌گذاری

قرار گرفتن مجسمۀ شاپور اول، پادشاه ساسانی، در دهانۀ غار، موجب شده که غار را به نام او یاد کنند.

تاریخچه

غار شاپور، پیش از دوران ساسانیان، مکانی مذهبی بوده و مردمان محلی برای برپایی آیین‌ها و مراسم، در آن‌جا دور هم جمع می‌شدند. این موضوع از آثار به دست آمده از داخل غار، کشف شده است.

جغرافیا

1. موقعیت جغرافیایی؛ غار شاپور در مختصات جغرافیایی 51 درجه و 37 دقیقه شرقی و 29 درجه و 48 دقیقه شمالی واقع شده است. امروزه، 230 پله، امکان بالارفتن از کوه و رسیدن به دهانۀ غار را آسان کده است. غار شاپور در انتهای تنگۀ چوگان و در شش کیلومتری شهر تاریخی بیشاپور و در 25 کیلومتری شهر کازرون، در ارتفاع 800 متری از سطح زمین و در ارتفاع 1280 متری از سطح دریا واقع شده است.
2. پوشش گیاهی؛ پوشش گیاهی این منطقه به‌دلیل شیب زیاد و سنگی بودن کوهپایۀ جنوبی کوه شاپور، تنها به درختچه‌های پراکندۀ بادام کوهی محدود می‌شود.
3. منابع آبی؛ در گذشته، از سقف غار شاپور آب چکه می‌کرده و با گذر زمان این آب در حوض‌ها جمع می‌شده و نیاز اهالی منطقه را تأمین می‌کرده است. در سمت چپ غار دو آب‌انبار به فاصلۀ ۵ متر از هم قرار گرفته که هر کدام از آن‌ها تقریباً یک متر عمق دارد. ابعاد یکی ۳ در ۴ متر و دیگری ۲ در ۵ متر است و هر یک برای دسترسی به آب پل‌هایی دارند.‌ همچنین یک آبشار سنگ دیدنی و در پشت آن چکنده و چکیده‌های بزرگ مشاهده می‌شود.

ویژگی

غار شاپور بر روی دیوارۀ کوهی که دشت تنگۀ چوگان را در بر گرفته، به وجود آمده است. دو کتیبۀ سنگی در دهانۀ غار وجود دارد که یکی از آن‌ها ترجمۀ کتیبه شاپور در نقش رجب و دیگری نحوۀ برپاسازی مجدد مجسمه است. دهانۀ غار طولی برابر با ۳۰ متر و ارتفاعی برابر با 16 متر دارد.‌ پیش از ورود به درون غار در سمت چپ دخمه‌ای وجود دارد که بخشی از آن ساختۀ دست انسان است. حدود ۱۰ متر بعد از ورودی غار، مجسمۀ شاپور اول ساسانی دیده می‌شود. این غار از چند قسمت تشکیل شده است. بخش اول تقریباً هموار است و با طولی حدود ۸۰ متر به لبۀ پرتگاهی ختم می‌شود. یکی از مهم‌ترین آثاری که از کشف غار به‌دست آمده، ‌کوزه‌های شکستۀ سفالی است. این سفال‌ها که مشخصات سفالینه‌های زمان ساسانی هستند، یکی از دلایل مهمی است که می‌تواند ساخته‌های درون غار را به زمان حکومت ساسانی مرتبط کند. غار شاپور از چهار گذرگاه بزرگ، پنج گذرگاه کوچک، چهار مسیر فرعی و سه تالار تشکیل شده است. این غار به‌دلیل تاریکی و عمق زیاد، وجود آب، لیزبودن پرتگاه‌های داخل غار و همچنین وجود غارهای متعدد جنبی، اجازۀ کشف تمام زوایا و قسمت‌های داخلی غارهای درونی را به بازدیدکنندگان نداده است. در قسمتی از غار شاپور، مکان صافی وجود دارد که برخی معتقدند محل قربانی‌کردن بوده است.

مجسمۀ شاپور یکم در غار شاپور

این مجسمه از ستونی سنگی و یکسان تراشیده شده و بیش از ۱۷۰۰ سال قدمت دارد. این مجسمه در حملۀ اعراب به ایران سرنگون شد. برخی، زمین‌لرزه را عامل واژگونی مجسمه می‌دانند.‌

در دورۀ حکومت پهلوی، این مجسمه بازسازی شد؛ اما دست‌های آن از بین رفته بود. پس از گذشت سال‌ها سر این مجسمه سالم باقی مانده است دو دست شکستۀ آن در سال 1336ش، به‌وسیلۀ ارتش در جای خود قرار گرفت. این مجسمه، شاپور را به‌شکل ایستاده نشان می‌دهد.

جاذبه‌های گردشگری

نزدیک‌ترین جاذبۀ گردشگری که در اطراف غار شاپور وجود دارد، تنگۀ چوگان است. این تنگه تا غار شاپور ۵ کیلومتر فاصله دارد.

خطرات

دخالت انسان و زلزله مهم‌ترین عوامل تخریب این پیکره، شناسایی شده‌ است. مرمت انجام شده بر روی مجسمۀ شاپور شتاب‌زده بوده و هیچ‌‌گونه عملیات حفاظت و استحکام‌بخشی روی آن صورت نگرفته است.

امکانات رفاهی

گردشگرانی که تمایل به اقامت در غار شاپور را دارند، می‌توانند از اقامتگاه‌های بوم‌گردی حجار استفاده کنند. البته اقامتگاه‌های دیگری هم در اطراف کازرون وجود دارند که تقریباً شش کیلومتر یا بیشتر با این غار فاصله دارند.

مسیر دسترسی

برای بازدید از این غار لازم است در استان فارس به شهرستان کازرون رفته و با عبور از شهر بیشاپور، مسیر را تا تنگۀ چوگان ادامه داده، تا به روستای شاپور رسید. پس از آن با پیمودن حدود سه ساعت پیاده‌روی غار شاپور دیده می‌شود.

منابع

• زمانی، نبی‌الله و همکاران، «غار کارستی شاپور شهرستان کازرون، نمونه‌ای از جاذبه‌های ژئوتوریستی استان فارس»، اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین، 1391ش.
• «غار شاپور»، وب‌سایت لحظه آخر، تاریخ درج مطلب: 4 اردیبهشت 1399ش.
• «غار شاپور استان فارس | غاری که شاه ساسانی نگهبان آن است»، وب‌سایت ره‌بال آسمان، تاریخ درج مطلب: 23 خرداد 1401ش.
• «غار شاپور»، وب‌سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: 2 آبان 1401ش.
• «غار شاپور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 2 آبان 1401ش.
• «غار شاپور»، وب‌سایت لست سکند، تاریخ بازدید: 2 آبان 1401ش.
• «غار شاپور از غارهای تاریخی ایران»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 2 آبان 1401ش.
• «غار شاپور کجاست؟»، وب‌سایت جاذبه‌ها، تاریخ بازدید: 2 آبان 1401ش.
• «غار شاپور کجاست؟»، وب‌سایت سفربانک، تاریخ درج مطلب: 24 دی 1399ش.
• «غار شاه‌پور و مجسمه شاپور اول ساسانی»، وب‌سایت منظر باستان شناسی ساسانی فارس، تاریخ بازدید: 2 آبان 1401ش.
• «مجسمه شاپور اول»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: 2 مرداد 1400ش.