قدرشناسی

قدرشناسی؛ مهارت سپاسگزاری و جبران عملیِ محبت دیگران.

قدرشناسی، درک ارزش نیکویی و خدمت دیگران و سپاسگزاری از آنان است. علم روان‌شناسی، قدرشناسی را بالاتر از احساس شکرگزاری و از نقاط قوت انسان‌ها می‌داند. قدرشناسی همچنین یک احساس مثبت اجتماعی در قبال کنشگری شایسته افراد است. قدرشناسی، مهارتی است که می‌توان همیشه آن را آموخت و تجربه کرد.

قدرشناسي در آموزه‌هاي اسلام

از نگاه آموزه‌هاي دينی، اگر کسی به انسان خدمتی کرد نباید آن را از یاد برد و بايد جبران شود و اگر انسان نمی‌تواند جبران کند، دست‌کم با زبانش تشکر کند. در غیر این صورت، کفران نعمت کرده و مستحق زوال نعمت است. قدرشناسی ممکن است در قبال نعمت‌های بی‌شمار خداوند یا در قبال لطف دیگران به‌صورت عملی یا زبانی باشد. در آموزه‌های اسلام، قدرشناسي از ديگر انسان‌ها، همانند قدرشناسي از پروردگار شمرده شده است. در قرآن كريم، چندین بار از واژۀ شکر استفاده شده که به‌معناي قدرداني و حق‌شناسی است.

مراحل قدرشناسی

قدرشناسی دارای دو مرحله است: مرحلۀ اول؛ تأييد نیکی‌ها و توجه به نعمت‌هاي دريافتي که این مرحله درونی و در مرحلۀ فکر انسان است. مرحلۀ دوم؛ تصديق منابع دريافتي که در ساحت بیرونی اتفاق می‌افتد. در اين مرحله سپاسگزاري و تشكر از غیر صورت مي‌گيرد؛ بنابراين، پس از درك خوبي‌ها، سپاسگزاري از آفريدگار، طبيعت، ديگران و دنيا شكل مي‌گيرد.

روش‌های قدرشناسی

گفتن کلمات محبت‌آمیز

برخي، بهترین شیوۀ ارتباط کلامی را گفتن کلمات محبت‌‌آمیز دانسته‌اند. بیان الفاظی دلپذیر و زیبا، موجب احساس خرسندی در مخاطب می‌شود. جملاتی نظیر «از کاری که برایم انجام دادی واقعاً سپاسگزارم» و «دوستت دارم» اظهار لطف و قدرشناسی را می‌رساند و در ارتباط موفق مؤثر است.

تعریف و تمجید

تعریف كردن از دیگران، یکی از ساده‌ترین روش‌های قدرشناسی است. هر فردی در زندگی خصوصیت خوبی دارد. تمجید از خوبی‌ها، در بالا بردن اعتماد‌به‌نفس او نیز مؤثر است. جملاتی مانند تو «بی‌نظیری» و یا «خیلی مهربان و دلسوز هستی» نشانۀ قدرشناسی است. تعریف از دیگران، احساس شادمانی را در انسان تقویت می‌کند.

همدلی

یكي از روش‌هاي قدرشناسي، همدلي است. همدلی توانایی درک احساس شخص دیگر است و يكي از دشوارترين روش‌هاي ارتباطي است. در اين روش، با گفتن كلماتي نظير «دركت مي‌كنم» قدردان محبت‌های شخص مي‌توان بود؛ مثلاً شخصی که با شکست مواجه شده است، نیاز به حمایت دارد و این حمایت با همدلی میسر است.

هدیه دادن

هدیه دادن، محبت و علاقه ایجاد می‌کند. در روایتی از پیامبر خدا، سه خاصیتِ محبت، تداوم دوستی و از بین رفتن کینه‌ها، برای هدیه ذکر شده است.

دست دادن

دست دادن، به‌عنوان یک دستور اسلامی در تحکیم رابطه‌های دوستی و اخوت، مفید است. طبق روایتی از امام باقر، دست خدا میان دو دست مؤمن که با هم دست بدهند، قرار می‌گیرد.

حالات چهره

قدرشناسی باید در چهرۀ انسان جلوه کند. از جمله این حالات تماس چشمی، لبخند زدن، زبان بدن، تماس بدنی (در آغوش کشیدن و بوسیدن) است که نقش مؤثري در برقراری و ماندگاری ارتباط دارد و سبب صميميت و قدرشناسي مي‌شود.

فرستادن پيام

امروزه بيشتر ارتباطات ما با شبكه‌هاي مجازي انجام مي‌شود. با ارسال پيام، مي‌توان احساس قدرداني را به ديگري نشان داد.

فواید و ثمرات قدرشناسی

بر اساس آموزه‌های اسلامی و نیز از دیدگاه پژوهشگران، فواید بسیاری بر قدرشناسی مترتب است، مثلاً:

افزایش نعمت

مهم‌ترين نوع قدرشناسی و تشکر، قدرشناسی از خداوند متعال است. خداوند به فرد شاکر، وعدۀ فزونی نعمت و به فرد ناسپاس، وعدۀ کاهش نعمت داده است.

قوام و تکامل جامعه

قدرشناسی سبب قوام و بقای جامعه می‌شود. رابطۀ مستقیمی میان قدرشناسی و تکامل جامعه وجود دارد. هر جامعه‌ای که خواهان ترقی و تعالی است، باید به قدرشناسی و تشویق شخصیت‌ها بپردازد.

سلامت روحی و جسمی افراد

قدرشناسی در سلامت و بهزیستی افراد جامعه مؤثر است. سپاسگزاری، با افزایش حجم خاکستری مغز و کنترل هیجان‌ها، سلامت جسمی و روحی را افزایش می‌دهد. در این فرآیند، دوپامین و سروتونین در مغز افزایش یافته و هورمون‌هایی که به ترس و اضطراب منجر می‌شوند، کاهش می‌یابند. قدرشناسی همچنین سبب کاهش افسردگی و ناراحتي‌هاي روحی می‌شود.

خوشحالی و رضایت

افراد قدردان در سختی‌ها مقاوم و بیش از دیگران خوشحال، خوش‌رو، راضي و خرسند هستند.

تقویت محبت و رفع كدورت‌‌

قدرشناسي سبب مي‌شود مهر و محبت میان افراد افزایش يابد. طبق فرمودۀ امام علی، سپاسگزاري از شخص راضی، سبب رضایت و وفاداری بیشتر او و سپاسگزاری از شخص ناراضی، سبب رفع ناراحتی‌ها و پیدایش مهربانی نسبت به او می‌شود.

پررنگ شدن حس اعتماد و امیدواری

قدرشناسی، حس اعتماد و امیدواری را در افراد اجتماع پررنگ می‌کند و آنها را به سوی جامعه‌ای متعالی و متکامل و پیشرفته سوق می‌دهد.

تحفظ شخصیت

تحفظ شخصیت از ضروری‌ترین مسائل زندگی اجتماعی است که از قدرشناسی و قدردانی افراد جامعه نشأت می‌گیرد. در جوامع متعالی، افراد جامعه از افراد موفق تشکر می‌کنند؛ این تشکر گاه به شکل اعطای جوایز و یا گرفتن امضا جلوه می‌کند.

پیدایش اختراعات

یکی از عوامل پیدایش اختراعات، موضوع قدرشناسی و تشویق است. بسیاری از موفقیت‌های علمی و هنری از قدرشناسی شکل می‌گیرد.

منابع

• قرآن مجید
• «اهمیت قدرشناسی در روابط اجتماعی از نگاه قرآن و حدیث»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 5 تیر 1398ش.
• «تأثیر سپاسگزاری بر سلامت جسمی و روانی»، صندوق رفاه کارکنان صنعت نفت، تاریخ درج مطلب:4 فروردین 1400ش.
• «چگونه قدردان محبت‌های دیگران شویم»، میهن فال، تاریخ درج مطلب: 2 شهریور 1394ش.
• «ده تأثیر اساسی قدرشناسی در زندگی افراد»، موفقیت، تاریخ بازدید: 7 مرداد 1401ش.
• «روش‌های قدردانی از دیگران»، چطور، تاریخ بازدید: 9 مرداد 1401ش.
• «سیره معصومین در حق‌شناسی و قدردانی»، راسخون، تاریخ درج مطلب: 18 خرداد 1388ش.
• «قدرشناسي يك مهارت است و وراثتي نيست»، وب‌سايت راديو گفت‌و‌گو، تاريخ درج مطلب: 10 آبان 1399ش..
• «قدردانی و قدرشناسی»، متمم، تاریخ بازدید: 9 مرداد 1401ش.
• ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، قم، مؤسسه سيد الشهداء (ع)، 1403ق.
• آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالحکم، قم، دارالکتاب الاسلامی، 1410ق.
• جلال‌پور، محسن، «زندگی بهتر در پرتو قدرشناسی»، فردای کرمان، تاریخ انتشار: 25 فروردین 1400ش.
• حرعاملی، محمد بن الحسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل‌البیت، 1373ش.
• درویش‌پیشه، کبری و شایسته‌نیا، آرش، مهارت‌های ارتباطی، تهران، ساکو، 1394ش.
• رشیدپور، عبدالمجید، «راه و رسم زندگی؛ قدرشناسی و قدردانی»، درس‌هایی از مکتب اسلام، سال ششم، شماره 11، شهریور 1344ش.
• عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1401ش.
• کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
• نظافت یزدی، محمدجواد، صمیمانه؛ تأملی در شیوه ارتباط مؤثر با مردم، مشهد، امام مهربان، 1397ش