ناباروری

ناباروری، ناتوانی یک زن و شوهر برای بارداری پس از یک سال تلاش بدون پیشگیری.

تعریف ناباروری

سازمان بهداشت جهانی ناباروری را ناتوانی یک زوج برای باردارشدن پس از یک سال مقاربت منظم بدون پیشگیری به دلیل بیماری در دستگاه تناسلی زنانه یا مردانه تعریف می‌کند.

انواع ناباروری

ناتوانی در بارداری به دو شکل ناباروری اولیه و ناباوری ثانویه اتفاق می‌افتد:

ناباروری اولیه

ناباوری اولیه در مورد زوج‌هایی به‌کار می‌رود که هرگز تجربه بارداری را حتی به شکل سقط ‌جنین نیز نداشته‌اند. این نوع از ناباروری عمدتاً براثر مشکلات مادرزادی به‌وجود می‌آید. همچنین عوامل دیگری که عمدتاً متأثر از سبک زندگی افراد است، می‌تواند سبب وقوع ناباروری اولیه شود. مهم‌ترین علل ناباروری اولیه عبارت‌اند از: افزایش سن، افزایش وزن، استرس، عفونت‌های جنسی، اعتیاد به سیگار، مصرف الکل، مصرف مواد مخدر، بیماری‌های ارثی و اکتسابی، اختلالات رحم و تخمدان و اختلالات اسپرم.

ناباروری ثانوی

ناباروری ثانویه در مورد زوج‌هایی به‌کار می‌رود که در گذشته، تجربه بارداری داشته‌اند اما پس از آن با وجود تلاش برای بارداری، ناتوان از بارداری هستند. این نوع از ناباروری همچنین شامل زوجینی با مشخصات ذیل می‌شود:

• زوج‌هایی که با سقط‌جنین مواجه بوده‌اند
• زوج‌هایی که حاملگی خارج از رحم داشته‌اند
• زوج‌هایی که از لحاظ پزشکی نیاز به سقط ‌جنین دارند.

مهم‌ترین علل ناباروری ثانویه عبارت‌اند از: مشکلات کمی و کیفی تخمک زنان، اختلالات لوله‌های فالوپ، عارضه اندومتریوز، مشکلات رحمی، بیماری تخمدان پلی کیستیک، شیردهی مادر، افزایش وزن یا تغییرات سبک زندگی، کاهش میزان تستسترون در مردان، واریکوسل، پایین بودن کیفیت مایع منی، بزرگی خوش‌خیم پروستات، برداشتن پروستات، کاهش میزان هورمون‌های جنسی مردان، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای فشارخون، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و افزایش وزن زیاد در مردان.

علائم ناباروری

ناباروری همراه با نشانه‌های مختلفی است که در مردان و زنان متفاوت است.

علائم ناباروری در مردان

مهم‌ترین علائم ناباروری در مردان عبارت است از: نقص در دستگاه تناسلی مرد، نقص در تولید اسپرم و یا تولید اسپرم ناقص، اختلال در انزال، کوچک بودن بیضه‌ها و وجود التهاب یا درد در بیضه‌ها.

علائم ناباروری در زنان

مهم‌ترین علائم ناباروری در زنان عبارت است از: وجود اختلال در تخمک‌گذاری، داشتن چرخه‌های قاعدگی نامنظم، وجود ناهنجاری‌های رحم و دهانه رحم، سقط مکرر و اندومتریوز.

ناباروری در ایران و جهان

بر اساس داده‌های سازمان بهداشت جهانی، ناباروری مسئله‌ای فراگیر در سطح جهان است و 186 میلیون نفر در سرتاسر جهان با این مشکل روبه‌رو هستند. بر اساس این آمارها، زندگی تقریباً پانزده درصد از زوجین سراسر دنیا متأثر از ناباروری است. چهل درصد از علت‌های ناباروری، مربوط به زنان، سی درصد مربوط به مردان و پانزده درصد به هر دو نفر مربوط است و در پانزده درصد موارد نیز علت ناباروری، نامشخص است.
آمارهای ناباروری و نسبت جنسیتی آن در کشورهای مختلف متفاوت است، به‌عنوان ‌مثال در فرانسه هجده درصد از زوج‌های فرانسوی با مشکل ناباروری روبه‌رو هستند که 34 درصد موارد علت ناباروری در زنان، بیست درصد در مردان، 38 درصد در هر دو نفر و در هشت درصد موارد علت ناباروری نامشخص است.

ناباروری در ایران

ناباروری از چالش‌های مهم بسیاری از زوج‌های ایرانی است؛ بیست درصد زوجین کشور با مشکل ناباروری مواجه هستند، که از این میزان حدود چهل درصد ناشی از علل مردانه، حدود چهل درصد ناشی از علل زنانه و بیست درصد نیز ناشی از علل مشترک یعنی ترکیبی از علل مردانه و زنانه است.

اثرات ناباروری

ازجمله حقوق هر انسانی در سراسر جهان حق تصمیم‌گیری زوجین در مورد تعداد، زمان و فاصله میان فرزندان خود است، حقی که نتیجه آن ارتباطی مستقیم با میزان سلامت جسمی و روانی افراد دارد. با این‌ حال، ناباروری می‌تواند مانع تحقق این حق ضروری شود.
ناباروری به این دلیل که نه‌تنها یک زوج، بلکه خانواده آن‌ها را نیز درگیر می‌کند، در یک مقیاس بزرگ‌تر بخش زیادی از جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ از این‌رو می‌تواند آثار اجتماعی قابل ‌توجهی بر زندگی زوج‌های نابارور و به‌ویژه زنان بگذارد. در بسیاری از موارد زنانی که با مشکل ناباروری روبه‌رو هستند با رفتارهای سوء اجتماعی از قبیل خشونت، طلاق، انگ اجتماعی، استرس عاطفی، افسردگی، اضطراب و عزت ‌نفس پایین مواجه می‌شوند.

درمان ناباروری

هرچند ناباروری در طول تاریخ همواره به‌عنوان چالشی برای خانواده‌ها بوده اما در سال‌های اخیر و به‌واسطه پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه تکنولوژی و پزشکی، درمان ناباروری نیز با پیشرفت‌های زیادی روبه‌رو بوده است. در درمان ناباروری از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. مهم‌ترین روش‌هایی که برای درمان ناباروران استفاده می‌شود عبارت‌اند از:

• IUI (تلقیح اسپرم به داخل رحم)
• IVF (لقاح مصنوعی)
• ICSI (میکرو اینجکشن یا تزریق اسپرم داخل تخمک)

نتایج درمان ناباروری

کشورهای مختلف بر اساس توانایی‌های پزشکی و همچنین میزان بودجه‌های دولتی هزینه شده برای درمان ناباروری نتایج متفاوتی داشته‌اند؛ به‌عنوان مثال در فرانسه برای درمان نابارورانی که شرایط لازم را دارا هستند چهار دوره درمان پیشرفته IVF و شش دوره درمان IUI به‌صورت رایگان پرداخت می‌شود. در آلمان حمایت‌های صورت گرفته از ناباروران عبارت است از پرداخت هفتاد درصد هزینه‌های چهار دوره IVF و همچنین پرداخت هزینه‌های شش تا هشت دوره IUI. در انگلستان حمایت‌های انجام‌شده در درمان ناباروران بدین‌صورت است که هزینه‌های سه دوره IVF و شش دوره IUI پرداخت می‌شود.
حمایت از درمان ناباروری در ایران نیز از سال 1399ش در قالب پرداخت نو درصد هزینه‌ها با تعرفه مراکز دولتی برای سه سیکل IVF و سه سیکل IUI است. در این میان، آن‌چه افراد خود پرداخت می‌کنند تنها سهم دَه درصد هزینه‌های داخل مرکز است.
نتایج این حمایت‌ها نشان می‌دهد که طی سال 2015 در فرانسه 5/21 درصد موفقیت در IVF و 23 درصد در ICSI، در آلمان 8/27 درصد موفقیت در IVF و 28 درصد در ICSI، در انگلستان 7/25 درصد موفقیت در IVF و سی درصد موفقیت در ICSI به‌دست آمده است.

منابع

• آبادپور، بهرنگ، «ناباروری فقط مسئله زنان نیست»، خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 9 آبان 1400ش.
• «انواع ناباروری»، سایت مرکز درمان ناباروری حضرت مریم، تاریخ بازدید:16 دی 1400ش.
• بابکان‌راد، المیرا، «ناباروری ثانویه یا ناباروری دوم چیست؟»، سایت مام، تاریخ بازدید:14 دی 1400ش.
• ریاحی، محمداسماعیل و زارع‌زاده مهریزی، الهام، «بررسی تفاوت‌های جنسیتی در پیامدهای روانی-اجتماعی ناباروری در بین مراجعین به مرکز ناباروری شهر یزد»، در مجله مطالعات راهبردی زنان، شماره 56، تابستان 1391ش.
• «سیاست‌های حمایتی فرانسه در درمان ناباروران»، شبکه کانون‌های تفکر ایران، گروه جمعیت، 1395ش.
• عابدینی، مهراندخت، «وام 4 درصدی به زوج‌های نابارور و جزئیات حمایت‌های بیمه‌ای»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ انتشار: 6 دی 1400ش.
• کاظم‌درویش، هنگامه، «ناباروری چیست؟»، سایت مام، تاریخ بازدید: 14 دی 1400ش.
• “fact sheets,Infertility”,web: who.int,2022
• “health-topics,Infertility”,web: who.int,2022.
• Mascarenhas " infertility prevalence since 1990: A systematic analysis of 277 health surveys" December 2012.