بازار وکیل: تفاوت میان نسخه‌ها

 شکل کلی بازار وکیل شیراز دو رشته شمالی - جنوبی و شرقی - غربی است که مانند صلیبی یکدیگر را قطع می‌کنند و مرکب از چهار راسته است. در تقاطع این دو رشته، چهارسوق قرار گرفته است و تقاطع چهارسوق بر روی یک هشتی قرار گرفته است.<ref> [https://www.alibaba.ir/mag/vakil-bazaar/ هیرمند، «بازار وکیل شیراز، گردش در یک رویای شیرین»، سایت علی‌بابا مگ.]</ref>

 

 این بنا از نظر معماري داراي سه فضاي «گذرگاه» (فضايي براي گذر مشتریان)، «حریم مغازه» (با ارتفاع تقريبي دو پله بالاتر از سطح زمین) و «فضاي مغازه» است.<ref>  [https://archilearn.net/blog/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7/ «بازار وکیل شیراز»، سایت آرچی لرن.]</ref>

 

 سقف چهارسوق بازار درگذشته ارتفاعی در حدود ۱۱ متر داشت؛ اما هم‌اکنون به‌دلیل خاکریزی کف بازار ارتفاع آن به ۱۰ متر کاهش پیدا کرده است.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/news/115455/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%DB%8C%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%BA%D9%84 «بازار وکیل شیراز الگوی یکجانشینی مشاغل»، دایره المعارف فارسی.]</ref>  

 

 زیر سقف چهارسوق بازار در گذشته حوض مرمرین بزرگی قرار داشت و آب آن از یک آبراه تأمین می‌شد.<ref>[https://www.kojaro.com/attraction/8196-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84/ «بازار وکیل»، سایت کجارو.]</ref>  

 

 در دو طرف بازار ۴۱ جفت مغازه وجود دارد كه در جلو هر يك سكويي از قطعات سنگي بزرگ كه بر روي آن، ترنج‌هايي برجسته حجاري شده است.<ref> [https://www.alibaba.ir/mag/vakil-bazaar/ «بازار وکیل شیراز، گردش در یک رویای شیرین»، سایت علی‌بابا مگ.]</ref>

 جنس دیوارها در بازار وکیل شیراز کاهگلی بوده است که رنگ روشن آن، باعث بازگشت تابش آفتاب مي‌شد.<ref>  [https://archilearn.net/blog/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7/ «بازار وکیل شیراز»، سایت آرچی لرن..]</ref>  

 

 تزیینات این بازار تاریخی، ترکیبی از کاشی‌کاری، منبت‌کاری، مشبک‌کاری با چوب ساج و سنگ‌کاری است.<ref>  [https://archilearn.net/blog/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7/ «بازار وکیل شیراز»، سایت آرچی لرن.]</ref>  

 

 سقف راسته‌های بازار وکیل با ردیفی از طاق‌های گنبدی آجری، تویزه‌ها، کاربندی‌های ساده و آجرکاری‌های جناغی ساخته شده که منظری زیبا به فضای بازار بخشیده است.<ref>  [https://archilearn.net/blog/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7/ «بازار وکیل شیراز»، سایت آرچی لرن .]</ref>  

 

 برای تهویه بازار، پنجره‌هایی مشبکی در گنبدها یا در پایۀ سقف‌ها بر فراز هر حجره استفاده شده است که سازگار با اقلیم شیراز است.<ref> [http://portal.nlai.ir/EI/Wiki%20Pages/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1%20%D9%88%D9%83%D9%8A%D9%84.aspx پارسایی، «بازار وکیل»، دانشنامه ایران زمین.]</ref>  

 برای روشنایی و بهره‌مندی از نور طبیعی در بازار وکیل از حفره‌های به وجود آمده در جداره‌ها و مشبک‌ها استفاده کرده‌اند.<ref>  [https://archilearn.net/blog/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7/ «بازار وکیل شیراز»، سایت آرچی لرن.].</ref>

 شکل بازشوها و پنجره‌های بازار وکیل شیراز مستطیلی با فرم قوسی شکل در بالا بوده است.<ref>  [https://archilearn.net/blog/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7/ «بازار وکیل شیراز»، سایت آرچی لرن.]</ref>

 دهانۀ اصلی کاروان‌سرای روغنی با مقرنس‌کاری‌های زینت یافته و اِزاره<ref>روکشی است که از کف زمین تا ارتفاع تقریبی یک متری را پوشش می‌دهد.</ref> و دالان ورودی با سنگ‌های سرخ‌فام پوشیده شده است.<ref>  [https://archilearn.net/blog/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7/ «بازار وکیل شیراز»، سایت آرچی لرن.].</ref>

5- وضعیت نامناسب فاضلاب بازار.  

بازار وکیل شیراز، امروزه شرایط استانداردی برای مقابله با حوادث غیرمترقبه را ندارد؛ اما در سال‌های اخیر، اقدام مؤثری جهت مرمت اساسی بازار وکیل صورت نگرفته است.  از منظر کارشناسان، دست‌کم ۳۰ درصد از بازار وکیل، نیاز به مرمت کالبدی دارد. بازار وکیل از دو بخش ساختاری و کالبدی تشکیل شده که هم‌اکنون در بخش ساختاری مجموعه بازار وکیل، 70 درصد سلامت مشاهده می‌شود؛ اما بنای بازار نیاز به مرمت دارد.   

این بازار چند پله پایین‌تر از سطح زمین قرار گرفته است. ارتفاع سقف راسته‌های بازار وکیل نسبتاً زیاد و عرض آن نسبت به سایر بازارهای قدیمی، بیشتر است. بلندای سقف بازار نقش تهویه را ایفا کرده و با کمک بادگیرهای ساده، دمای مطلوبی را برای محیط ایجاد می‌کند.   

مغازه‌های این بازار اغلب دو طبقه است، پستو دارد و به‌خاطر نم و رطوبت، یک متر بالاتر از سطح زمین قرار گرفته است.  جلوی هرکدام از حجره‌ها سکوهایی ساخته شده است که قبلاً جنبه تزیینی داشته و با ترنج کنده‌کاری شده بود.  

همچنین بازار دارای روزنه‌های کوچکی است که با نام هورنور شناخته می‌شود و جلوی تابش مستقیم نور خورشید را گرفته، در عین حال روشنایی بازار را تأمین می‌کند.   

جریان‌داشتن امور اقتصادی و دادوستد در بازار وکیل، اصلی‌ترین کارکرد این مجموعه است.  همچنین این بازار يكي از مهم‌ترين عوامل رشد و گسترش شهر شيراز در دهه‌هاي گذشته بوده است. بازار وكيل توانسته است حس تعلق به مكان را براي كاربران خود به سبب دارا بودن هويت فرهنگي و تاريخي ايجاد نمايد.  

بازار وکیل، بازاری است که در نگاه اول با انواع رنگ‌ها مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرد؛ زیرا رنگ فرش‌ها، پارچه‌ها، ادویه‌ها برای گردشگران بسیار جذاب است.  از جاذبه‌های بازار وکیل، خرید سوغات این شهر کهن مانند مسقطی، عرقیجات، آب‌لیموی شیرازی، اشیا با طرح تخت جمشید، کتاب شعر، قلم‌زنی هنرمندان، منبت‌کاری و فالوده شیرازی است.  همچنین سیر بازار وکیل به‌گونه‌ای است که مخاطب در محور طولی، زاویۀ دید طولانی از فضای داخل بازار دارد. محور طولی به محورهای عرضی متوالی تقسیم می‌شود و هر محور به حجره‌ای ختم و موجب حرکت فیزیکی دوگانه در کالبد بازار می‌شود. افراد، گاه به‌صورت طولی و گاه به‌صورت عرضی مسیر را طی می‌کنند. این حرکت دوگانه باعث تصویرهای سه‌بعدی متفاوت از بدنۀ فضا در ذهن می‌شود که از جاذبه‌های بصری در بازار محسوب می‌شود.  

برای رفاه حال گردشگران ایرانی و خارجی در بازار وکیل امکانات رفاهی؛ نظیر سرویس‌های بهداشتی، نمازخانه، رستوران، کافی‌شاپ، فست فود، سفره‌خانه سنتی، صندلی ویژۀ استراحت، تاکسی سرویس، دسترسی راحت به ایستگاه اتوبوس و مترو، آنتن‌دهی همه اپراتورهای همراه کشور و نزدیکی به پمپ بنزین و گاز تعبیه شده است.   

بازار وکیل شیراز، یکی از لوکیشن‌های فیلم «داش‌آکل» مسعود کیمیایی است، وصف این بازار در داستانی به همین نام از صادق هدایت وجود دارد.  همچنین مستند تلویزیونی از شبکه مستند با عنوان  «طبیعت» در یکی از قسمت‌ها به بازار وکیل پرداخته است.   

نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به بازار، ایستگاه زندیه نام دارد  که فاصله آن تا بازار کمتر از ۱۵ دقیقه پیاده‌روی است. تقریباً از هر نقطه‌ شهر اتوبوس‌هایی به‌سمت میدان شهرداری شیراز حرکت می‌کنند. شلوغی مرکز شهر، مهم‌ترین مانع استفاده از خودروی شخصی برای رسیدن به بازار وکیل است.