فیض‌محمد کاتب هزاره: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''<big>فیض‌محمد کاتب هزاره</big>'''؛ نویسنده و پدر تاریخ‌نگاری معاصر افغانستان. | '''<big>فیض‌محمد کاتب هزاره</big>'''؛ نویسنده و پدر تاریخ‌نگاری معاصر افغانستان. | ||
فیض‌محمد کاتب هزاره، نویسنده، خطاط، روشنفکر مشروطه‌خواه و تاریخ‌نگار هزاره است که آثار او به‌ویژه سراج‌التواریخ در زمرۀ معتبرترین منابع تاریخ معاصر افغانستان شناخته می‌شود. او به «پدر تاريخ‌نویسی افغانستان» و «بيهقی ثانی» مشهور است. | |||
فیض‌محمد کاتب هزاره، نویسنده، خطاط، روشنفکر مشروطه‌خواه و تاریخ‌نگار هزاره است که آثار او به‌ویژه سراج‌التواریخ در زمرۀ معتبرترین منابع تاریخ معاصر [[افغانستان]] شناخته می‌شود. او به «پدر تاريخ‌نویسی افغانستان» و «بيهقی ثانی» مشهور است. | |||
==کودکی و نوجوانی== | ==کودکی و نوجوانی== | ||
فيض‌محمد کاتب هزاره، فرزند سعيدمحمد، از طایفۀ محمد‌خواجه، سال 1279ق در قريۀ «زردسنگ» ولسوالی (شهرستان) قره باغ ولايت (استان) غَزنِین (غزنی) متولد شد.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات»، ۱۳۹۶ش، ص۱۳؛ [http://www.dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=151386 «کاتب هزاره؛ پدر تاریخ‌نویسی افغانستان»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما].</ref> | فيض‌محمد کاتب هزاره، فرزند سعيدمحمد، از طایفۀ محمد‌خواجه، سال 1279ق در قريۀ «زردسنگ» ولسوالی (شهرستان) قره باغ ولايت (استان) غَزنِین (غزنی) متولد شد.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات»، ۱۳۹۶ش، ص۱۳؛ [http://www.dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=151386 «کاتب هزاره؛ پدر تاریخ‌نویسی افغانستان»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما].</ref> | ||
در سال 129۷ق کاتب، ۱۸ ساله بود که جنگ خونين فرقه‌ای (شيعه و سنی) سبب ویرانی سکونت‌گاه‌های هزاره‌های شیعه و کوچ آنها به مکان‌هایی دیگر شد. بنابراین، بازماندگان طایفۀ محمد‌خواجه و دیگر اقوام هزاره به ناهُور (ناوور) غزنی کوچ کردند.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰؛[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=243 یسنا، «زندگی نامه و آثار فیض محمد کاتب»، وب‌سایت خراسان‌زمین.]</ref> | |||
در سال 129۷ق کاتب، ۱۸ ساله بود که جنگ خونين فرقه‌ای ([[شيعه]] و [[سنی]]) سبب ویرانی سکونت‌گاه‌های هزاره‌های شیعه و کوچ آنها به مکان‌هایی دیگر شد. بنابراین، بازماندگان طایفۀ محمد‌خواجه و دیگر اقوام هزاره به ناهُور (ناوور) غزنی کوچ کردند.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰؛[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=243 یسنا، «زندگی نامه و آثار فیض محمد کاتب»، وب‌سایت خراسان‌زمین.]</ref> | |||
==تحصيلات== | ==تحصيلات== | ||
فیض‌محمد تحصیلات مقدماتی خود را بین سال‌های ۱۲۸۵ تا ۱۲۹۷ق در زادگاه خود فراگرفت. سپس برای ادامۀ تحصیل به قندهار (۱۲۹۷-۱۳۰۳ق)، لاهور (۱۳۰۴-۱۳۰۵ق) و کابل (۱۳۰۵-۱۳۱۰ق) رفت و دانش‌های روز، مانند ادبیات عرب، منطق، لغت، فقه، اصول، حکمت، کلام، تاریخ، هیئت، نجوم، حساب و جبر را آموخت.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، وبکی‌فقه]؛ برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰.</ref> | فیض‌محمد تحصیلات مقدماتی خود را بین سال‌های ۱۲۸۵ تا ۱۲۹۷ق در زادگاه خود فراگرفت. سپس برای ادامۀ تحصیل به قندهار (۱۲۹۷-۱۳۰۳ق)، لاهور (۱۳۰۴-۱۳۰۵ق) و [[کابل]] (۱۳۰۵-۱۳۱۰ق) رفت و دانش‌های روز، مانند ادبیات عرب، منطق، لغت، فقه، اصول، حکمت، کلام، تاریخ، هیئت، نجوم، حساب و جبر را آموخت.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، وبکی‌فقه]؛ برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰.</ref> | ||
یکی از استادان او در | یکی از استادان او در [[کابل]]، مولوی محمدسرور اسحاق‌زایی بود که تحریر اقلیدس، خلاصة‌الحساب و شرح چغمینی را نزد وی فراگرفت. او علاوه بر زبان‌های فارسی و پشتو، با زبان‌های اردو، عربی و انگلیسی نیز آشنا بود.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، وبکی‌فقه]؛ برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰.</ref> | ||
==فعالیت‌های علمی== | ==فعالیت‌های علمی== | ||
کاتب در سال ۱۳۱۰ش به پیشنهاد استاد خود به‌عنوان منشی و کارمند استنساخ کتب در دفتر شاهزاده حبیب‌الله خان (۱۳۱۹-۱۳۳۷ق) مشغول به‌کار می‌شود.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹.</ref> پس از آن، فیض‌محمد به «کاتب» مشهور شد.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰.</ref> بعد از مدتی او از شغل نسخه‌برداری و نقل کتاب، به‌دلیل برجستگی و مهارتی که در فن انشاء و ترسُّل داشت، به کار تاریخ‌نویسی گماشته شد.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹.</ref> امیر حبیب‌الله به او اجازه داد تا کتابی در مورد تاريخ افغانستان از دورۀ احمد شاه درّانی (۱۱۰ق) تا زمان حبیب‌الله با نظارت خود امیر بنويسد و برای این کار، همۀ اسناد و مدارک دولتی، نامه‌ها، فرمان‌ها و گزارش‌های روزمره و همۀ نوشته‌های موجود را در اختيار او گذاشت. حاصل کار کاتب، کتاب‌های ارزشمندی همچون «سراج التواريخ» و «تحفة الحبيب» بود.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰؛ [http://www.dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=151386 «کاتب هزاره؛ پدر تاریخ‌نویسی افغانستان»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> | کاتب در سال ۱۳۱۰ش به پیشنهاد استاد خود به‌عنوان منشی و کارمند استنساخ کتب در دفتر شاهزاده حبیب‌الله خان (۱۳۱۹-۱۳۳۷ق) مشغول به‌کار می‌شود.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹.</ref> پس از آن، فیض‌محمد به «کاتب» مشهور شد.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰.</ref> بعد از مدتی او از شغل نسخه‌برداری و نقل کتاب، به‌دلیل برجستگی و مهارتی که در فن انشاء و ترسُّل داشت، به کار تاریخ‌نویسی گماشته شد.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹.</ref> امیر حبیب‌الله به او اجازه داد تا کتابی در مورد تاريخ [[افغانستان]] از دورۀ احمد شاه درّانی (۱۱۰ق) تا زمان حبیب‌الله با نظارت خود امیر بنويسد و برای این کار، همۀ اسناد و مدارک دولتی، نامه‌ها، فرمان‌ها و گزارش‌های روزمره و همۀ نوشته‌های موجود را در اختيار او گذاشت. حاصل کار کاتب، کتاب‌های ارزشمندی همچون «سراج التواريخ» و «تحفة الحبيب» بود.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰؛ [http://www.dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=151386 «کاتب هزاره؛ پدر تاریخ‌نویسی افغانستان»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> | ||
با روی کار آمدن امیر امان‌الله خان (۱۳۳۷-۱۳۴۸ق) کاتب از دارالانشاء به دارالتألیف انتقال یافت.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱؛ [https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=243 یسنا، «زندگی نامه و آثار فیض محمد کاتب»، وب‌سایت خراسان‌زمین.]</ref> او در دارالتألیف وزارت معارف به تألیف | |||
با روی کار آمدن امیر امان‌الله خان (۱۳۳۷-۱۳۴۸ق) کاتب از دارالانشاء به دارالتألیف انتقال یافت.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱؛ [https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=243 یسنا، «زندگی نامه و آثار فیض محمد کاتب»، وب‌سایت خراسان‌زمین.]</ref> او در دارالتألیف وزارت معارف به تألیف کتاب‌های درسی پرداخت. او كتاب‌های «تاريخ حکمای متقدمين»،<ref>[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=243 یسنا، «زندگی نامه و آثار فیض محمد کاتب»، وب‌سایت خراسان‌زمین.]</ref> «تاريخ عمومی افغانستان» و « فقرات شرعيه» را به‌عنوان کتاب درسی در همین دوره تأليف كرد.<ref>[http://www.bonyadesaba.com/%D9%81%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%86/113-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A%D8%B6-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D9%8A%D9%80%D9%8A%D9%80%D9%86%D9%87-%D8%AA%D9%80%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D9%80%D8%AE.html صالحی مالستانی، «علامه فيض محمدکاتب هزاره در آيينه تاريخ»، وب‌سایت سروش صبا.] </ref> همچنین کاتب، تا زمان سقوط حکومت امانی، در مدرسه حبیبیه تدریس می‌کرد.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱.</ref> | |||
==فعاليت‌های سياسی== | ==فعاليت‌های سياسی== | ||
کاتب علی‌رغم اینکه با دربار شاهی در ارتباط بود، اندیشه‌های آزادی‌خواهانه داشت، از جنبش‌های پیشرو افغانستان مانند جنبش مشروطیت پشتیبانی می‌کرد و خود نیز عضو برجسته و پيشتاز این جنبش بود.<ref>[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=243 یسنا، «زندگی نامه و آثار فیض محمد کاتب»، وب‌سایت خراسان‌زمین.]</ref> زمانی‌که امیر حبیب‌الله خان در ۱۳۲۷ق درصدد سرکوبی جنبش مشروطیت اول برآمد، وی نیز به زندان افتاد، اما به‌دلیل اینکه امیر از زمان شاهزادگی، او را می‌شناخت، بعد از مدت کوتاهی آزاد شد.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱.</ref> | کاتب علی‌رغم اینکه با دربار شاهی در ارتباط بود، اندیشه‌های آزادی‌خواهانه داشت، از جنبش‌های پیشرو [[افغانستان]] مانند جنبش مشروطیت پشتیبانی می‌کرد و خود نیز عضو برجسته و پيشتاز این جنبش بود.<ref>[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=243 یسنا، «زندگی نامه و آثار فیض محمد کاتب»، وب‌سایت خراسان‌زمین.]</ref> زمانی‌که امیر حبیب‌الله خان در ۱۳۲۷ق درصدد سرکوبی جنبش مشروطیت اول برآمد، وی نیز به زندان افتاد، اما به‌دلیل اینکه امیر از زمان شاهزادگی، او را می‌شناخت، بعد از مدت کوتاهی آزاد شد.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱.</ref> | ||
او در زمان امان‌الله خان (۱۲۹۷-۱۳۰۷ق) به‌دلیل شیعه بودن موفق به انتصاب در سمت مدعی‌العمومی شد، اما برخی از وزرا به‌دلیل اختلافات مذهبی، مانع از کسب این مقام توسط کاتب شدند.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ویکی‌فقه]؛ برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص ۷۹۱.</ref> | |||
کاتب در لويه‌جُرْگه پَغْمان در زمان امان‌الله خان حضور داشت و خواستار به رسميت شناختن مذهب تشيع شد اما با واکنش منفی علمای متعصب اهل‌سنت مواجه شده و حتی مورد ضرب‌وشتم قرار گرفت تا اینکه با دخالت امان‌الله خان نجات یافت.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱؛ [http://www.dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=151386 «کاتب هزاره؛ پدر تاریخ‌نویسی افغانستان»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> | او در زمان امان‌الله خان (۱۲۹۷-۱۳۰۷ق) به‌دلیل [[شیعه]] بودن موفق به انتصاب در سمت مدعی‌العمومی شد، اما برخی از وزرا به‌دلیل اختلافات مذهبی، مانع از کسب این مقام توسط کاتب شدند.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ویکی‌فقه]؛ برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص ۷۹۱.</ref> | ||
امیر حبیب‌الله کلکانی، در حکومت چند ماهۀ خود (۱۳۰۷-۱۳۰ش) با مقاومت مردم هزاره که هوادار حبیب‌الله خان بودند، روبه‌رو شد. او در سال ۱۳۰۸ش کاتب را به‌همراه چند تن از بزرگان | کاتب در لويه‌جُرْگه پَغْمان در زمان امان‌الله خان حضور داشت و خواستار به رسميت شناختن مذهب تشيع شد اما با واکنش منفی علمای متعصب [[اهل‌سنت]] مواجه شده و حتی مورد ضرب‌وشتم قرار گرفت تا اینکه با دخالت امان‌الله خان نجات یافت.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱؛ [http://www.dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=151386 «کاتب هزاره؛ پدر تاریخ‌نویسی افغانستان»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> | ||
امیر حبیب‌الله کلکانی، در حکومت چند ماهۀ خود (۱۳۰۷-۱۳۰ش) با مقاومت مردم هزاره که هوادار حبیب‌الله خان بودند، روبه‌رو شد. او در سال ۱۳۰۸ش کاتب را به‌همراه چند تن از بزرگان [[شیعه]]، برای ترغیب مردم هزاره به صلح و سازش با حکومت، به هزاره‌جات فرستاد. مردم هزاره‌جات دعوت گروه اعزامی را رد كرده و گروه مذکور بدون اخذ نتيجۀ مثبت به [[كابل]] برگشتند.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱؛ [http://www.dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=151386 «کاتب هزاره؛ پدر تاریخ‌نویسی افغانستان»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> در آن زمان، برخی از جاسوسان علیه کاتب توطئه کردند که او، مردم هزاره را به پایداری و عدم سازش برانگیخته است. پس از آن، امیر حبیب‌الله نیز به وی مشکوک شد و او و همراهان وی را در كابل دستگير كرده، مورد ضرب‌و‌جرح و شكنجه قرار داد.<ref>برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱؛ [https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=243 یسنا، «زندگی نامه و آثار فیض محمد کاتب»، وب‌سایت خراسان‌زمین.]</ref> | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
کاتب نيم قرن از عمر خود را در خدمت به فرهنگ افغانستان صرف کرد. استعداد، دانش و مهارت او در نويسندگی به‌خصوص تاريخ‌نگاری و هچنین دسترسی او به منابع دسته اول و آرشيو اسناد دولتی سبب شد آثار ارزشمندی از خود به‌جای بگذارد. برخی از مهمترین آثار وی عبارت‌اند از: | کاتب نيم قرن از عمر خود را در خدمت به فرهنگ [[افغانستان]] صرف کرد. استعداد، دانش و مهارت او در نويسندگی به‌خصوص تاريخ‌نگاری و هچنین دسترسی او به منابع دسته اول و آرشيو اسناد دولتی سبب شد آثار ارزشمندی از خود به‌جای بگذارد. برخی از مهمترین آثار وی عبارت‌اند از: | ||
سراج التواریخ که مهمترین کتاب تاریخ افغانستان و کاتب است و تاریخ ۲ قرن اخیر افغانستان را شرح داده است. تحفة الحبیب، تذکرة الانقلاب، نژادنامۀ افغان، تاريخ عصر امانيه، فقرات شرعيه، فيضی از فيوضات، تاريخ حکمای متقدمين، امان الانشاء، وقايع دارالسلطنه، هزارجات و ترکستان، زمامداری و سياست کشورداری و استقلال افغانستان.<ref>[http://www.dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=151386 «کاتب هزاره؛ پدر تاریخ‌نویسی افغانستان»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> | سراج التواریخ که مهمترین کتاب تاریخ افغانستان و کاتب است و تاریخ ۲ قرن اخیر افغانستان را شرح داده است. تحفة الحبیب، تذکرة الانقلاب، نژادنامۀ افغان، تاريخ عصر امانيه، فقرات شرعيه، فيضی از فيوضات، تاريخ حکمای متقدمين، امان الانشاء، وقايع دارالسلطنه، هزارجات و ترکستان، زمامداری و سياست کشورداری و استقلال افغانستان.<ref>[http://www.dailyafghanistan.com/entertainment_detail.php?post_id=151386 «کاتب هزاره؛ پدر تاریخ‌نویسی افغانستان»، وب‌سایت روزنامه افغانستان ما.]</ref> | ||
همچنین به نوشتۀ برخی منابع، وی از نویسندگان «سراج الاخبار» بوده، با محمود طرزی همکاری داشته و مقالات متعددی از او در شماره‌های نخست مجله آیینۀ عرفان در ۱۳۰۳ش با عناوینی مانند «علم» «زن و عفت» و «دین و سلطنت» و همچنین در مجلۀ «حی علی الفلاح» به چاپ رسیده است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، وبکی‌فقه.]</ref> | همچنین به نوشتۀ برخی منابع، وی از نویسندگان «سراج الاخبار» بوده، با محمود طرزی همکاری داشته و مقالات متعددی از او در شماره‌های نخست مجله آیینۀ عرفان در ۱۳۰۳ش با عناوینی مانند «علم» «زن و عفت» و «دین و سلطنت» و همچنین در مجلۀ «حی علی الفلاح» به چاپ رسیده است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، وبکی‌فقه.]</ref> | ||
==ویژگی‌های علمی== | ==ویژگی‌های علمی== | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۹: | ||
شهرت عمدۀ کاتب در تاریخ‌نگاری و سبک ویژۀ وی در تاریخ‌نگاری او است؛ گزارش او از رویدادهای تاریخی بسیار دقیق و متکی بر مدارک موثق دولتی یا بینش خود او است. وی در هر موقعیتی حق و حقیقت‌گویی را ملاک کار خود قرار داده است.<ref>زندیه، «شیوه تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری فیض‌محمد کاتب»، ص ۷۱.</ref> | شهرت عمدۀ کاتب در تاریخ‌نگاری و سبک ویژۀ وی در تاریخ‌نگاری او است؛ گزارش او از رویدادهای تاریخی بسیار دقیق و متکی بر مدارک موثق دولتی یا بینش خود او است. وی در هر موقعیتی حق و حقیقت‌گویی را ملاک کار خود قرار داده است.<ref>زندیه، «شیوه تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری فیض‌محمد کاتب»، ص ۷۱.</ref> | ||
===۲. خطاطی=== | ===۲. خطاطی=== | ||
کاتب در خوش‌نویسی نیز بسیار ماهر بود و در خط ثلث، نسخ، نستعليق و شکسته مهارت داشت.<ref>[http://kateb-e-hazara.blogfa.com/post/35 «وزارت تحصیلات عالی: آثار فیض‌محمد کاتب جزو نصاب تحصیلی پوهنتون‌ها شود»، وب‌سایت پدر تاریخ معاصر افغانستان.]</ref> نسخه‌هایی از قرآن کریم و کتاب‌های علمای گذشته را با خط نستعليق نوشته که شماری از آنها تاکنون به جا مانده است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، وبکی‌فقه]؛ برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰.</ref> کاتب، به‌دلیل خط خوش و زیبای خود به شغل نسخه‌برداری در دربار راه یافت.<ref>[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=243 یسنا، «زندگی نامه و آثار فیض محمد کاتب»، وب‌سایت خراسان‌زمین.]</ref> | کاتب در خوش‌نویسی نیز بسیار ماهر بود و در خط ثلث، نسخ، نستعليق و شکسته مهارت داشت.<ref>[http://kateb-e-hazara.blogfa.com/post/35 «وزارت تحصیلات عالی: آثار فیض‌محمد کاتب جزو نصاب تحصیلی پوهنتون‌ها شود»، وب‌سایت پدر تاریخ معاصر افغانستان.]</ref> نسخه‌هایی از [[قرآن کریم]] و کتاب‌های علمای گذشته را با خط نستعليق نوشته که شماری از آنها تاکنون به جا مانده است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، وبکی‌فقه]؛ برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۰.</ref> کاتب، به‌دلیل خط خوش و زیبای خود به شغل نسخه‌برداری در دربار راه یافت.<ref>[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=243 یسنا، «زندگی نامه و آثار فیض محمد کاتب»، وب‌سایت خراسان‌زمین.]</ref> | ||
==کاتب از دیدگاه دیگران== | ==کاتب از دیدگاه دیگران== | ||
بسیاری از نویسندگان و محققان چون اکرم عثمان، حسین نائل، کاظم آهنگ، عبدالصابر جنبش و علی امیری در مورد عظمت کاتب اظهار نظر کرده‌اند و از او با القاب و عناوین «پدر تاریخ معاصر افغاستان»<ref>[http://kateb-e-hazara.blogfa.com/post/25 عثمان، «ملا فيض‌محمد کاتب پدر تاريخ معاصر افغانستان»، وب‌سایت پدر تاریخ معاصر افغانستان.]</ref> «بزرگ‌ترین مورخ افغانستان بعد از میرخواند»،<ref>زندیه، «شیوه تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری فیض‌محمد کاتب»، ص ۷۱.</ref> «بیهقی معاصر»، «تاریخ‌آفرین تاریخ‌نویسان»، «پدر تاریخ‌نویسی مدرن افغانستان» و «بیهقی ثانی» یاد کرده‌اند.<ref>زندیه، «شیوه تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری فیض‌محمد کاتب»، ص ۷۱.</ref> | بسیاری از نویسندگان و محققان چون اکرم عثمان، حسین نائل، کاظم آهنگ، عبدالصابر جنبش و علی امیری در مورد عظمت کاتب اظهار نظر کرده‌اند و از او با القاب و عناوین «پدر تاریخ معاصر افغاستان»<ref>[http://kateb-e-hazara.blogfa.com/post/25 عثمان، «ملا فيض‌محمد کاتب پدر تاريخ معاصر افغانستان»، وب‌سایت پدر تاریخ معاصر افغانستان.]</ref> «بزرگ‌ترین مورخ افغانستان بعد از میرخواند»،<ref>زندیه، «شیوه تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری فیض‌محمد کاتب»، ص ۷۱.</ref> «بیهقی معاصر»، «تاریخ‌آفرین تاریخ‌نویسان»، «پدر تاریخ‌نویسی مدرن افغانستان» و «بیهقی ثانی» یاد کرده‌اند.<ref>زندیه، «شیوه تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری فیض‌محمد کاتب»، ص ۷۱.</ref> | ||
رابرت مک‌چسنی، مترجم انگلیسی کتاب‌های تذکرة الانقلاب و سراج التواریخ، او را «چهرۀ درخشان تاريخ افغانستان»<ref>[http://kateb-e-hazara.blogfa.com/post/38 رضایی، «کاتب در غرب»، وب‌سایت پدر تاریخ معاصر افغانستان.]</ref> دانسته و لودویک آدمک مورخ آمریکایی نیز از کاتب به‌عنوان کسی که بعد از او دیگر تاریخ‌نویسی در افغانستان وجود نداشته و ندارد، یاد می‌کند.<ref>[http://kateb-e-hazara.blogfa.com/post/21 رهین، «جایگاه مرحوم ملا فیض محمد کاتب هزاره در تاریخ نویسی معاصر افغانستان»، وب‌سایت پدر تاریخ معاصر افغانستان.]</ref> | |||
رابرت مک‌چسنی، مترجم انگلیسی کتاب‌های تذکرة الانقلاب و سراج التواریخ، او را «چهرۀ درخشان تاريخ افغانستان»<ref>[http://kateb-e-hazara.blogfa.com/post/38 رضایی، «کاتب در غرب»، وب‌سایت پدر تاریخ معاصر افغانستان.]</ref> دانسته و لودویک آدمک مورخ آمریکایی نیز از کاتب به‌عنوان کسی که بعد از او دیگر تاریخ‌نویسی در [[افغانستان]] وجود نداشته و ندارد، یاد می‌کند.<ref>[http://kateb-e-hazara.blogfa.com/post/21 رهین، «جایگاه مرحوم ملا فیض محمد کاتب هزاره در تاریخ نویسی معاصر افغانستان»، وب‌سایت پدر تاریخ معاصر افغانستان.]</ref> | |||
==افتخارات== | ==افتخارات== | ||
همایش‌ها و سمینارهای متعددی در تجلیل و بزرگ‌داشت کاتب، در افغانستان و نقاط مختلف جهان برگزار شده است؛ مانند سمینار علمی گرامی‌داشت از هشتادوششمین سال وفات کاتب در زمستان ۱۳۹۵ش از سوی بنیاد اندیشه در کابل بود که در قصر سلام‌خانه ارگ ریاست جمهوری و در هتل انترکانتیننتل کابل برگزار شد.<ref>حیدربیگی، پدر تاریخ‌نگاری افغانستان، ۱۳۹۶ش، ص۱۰.</ref> اشرف غنی، رئیس‌جمهور وقت افغانستان، در این مراسم از کاتب با عناوین «پدر تاریخ معاصر افغانستان» و «تاریخ‌نویس دولت‌داری افغانستان» یاد کرد<ref>حیدربیگی، پدر تاریخ‌نگاری افغانستان، ۱۳۹۶ش، ص۵۱.</ref> و دستور داد بنای یادبود فیض‌محمد کاتب ساخته شده و همچنین مدال عالی دولتی به اسم «علامه کاتب» ضرب شود.<ref>[https://mandegardaily.com/?p=55344 مجیدی، «رییس‌جمهور در مراسم گرامی‌داشت از فیض محمد کاتب: قدرت مطلقه چاره‌ساز نیست!»، ماندگار روزنامه صبح افغانستان.]</ref> | همایش‌ها و سمینارهای متعددی در تجلیل و بزرگ‌داشت کاتب، در [[افغانستان]] و نقاط مختلف جهان برگزار شده است؛ مانند سمینار علمی گرامی‌داشت از هشتادوششمین سال وفات کاتب در [[زمستان]] ۱۳۹۵ش از سوی بنیاد اندیشه در [[کابل]] بود که در قصر سلام‌خانه ارگ ریاست جمهوری و در هتل انترکانتیننتل کابل برگزار شد.<ref>حیدربیگی، پدر تاریخ‌نگاری افغانستان، ۱۳۹۶ش، ص۱۰.</ref> اشرف غنی، رئیس‌جمهور وقت افغانستان، در این مراسم از کاتب با عناوین «پدر تاریخ معاصر افغانستان» و «تاریخ‌نویس دولت‌داری افغانستان» یاد کرد<ref>حیدربیگی، پدر تاریخ‌نگاری افغانستان، ۱۳۹۶ش، ص۵۱.</ref> و دستور داد بنای یادبود فیض‌محمد کاتب ساخته شده و همچنین مدال عالی دولتی به اسم «علامه کاتب» ضرب شود.<ref>[https://mandegardaily.com/?p=55344 مجیدی، «رییس‌جمهور در مراسم گرامی‌داشت از فیض محمد کاتب: قدرت مطلقه چاره‌ساز نیست!»، ماندگار روزنامه صبح افغانستان.]</ref> | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
کاتب بر اثر شکنجه‌های مأموران امیر حبیب‌الله به‌شدت مریض شد، برای معالجه به ایران رفت و پس از بازگشت از ایران، در ۱۶ جدی (دی) سال 1309ش در هفتاد سالگی در کابل درگذشت. و در منطقۀ بالاجوی چنداول کابل، به خاک سپرده شد.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، وبکی‌فقه]؛ برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱.</ref> | کاتب بر اثر شکنجه‌های مأموران امیر حبیب‌الله به‌شدت مریض شد، برای معالجه به [[ایران]] رفت و پس از بازگشت از ایران، در ۱۶ جدی ([[دی]]) سال 1309ش در هفتاد سالگی در کابل درگذشت. و در منطقۀ بالاجوی چنداول کابل، به خاک سپرده شد.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87 «فیض‌محمد کاتب هزاره»، وبکی‌فقه]؛ برزگر، «فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۷۹۱.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||