انگوزه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
محمد میرزایی (بحث | مشارکتها) (←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
کَلَنگ یا زاقنُول، دو عدد دَستکالَه (یکی برای برش و دیگری برای جمع‌آوری شیره) و دُول یا دُولَک که شیره را در آن می‌ریزند، از جمله وسایل جمع‌آوری شیره هستند.<ref>رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع) ج2، 1401ش، ص397</ref> | کَلَنگ یا زاقنُول، دو عدد دَستکالَه (یکی برای برش و دیگری برای جمع‌آوری شیره) و دُول یا دُولَک که شیره را در آن می‌ریزند، از جمله وسایل جمع‌آوری شیره هستند.<ref>رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع) ج2، 1401ش، ص397</ref> | ||
==شیوۀ جمع‌آوری شیره== | ==شیوۀ جمع‌آوری شیره== | ||
گیاه انگوزه در بهار سبز می‌شود و بوی بسیار تندی دارد. وقتی در اواخر | گیاه انگوزه در بهار سبز می‌شود و بوی بسیار تندی دارد. وقتی در اواخر بهار شاخه‌های آن کامل شد و به زردی گرایید، هِنگ‌زَن‌ها (کسانی که شیرۀ گیاه را جمع‌آوری می‌کنند) ابتدا با استفاده از کلنگ، خاک اطراف گیاه را کنده، شاخ‌و‌برگ آن را بریده و بالای کُندۀ (ریشه) آن پوشال یا سنگی می‌گذارند. آنها، در حدود 15 یا 20 روز بعد برای جمع‌آوری شیره مراجعه می‌کنند. خاک‌های اطراف کنده (ریشه) را برداشته و با یک ابزار آهنی تیغ‌دار به‌نام دستکاله که کوچک‌تر از کف دست است، از قسمت بالای کنده (ریشه)، کمی برش می‌زنند که از آن شیره بیرون می‌آید. شیرۀ اول، زرد و خشک است. آن را جمع می‌کنند و در ظرف مخصوص می‌ریزند. قسمت ریشه را تمیز می‌کنند. با دِستکاله سر آن را به اندازۀ پوست پیاز می‌بُرند به‌گونه‌ای که بر اثر برش، در وسط آن گودی ایجاد شود. شیره در همان گودی جمع می‌شود. سپس چند سنگ اطراف و بالای آن می‌گذارند تا از دید آفتاب و آسیب خاک و سنگ در امان بماند. دو یا سه روز بعد وقتی‌که شیره کمی سخت شد آن را در یک ظرف دارای دستۀ چوبی که به آن دَولک می‌گویند جمع کرده و دوباره با دستکاله از جای برش قبلی، کمی برش می‌زنند. بعد از برش دوم شیرۀ سفیدرنگی بیرون می‌آید. سپس هر 15 روز یک‌بار آن را برش می‌زنند تا حدود 10، 15 یا 20 مرتبه که دورۀ شیر‌دهی سال زراعی به پایان می‌رسد و شیرۀ گیاه خشک می‌شود. هرچه هوا گرم‌تر باشد، گیاه شیرۀ بیش‌تری می‌دهد. سال بعد همان بوته دوباره یاله و برگ کرده و شیره می‌دهد. این فرایند ادامه می‌یابد تا حدود 25 سال که گیاه خشک شده و از بین برود.<ref>رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع) ج2، 1401ش، ص397</ref> | ||
==خواص دارویی== | ==خواص دارویی== | ||
انگوزه در افغانستان مصرف دارویی زیادی ندارد. برخی برای از بین بردن کرم معده مقدار کمی از شیرۀ آن را می‌خورند. همچنین آن را برای از بین بردن آفت و انگل‌های زراعتی در جوی آب می‌گذارند. عمدۀ انگوزه افغاستان به‌صورت خام به خارج از کشور (هندوستان) صادر می‌شود. در هندوستان از شیرۀ این گیاه در ساخت انواع پودرهای شیمیایی، دارویی و آرایشی استفاده شده و به کشورهای مختلف صادر می‌شود.<ref>رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع) ج2، 1401ش، ص397</ref> اگر تکنولوژی تبدیل انگوزه به فرآورده‌های دارویی وارد افغانستان شود، درآمد مردم از صادرات این محصولِ باارزش، چند برابر می‌شود.<ref>[https://www.imna.ir/news/576099/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%85-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86%DB%8C بحران خام‌فروشی مواد معدنی، خبرگزاری ایمنا]</ref> | انگوزه در افغانستان مصرف دارویی زیادی ندارد. برخی برای از بین بردن کرم معده مقدار کمی از شیرۀ آن را می‌خورند. همچنین آن را برای از بین بردن آفت و انگل‌های زراعتی در جوی آب می‌گذارند. عمدۀ انگوزه افغاستان به‌صورت خام به خارج از کشور (هندوستان) صادر می‌شود. در هندوستان از شیرۀ این گیاه در ساخت انواع پودرهای شیمیایی، دارویی و آرایشی استفاده شده و به کشورهای مختلف صادر می‌شود.<ref>رهیاب (بلخی)، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع) ج2، 1401ش، ص397</ref> اگر تکنولوژی تبدیل انگوزه به فرآورده‌های دارویی وارد افغانستان شود، درآمد مردم از صادرات این محصولِ باارزش، چند برابر می‌شود.<ref>[https://www.imna.ir/news/576099/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%85-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86%DB%8C بحران خام‌فروشی مواد معدنی، خبرگزاری ایمنا]</ref> | ||