توپ بازی: تفاوت میان نسخه‌ها

توپ بازی که در برخی از مناطق به آن توپ دنده نیز می‌گویند، از جذاب‌ترین و پرطرفدار‌ترین بازی‌های محلی رایج در افغانستان است.  

این بازی در تمامی مناطق افغانستان و نیز در ایران به‌نام «توپ بازی» یا «چوب توپ» شناخته می‌شود. توپ‌بازی که طرفداران بسیاری نیز دارد، از جمله بازی‌های شبیه چوگان است.<ref>«نحوه بازی محلی چوب توپ»، وب‌سایت بیتوته؛ گروهی از نویسندگان، شناسنامه غور، 1398ش، ص170.</ref>  

وقتی یارگیری به پایان رسید، بازی به قید قرعه (پِشک) شروع می‌شود. قرعه به این ترتیب اجرا می‌شود که داور یک سنگ کوچک را که دو طرف آن صاف و به‌اندازۀ قوطی کبریت است پیدا کرده، یک طرف آن را (بیشتر با آب دهان) تَر (خیس) می‌کند. آنگاه یکی از دو میر، طرف تر و دیگری طرف خشک سنگ را انتخاب میکنند. داور سنگ را به هوا می‌اندازد. وقتی سنگ به زمین اصابت کرد، هر یک از دو روی سنگ که به طرف بالا بود، قرعه به نفع همان طرف بوده و باید یاران آن گروه در ابتدای میدان جمع شده و به‌نوبت چوب (چوگان) را در دست گرفته و بازی را آغاز کنند.<ref>. رهیاب، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، ج2، 1401ش، ص266.</ref>  

یاران طرف مقابل برای جمعآوری توپ در اطراف پخش می‌شوند. افراد چالاک در وسط میدان و دیگران در اطراف میدان قرار می‌گیرند. فقط یکی از آنها برای توپ دادن به افراد حریف در ابتدای میدان می‌ماند. کسی که توپ می‌دهد روبروی طرف مقابل که چوگان را در دست گرفته در فاصلۀ دو الی سه متری قرار گرفته و توپ را به اندازۀ ارتفاع قد انسان یا اندکی پایین‌تر، به هوا می‌اندازد. کسی که چوب در دست دارد باید با دقت زیاد هدف‌گیری کرده، با تمام قدرت به توپ ضربه بزند. هر یار حق دارد سه ضربه به توپ بزند. کسی‌که توپ می‌زند، می‌تواند به یک یا دو ضربه اکتفا کرده از ضربۀ دوم یا سوم صرف‌نظر کند. همچنین پس از آن‌که چوگان (چوب) به توپ اصابت کرد، اگر یکی از یاران طرف مقابل بتواند توپ را قبل از اصابت به زمین، قلاب کرده و از هوا بگیرد، زنندۀ توپ را در همان نوبت از ضربات باقی مانده محروم کرده است. در برخی از مناطق ممکن است بر اثر قانون مسابقه یا توافق دو تیم، قلاب گرفتن موجب تغییر نوبت در تیمها شود. کسی‌که از نوبت ضربه زدن به توپ استفاده کرده یا آن را از دست داده «یار مرده» به‌حساب می‌آید و برای بار دوم زمانی حق توپ زدن را دارد که فاصلۀ بین کندنی و مِتّه را با سرعت و سلامت برود و برگردد. اگر در فاصلۀ کندنی و مِتّه یاران طرف مقابل بتوانند با توپ او را بزنند، نوبت به گروه مقابل منتقل شده جای دو گروه عوض می‌شود. هرکدام از یاران گروه، پس از اتمام زدن توپ «یار مرده» حساب شده و باید در محل «کندنی» برای رفتن و برگشتن به مته منتظر فرصت مناسب باشند. یاران دیگر آن گروه تلاش می‌کنند با زدن ضربه‌های محکم‌ به توپ، زمینۀ رفت‌وبرگشت موفقیت‌آمیز یار مردۀ خود را فراهم کنند. «یار مرده» وقتی به مته رسید، می‌تواند در محل مِتّه استراحت کرده منتظر فرصت مناسب برای برگشت بماند. بازی به‌همین ترتیب ادامه پیدا می‌کند. در پایان، گروهی که مدت‌زمان بیشتری بازی کرده و به توپ ضربه زده باشد، برندۀ بازی به‌حساب می‌آید.<ref>. گروهی از نویسندگان، «شناسنامه غور»، 1398ش، ص170 و رهیاب، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، ج2، 1401ش، ص266.</ref>