وضو: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
زهرا حلیمی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''<big>وضو</big>'''؛ عمل عبادی و طهارت معنوی برای انجام برخی مناسک اسلامی. | '''<big>وضو</big>'''؛ عمل عبادی و طهارت معنوی برای انجام برخی مناسک اسلامی. | ||
وضو، در سبک زندگی مؤمنانه، وسیلۀ طهارت معنوی محسوب می‌شود. | وضو، در سبک [[زندگی]] مؤمنانه، وسیلۀ طهارت معنوی محسوب می‌شود. [[مسلمانان]]، به‌ویژه برای برپایی نماز وضو می‌گیرند. فقه اسلامی برای وضو، شرایط و کیفیت خاصی مقرر کرده و در آموزه‌های دینی برای وضو، فضایلی مانند طول عمر، نورانیت باطن و سلامتی بیان شده است. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
واژۀ عربی وضو از ریشۀ «وَضَاءَة» به‌معنای پاکیزگی و نظافت،<ref> إبن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، 1404ق، ج6، ص119.</ref> در اصطلاح فقهی به شستن صورت، دست‌ها و مسح سر و پاها با کیفیت خاص، گفته می‌شود.<ref> شهرکانی، معجم المصطلحات الفقهیۀ، 1430ق، ص187.</ref> | واژۀ عربی وضو از ریشۀ «وَضَاءَة» به‌معنای پاکیزگی و نظافت،<ref> إبن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، 1404ق، ج6، ص119.</ref> در اصطلاح فقهی به شستن صورت، دست‌ها و مسح سر و پاها با کیفیت خاص، گفته می‌شود.<ref> شهرکانی، معجم المصطلحات الفقهیۀ، 1430ق، ص187.</ref> | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
==شرایط وضو== | ==شرایط وضو== | ||
فقه اسلامی به‌عنوان تنظیم‌کنندۀ قواعد شرعی جهت بهبود سبک زندگی مسلمانان، برای وضو شرایطی را به شرح زیر در نظر گرفته است: | فقه اسلامی به‌عنوان تنظیم‌کنندۀ قواعد شرعی جهت بهبود سبک زندگی مسلمانان، برای وضو شرایطی را به شرح زیر در نظر گرفته است: | ||
# وضوگیرنده، با قصد قربت به خدا وضو بگیرد و آب برای او ضرری نداشته باشد؛ | # وضوگیرنده، با قصد قربت به خدا وضو بگیرد و [[آب]] برای او ضرری نداشته باشد؛ | ||
# آب وضو، مطلق باشد و چیزی به آن اضافه نشده باشد مانند آب‌میوه یا گلاب؛ | # آب وضو، مطلق باشد و چیزی به آن اضافه نشده باشد مانند آب‌میوه یا گلاب؛ | ||
# پاک باشد؛ | # پاک باشد؛ | ||
# مباح باشد یعنی صاحب آن راضی باشد؛ | # مباح باشد یعنی صاحب آن راضی باشد؛ | ||
# ظرف آب وضو مباح بوده و از جنس طلا و نقره نباشد؛ | # ظرف آب وضو مباح بوده و از جنس [[طلا]] و نقره نباشد؛ | ||
# اعضای وضو پاک بوده و مانعی برای رسیدن آب در آنها نباشد؛ | # اعضای وضو پاک بوده و مانعی برای رسیدن آب در آنها نباشد؛ | ||
# ترتیب شستن صورت و دست‌های راست و چپ و مسح سر و پاهای راست و چپ رعایت شود؛ | # ترتیب شستن صورت و دست‌های راست و چپ و مسح سر و پاهای راست و چپ رعایت شود؛ | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
# خواندن آیت‌الکرسی پس از اتمام وضو .<ref> مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج77، ص317. </ref> | # خواندن آیت‌الکرسی پس از اتمام وضو .<ref> مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج77، ص317. </ref> | ||
==حکمت وضو== | ==حکمت وضو== | ||
توجه به پاکیزگی و بهداشت در مناسک و عبادت‌ها از جمله دستورات اسلامی است که بر طهارت باطنی انسان نیز اثرگذار است. مسلمانان دست‌کم روزی سه‌بار برای انجام فرائض واجب خود وضو می‌گیرند. بر اساس آموزه‌های اسلامی، انسان هنگام وضو گرفتن و زدودن آلودگی و کسب طهارت، محبوب خدا می‌شود؛ زیرا خداوند انسان‌های طاهر را دوست دارد.<ref> سورۀ توبه، آیۀ 108؛ جوادی آملی، حکمت عبادات، 1378ش، ص86.</ref> | توجه به پاکیزگی و بهداشت در مناسک و عبادت‌ها از جمله دستورات اسلامی است که بر طهارت باطنی انسان نیز اثرگذار است. [[مسلمان|مسلمانان]] دست‌کم روزی سه‌بار برای انجام فرائض واجب خود وضو می‌گیرند. بر اساس آموزه‌های اسلامی، انسان هنگام وضو گرفتن و زدودن آلودگی و کسب طهارت، محبوب خدا می‌شود؛ زیرا خداوند انسان‌های طاهر را دوست دارد.<ref> سورۀ توبه، آیۀ 108؛ جوادی آملی، حکمت عبادات، 1378ش، ص86.</ref> | ||
==کارکردها== | ==کارکردها== | ||
دستورات اسلامی برآمده از وحی الهی و در جهت ارتقای سطح کیفی زندگی و بنابر مصالح و حکمت‌هایی بوده که خداوند در سرشت این تکالیف نهاده است. وضو علاوه‌بر کارکردهای معنوی که در آموزه‌های دینی به آن اشاره شده دارای کارکردهای فراوانی در حوزۀ بهداشت و سلامت روان است که مورد توجه دانشمندان و محققان علوم تجربی قرار گرفته است. | دستورات اسلامی برآمده از وحی الهی و در جهت ارتقای سطح کیفی زندگی و بنابر مصالح و حکمت‌هایی بوده که خداوند در سرشت این تکالیف نهاده است. وضو علاوه‌بر کارکردهای معنوی که در آموزه‌های دینی به آن اشاره شده دارای کارکردهای فراوانی در حوزۀ بهداشت و سلامت روان است که مورد توجه دانشمندان و محققان علوم تجربی قرار گرفته است. | ||
===معنوی=== | ===معنوی=== | ||
در روایات، آثار متعددی برای وضو بیان شده است. پیامبر وضو را نصف ایمان معرفی کرده است<ref> مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج77، ص238.</ref> که در روز قیامت امّت او بر اثر وضو، با صورت‌هایی زیبا و پیشانیِ نورانی از سایر امّت‌ها شناخته می‌شوند.<ref> مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج77، ص237.</ref> وی در سفارش خود به امام | در روایات، آثار متعددی برای وضو بیان شده است. پیامبر وضو را نصف ایمان معرفی کرده است<ref> مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج77، ص238.</ref> که در روز قیامت امّت او بر اثر وضو، با صورت‌هایی زیبا و پیشانیِ نورانی از سایر امّت‌ها شناخته می‌شوند.<ref> مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج77، ص237.</ref> وی در سفارش خود به [[امام علی]]، وضو را به‌عنوان یکی از درجاتی که بالابرندۀ مقام مؤمن است<ref> مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج67، ص6.</ref> معرفی کرده که سبب از بین رفتن گناهان می‌شود.<ref> مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج85، ص18.</ref> بازداشتن از تعدّی به حقوق دیگران یکی دیگر از آثار معنوی وضو شمرده شده است.<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/493043/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D9%81%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D9%88%D8%B6%D9%88-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «آثار و فواید وضو چیست؟»، وب‌سایت مشرق نیوز.]</ref> | ||
در روایات، استمرار بر وضو سفارش واقع شده، که سبب طول عمر می‌شود. پاداش کسی که در حال وضو از دنیا برود، مقام شهادت است.<ref> مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج77، ص305.</ref> همچنین برای شخصی که وضو داشته و روی آن دوباره وضو بگیرد ده ثواب نوشته می‌شود.<ref> نوری، مستدرک‌الوسائل، 1408ق، ج1، ص300.</ref> امام صادق نیز وضو روی وضو را «نُورٌ عَلَى نُور» دانسته است.<ref> حرعاملی، وسائل‌الشیعه، 1409ق، ج1، 377.</ref> | در روایات، استمرار بر وضو سفارش واقع شده، که سبب طول عمر می‌شود. پاداش کسی که در حال وضو از دنیا برود، مقام [[شهادت]] است.<ref> مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج77، ص305.</ref> همچنین برای شخصی که وضو داشته و روی آن دوباره وضو بگیرد ده ثواب نوشته می‌شود.<ref> نوری، مستدرک‌الوسائل، 1408ق، ج1، ص300.</ref> [[امام صادق]] نیز وضو روی وضو را «نُورٌ عَلَى نُور» دانسته است.<ref> حرعاملی، وسائل‌الشیعه، 1409ق، ج1، 377.</ref> | ||
===بهداشتی=== | ===بهداشتی=== | ||
امروزه دانشمندان و محققان علوم تجربی، در بررسی‌های علمی خود، فواید متعددی را برای دستورات الهی از جمله وضو بیان کرده‌اند: | امروزه دانشمندان و محققان علوم تجربی، در بررسی‌های علمی خود، فواید متعددی را برای دستورات الهی از جمله وضو بیان کرده‌اند: | ||
====بهداشت روانی==== | ====بهداشت روانی==== | ||
وضو سبب نشاط روانی می‌شود. در روایات به | وضو سبب نشاط روانی می‌شود. در روایات به وضو گرفتن با آب سرد هنگام خشم سفارش شده تا آتش درونی فروکش کند و زمینۀ آرامش و تعادل اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک در بدن فراهم شود. این آرامش و نشاط موجب افزایش عمر نیز می‌شود.<ref> [https://kayhan.ir/fa/news/101455/%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%AD-%D9%88-%D8%AC%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86 آرامی، «تأثیر طهارت ظاهری در روح و جسم انسان»، وب‌سایت روزنامۀ کیهان.]</ref> | ||
====بهداشت جسمی==== | ====بهداشت جسمی==== | ||
شستن صورت و دست‌ها هنگام وضو علاوه بر رعایت بهداشتِ جسم و تقویت جریان خون در سطح بدن، موجب از بین رفتن عوامل بیماری‌زا از سطح دست و صورت می‌شود. همچنین کشیدن مسح بر سر و پا باعث توجه به پاکیزگی این مواضع و رسیدن اکسیژن به آنها و شادابی پوست می‌شود.<ref> [https://www.porseman.com/article/%D9%81%D9%88%D8%A7%D8%A6%D8%AF-%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A-%D9%88-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%8A-%D9%88%D8%B6%D9%88/122713 «فوائد علمی و بهداشتی وضو»، وب‌سایت پرسمان دانشگاهیان.] </ref> در روایات انجام امور مستحبی از قبیل: مسواک، مضمضه و استنشاق قبل از انجام وضو مورد تأکید واقع شده که موجب سلامت دهان و دندان و مجاری تنفسی و جلوگیری از بروز بیماری‌های تنفسی می‌شود.<ref> [https://salamattv.ir/program/174233 «مختصری از فوائد وضو»، وب‌سایت شبکۀ سلامت.] </ref> | شستن صورت و دست‌ها هنگام وضو علاوه بر رعایت بهداشتِ جسم و تقویت جریان خون در سطح بدن، موجب از بین رفتن عوامل بیماری‌زا از سطح دست و صورت می‌شود. همچنین کشیدن مسح بر سر و پا باعث توجه به پاکیزگی این مواضع و رسیدن اکسیژن به آنها و شادابی پوست می‌شود.<ref> [https://www.porseman.com/article/%D9%81%D9%88%D8%A7%D8%A6%D8%AF-%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A-%D9%88-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%8A-%D9%88%D8%B6%D9%88/122713 «فوائد علمی و بهداشتی وضو»، وب‌سایت پرسمان دانشگاهیان.] </ref> در روایات انجام امور مستحبی از قبیل: مسواک، مضمضه و استنشاق قبل از انجام وضو مورد تأکید واقع شده که موجب سلامت دهان و دندان و مجاری تنفسی و جلوگیری از بروز بیماری‌های تنفسی می‌شود.<ref> [https://salamattv.ir/program/174233 «مختصری از فوائد وضو»، وب‌سایت شبکۀ سلامت.] </ref> | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
مسلمانان وضو را از صورت شروع کرده و به پا ختم می‌کنند. شستن صورت و دست‌ها و مسح سر و پا سبب از بین رفتن و تخلیۀ انرژیهای منفی و ناشی از استرس انباشته در بدن، می‌شود و بدن با دریافت انرژیهای مثبت، شادابی را به‌دست می‌آورد.<ref> [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/89/8321/111401/%D8%A7%D8%AB%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%DA%AF%D9%81%D8%AA-%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2-%D9%88%D8%B6%D9%88-%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D8%AF%D9%86-%D9%88%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B مختاری‌پور، «اثرات شگفت‌انگیز وضو بر بدن و درمان بیماری‌ها»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref> | مسلمانان وضو را از صورت شروع کرده و به پا ختم می‌کنند. شستن صورت و دست‌ها و مسح سر و پا سبب از بین رفتن و تخلیۀ انرژیهای منفی و ناشی از استرس انباشته در بدن، می‌شود و بدن با دریافت انرژیهای مثبت، شادابی را به‌دست می‌آورد.<ref> [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/89/8321/111401/%D8%A7%D8%AB%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%DA%AF%D9%81%D8%AA-%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2-%D9%88%D8%B6%D9%88-%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D8%AF%D9%86-%D9%88%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B مختاری‌پور، «اثرات شگفت‌انگیز وضو بر بدن و درمان بیماری‌ها»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref> | ||
==ویژگی‌های وضو در فقه شیعیان== | ==ویژگی‌های وضو در فقه شیعیان== | ||
شیوه وضو گرفتن در مذهب شیعه تمایزهایی با نحوۀ وضو نزد اهل‌سنت دارد. | شیوه وضو گرفتن در مذهب [[شیعه]] تمایزهایی با نحوۀ وضو نزد اهل‌سنت دارد. | ||
# مذاهب اهل‌سنت اتفاق نظر دارند که شستن دست‌ها هرگونه که انجام شود صحیح است؛<ref> فاکرمیبدی، «نگاهی تطبیقی به وضو در مکتب عترت و مدرسۀ سنت»، 1387ش، ص22.</ref> در حالی که شیعیان دست‌ها را از طرف آرنج به سر انگشتان می‌شویند و شستن از پایین به بالا را درست نمی‌دانند.<ref> مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسۀ، 1421ق، ج1، ص36.</ref> | # مذاهب اهل‌سنت اتفاق نظر دارند که شستن دست‌ها هرگونه که انجام شود صحیح است؛<ref> فاکرمیبدی، «نگاهی تطبیقی به وضو در مکتب عترت و مدرسۀ سنت»، 1387ش، ص22.</ref> در حالی که شیعیان دست‌ها را از طرف آرنج به سر انگشتان می‌شویند و شستن از پایین به بالا را درست نمی‌دانند.<ref> مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسۀ، 1421ق، ج1، ص36.</ref> | ||
# در مسح سر، شیعیان قسمتی از جلوی سر را با رطوبت باقی‌مانده از دست، مسح می‌کنند، اما مالکی‌ها و حنبلی‌ها تمام سر را به عنوان واجب مسح می‌کنند<ref> مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسۀ، 1421ق، ج1، ص36.</ref> و حنفی‌ها مسح یک‌چهارم و شافعیه مسح قسمتی از سر را کافی می‌دانند.<ref> جزیری، الفقه علی المذاهب الأربعۀ، 1424ق، ج1، ص60.</ref> | # در مسح سر، شیعیان قسمتی از جلوی سر را با رطوبت باقی‌مانده از دست، مسح می‌کنند، اما مالکی‌ها و حنبلی‌ها تمام سر را به عنوان واجب مسح می‌کنند<ref> مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسۀ، 1421ق، ج1، ص36.</ref> و حنفی‌ها مسح یک‌چهارم و شافعیه مسح قسمتی از سر را کافی می‌دانند.<ref> جزیری، الفقه علی المذاهب الأربعۀ، 1424ق، ج1، ص60.</ref> | ||