نقالی: تفاوت میان نسخه‌ها
←تاريخچه
مهدی مهدوی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
مهدی مهدوی (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
نقالی به‌معنی افسانه‌گویی و داستان‌سرایی در قهوه‌خانه‌ها و مجامعي مانند آن است که معمولا داستان و سرگذشت عیاران را با آهنگی خاص بازنمایی می‌کند.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D9%86%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C?q=%D9%86%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C دهخدا، لغتنامه، ذیل واژة نقالی.]</ref> در سنت فرهنگی نقالي، نقالان داستان‌هاي تاريخي، شبه‌تاريخي و مذهبي را با كلامي سنجيده و بياني گرم و رسا میان مردم روايت مي‌كنند و با توجه به سطح فرهنگی مخاطبان، گاه نقل روایات را به‌سمت طنز و بداهه‌گویی می‌کشانند.<ref> [https://wiki.ahlolbait.com/%D9%86%D9%82%D9%91%D8%A7%D9%84%DB%8C «نقالی» وب‌سایت دانشنامة اسلامی.]</ref> در نقالی، داستان‌های شاهنامه یا دیگر پهلوانان گاهی با زبان ساده و قابل درک برای همگان بیان می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/123738/fa#downloadbottom آیدنلو، «مقدمه‌ای بر نقالی در ایران»، 1388ش، ص36.]</ref> | نقالی به‌معنی افسانه‌گویی و داستان‌سرایی در قهوه‌خانه‌ها و مجامعي مانند آن است که معمولا داستان و سرگذشت عیاران را با آهنگی خاص بازنمایی می‌کند.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%D9%86%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C?q=%D9%86%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C دهخدا، لغتنامه، ذیل واژة نقالی.]</ref> در سنت فرهنگی نقالي، نقالان داستان‌هاي تاريخي، شبه‌تاريخي و مذهبي را با كلامي سنجيده و بياني گرم و رسا میان مردم روايت مي‌كنند و با توجه به سطح فرهنگی مخاطبان، گاه نقل روایات را به‌سمت طنز و بداهه‌گویی می‌کشانند.<ref> [https://wiki.ahlolbait.com/%D9%86%D9%82%D9%91%D8%A7%D9%84%DB%8C «نقالی» وب‌سایت دانشنامة اسلامی.]</ref> در نقالی، داستان‌های شاهنامه یا دیگر پهلوانان گاهی با زبان ساده و قابل درک برای همگان بیان می‌شود.<ref>[https://www.sid.ir/paper/123738/fa#downloadbottom آیدنلو، «مقدمه‌ای بر نقالی در ایران»، 1388ش، ص36.]</ref> | ||
==تاريخچه== | ==تاريخچه== | ||
پيش از اسلام، سرودخوان‌های دوره‌گردي در ايران باستان وجود داشتند كه با ساز و آواز قصه‌خواني مي‌كردند. در | پيش از اسلام، سرودخوان‌های دوره‌گردي در ايران باستان وجود داشتند كه با ساز و آواز قصه‌خواني مي‌كردند. در دورۀ اشكاني این سرودخوان‌ها را گوسان می‌نامیدند كه داستان‌هاي حماسي و مدح پادشاهان و قهرمانان باستان را برای مردم نقل می‌کردند.<ref> [https://www.sid.ir/paper/123738/fa آیدنلو، «مقدمه‌ای بر نقالی در ایران»، 1388ش، ص37.]</ref> تاریخ‌نگاران معتقدند که گوسان‌ها نقش مهمی در نگه‌داشت سنت‌هاي ملي ايران داشتند و افسانه‌هاي كهن به كمك اين خنياگران گردآوري شده است. در دورۀ ساساني نيز سرودخوان‌هایی بودند كه داستان‌هاي قومي و ملي را با نغمه و آواز براي مردم مي‌خواندند. بهرام چوبين، سردار ساساني قبل از رفتن به جنگ سرودخوانان را به دربار فرا مي‌خواند تا حماسة هفت‌خوان اسفنديار و رنج‌هاي او را بخواند. باربد، خواننده و خنیاگر معروف دربار خسرو پرويز ساساني بود که تصنيف‌هايي دربارۀة پسران ديو، فتوحات و مجالس خسرو می‌خواند. همچنین داستان‌گوهایی در بخارا سرودهايي را در سوگ مرگ سياووش مي‌خواندند كه به این سرودها گريستن مغان می‌گفتند. بنابر روایات تاريخي، نصر بن حارث، در مکه هر زمانی‌كه براي تجارت به حيره مي‌رفت نوشته‌هایی از داستان‌هاي پهلوانان ایرانی را تهیه می‌کرد و با خود به مكه مي‌برد و براي مردم قبيله مي‌خواند.<ref> [https://wiki.ahlolbait.com/%D9%86%D9%82%D9%91%D8%A7%D9%84%DB%8C «نقالی» وب‌سایت دانشنامة اسلامی.]</ref> | ||
در | در دورۀ اسلامي و به‌ویژه در سدۀ پنجم و ششم هجري شاخه‌ای از نقالی با رویکرد مذهبی شکل گرفت که در چارچوب آن، جنگ‌های صدر اسلام، پیامبر و دلاوری‌های [[امام علی]] در این جنگ‌ها را نقل می‌کردند و در وصف جان‌فشانی شهیدان کربلا و مدح خاندان نبوت شعر می‌سرودند و رسم نقل داستان‌هاي مذهبي را در فرهنگ نقالي ايران بنياد نهاده و ترویج دادند.<ref> [https://wiki.ahlolbait.com/%D9%86%D9%82%D9%91%D8%A7%D9%84%DB%8C «نقالی» وب‌سایت دانشنامة اسلامی.]</ref> اوج شکوفایی این هنر در دورة صفویه بود.<ref>[https://profdoc.um.ac.ir/articles/a/1064747.pdf نجاری و قوام، «نقالی؛ گفتمان فرهنگ دینی در عصر صفوي»، 1396ش، ص169.]</ref> به‌دلیل علاقه‌ای که شاهان صفوی به تصویرگری و نمایش داشتند از این هنر حمایت کردند و در بین مردم رایج شد. در آن دوره، قهوه‌خانه نهاد فعالی در انتقال فرهنگ و ادب کهن ملی و مذهبی ایران به عموم مردم به‌شمار می‌رفت و در آموزش [[اخلاق]] و منش پهلوانی و جوان‌مردی نقش مهمی داشت. | ||
در زمان | در زمان [[صفویه|صفوي]]، نقالان داستان‌های حماسی را ارباب معركه و نقالان اهل بيت را مداح می‌نامیدند. کسانی را که از احوال گذشتگان و زندگی پادشاهان نقل می‌کردند را قصه‌خوان می‌گفتند.<ref> [https://www.imna.ir/news/668508/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%87%D9%86%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C «باستانی‌ترین هنر کشور در آستانه فراموشی»، خبرگزاری ایمنا.]</ref> یکی از کهن‌ترین نقل داستان‌های پهلوانی و ملی، اشعار فردوسی در رابطه با خواندن شاهنامۀ ابومنصوری در میان جمعی از شنوندگان است.<ref> [https://www.sid.ir/paper/123738/fa آیدنلو، «مقدمه‌ای بر نقالی در ایران»، 1388ش، ص38.]</ref> در دورۀ [[قاجاریه|قاجار]]، قصه‌خواني رشد فراوان يافت و در حوزه‌هاي جغرافيايي و فرهنگي مختلف ايران قصه‌خواناني بودند كه داستان‌هاي حماسي قومي و محلي خود را همراه با حماسه‌هاي شاهنامه به نثر و نظم براي مردم نقل مي‌كردند. در این دوره، نقاشی شخصیت‌های مذهبی، تاریخ [[عاشورا]]، تصویر جبرئیل و سپاه اجنه بیش‌تر از دوره‌های دیگر بر روی پرده نقاشی می‌شد.<ref> [https://wiki.ahlolbait.com/%D9%86%D9%82%D9%91%D8%A7%D9%84%DB%8C «نقالی» وب‌سایت دانشنامة اسلامی.]</ref> | ||
==نقال== | ==نقال== | ||
نقال به هنرمندی می‌گویند که داستان‌ها و وقايع تاریخی را به‌صورت انفرادی با حرکات و اشارات نمایشی برای سرگرم كردن مردم به نظم و نثر بیان کند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20130611084239-9424-61.pdf شریف‌خدایی و گودرزی، «نقّالي و جايگاه آن در نمايش‌های راديویی»، 1391ش، ص184.] </ref> نقال‌ها به‌عنوان نگهبان داستان‌های حماسی، مذهبی و قومی ایران شناخته می‌شوند.<ref> [https://www.iribnews.ir/fa/news/3771185/%D9%86%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%86%D9%87-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D9%81%D8%B1-%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D «نقالی خوانی از چه زمانی وارد فر هنگ ایران شد»، خبرگزاری صداوسیما.]</ref> نقال‌ها معمولا از ویژگی‌های زیر بهره‌مند هستند: مهارت کلامی و فن بیان؛ صدای خوب و رسا؛ بیان قوی و استوار؛ حافظة قوی؛ تسلط کامل بر داستان‌های کهن حماسی و مذهبی؛ توجه به حرکات و رفتار هنگام بازگوکردن داستان؛ ذوق هنری و شوخ‌طبعی.<ref>[https://profdoc.um.ac.ir/articles/a/1064747.pdf نجاری و قوام، «نقالی؛ گفتمان فرهنگ دینی در عصر صفوي»، 1396ش، ص175.] </ref> | نقال به هنرمندی می‌گویند که داستان‌ها و وقايع تاریخی را به‌صورت انفرادی با حرکات و اشارات نمایشی برای سرگرم كردن مردم به نظم و نثر بیان کند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20130611084239-9424-61.pdf شریف‌خدایی و گودرزی، «نقّالي و جايگاه آن در نمايش‌های راديویی»، 1391ش، ص184.] </ref> نقال‌ها به‌عنوان نگهبان داستان‌های حماسی، مذهبی و قومی ایران شناخته می‌شوند.<ref> [https://www.iribnews.ir/fa/news/3771185/%D9%86%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%86%D9%87-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D9%81%D8%B1-%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D «نقالی خوانی از چه زمانی وارد فر هنگ ایران شد»، خبرگزاری صداوسیما.]</ref> نقال‌ها معمولا از ویژگی‌های زیر بهره‌مند هستند: مهارت کلامی و فن بیان؛ صدای خوب و رسا؛ بیان قوی و استوار؛ حافظة قوی؛ تسلط کامل بر داستان‌های کهن حماسی و مذهبی؛ توجه به حرکات و رفتار هنگام بازگوکردن داستان؛ ذوق هنری و شوخ‌طبعی.<ref>[https://profdoc.um.ac.ir/articles/a/1064747.pdf نجاری و قوام، «نقالی؛ گفتمان فرهنگ دینی در عصر صفوي»، 1396ش، ص175.] </ref> | ||