علم نافع: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
زهرا حلیمی (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''علم نافع؛'''</big> دانش و آگاهی اثرگذار در رشد و کمال انسان در ابعاد مادی و معنوی. علم نافع، از اصطلاحات مهم در فرهنگ اسلامی است که سودمندی دانش در عرصه‌های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را در پیامدهای عملی آن برای ارتقای سطح مادی...» ایجاد کرد) |
مهدی مهدوی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''علم نافع؛'''</big> دانش و آگاهی اثرگذار در رشد و کمال انسان در ابعاد مادی و معنوی. | <big>'''علم نافع؛'''</big> دانش و آگاهی اثرگذار در رشد و کمال انسان در ابعاد مادی و معنوی. | ||
علم نافع، از اصطلاحات مهم در فرهنگ اسلامی است که سودمندی دانش در عرصه‌های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را در پیامدهای عملی آن برای ارتقای سطح مادی و معنوی فرد و جامعه می‌جوید. | [[علم]] نافع، از اصطلاحات مهم در فرهنگ اسلامی است که سودمندی دانش در عرصه‌های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را در پیامدهای عملی آن برای ارتقای سطح مادی و معنوی فرد و جامعه می‌جوید. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
علم به‌معنای درک حقیقت هر چیز، <ref>راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ القرآن، بی‌تا، ص580.</ref> در اصطلاح عبارت است از آگاهی و کشف حقایق و قوانین جهان. <ref>مطهری، یادداشت‌های استاد مطهری، 1377ش، ج1، ص512.</ref> علم نافع، علمی است که دانستن آن به انسان سود می‌رساند و یا ندانستن آن سبب رسیدن ضرر می‌شود. <ref>مطهری، بیست‌گفتار، 1391ش، ص182.</ref> محوریت نفع و سود این علوم، تأمین نیازهای مادی معنوی انسان است. <ref>[https://ensani.ir/fa/article/540550/%D9%85%D9%84%D8%A7%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%BA%D8%B1%D8%A8-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A3%DA%A9%DB%8 رهنمایی و شهابی‌نژاد، «ملاک‌های علم نافع از منظر اسلام و غرب با تأکید بر اندیشۀ امام خمینی و رهبر معظم انقلاب»، 1402ش، ص69.]</ref> چنین علمی با مواجهۀ علمی در رویارویی با مسائل <ref>[https://khl.ink/f/42700 «بیانات در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> در جهت خدمت به منافع و پیشرفت‌های یک ملت <ref>[https://khl.ink/f/43719 «بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی» وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> می‌تواند دانشی هویت‌ساز، همراه با عمل و انگیزه بوده و در حیات انسانی که از آن تعبیر به حیات معقول یا حیات طیب می‌کنند، تجلی یابد. بر این اساس، علم نافع در عمل، انسان را به حیات طیب وارد می‌کند و هویت نوینی به او می‌بخشد. <ref>[https://ensani.ir/fa/article/336023/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D9%88-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D8%B2 جوادی آملی، «علم نافع و هویت‌ساز»، 1388ش، ص10-12.]</ref> از این منظر، دانش‌هایی مانند پزشکی، کشاورزی و صنعت همانند دانش فقه و علم | علم به‌معنای درک حقیقت هر چیز، <ref>راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ القرآن، بی‌تا، ص580.</ref> در اصطلاح عبارت است از آگاهی و کشف حقایق و قوانین جهان. <ref>مطهری، یادداشت‌های استاد مطهری، 1377ش، ج1، ص512.</ref> علم نافع، علمی است که دانستن آن به انسان سود می‌رساند و یا ندانستن آن سبب رسیدن ضرر می‌شود. <ref>مطهری، بیست‌گفتار، 1391ش، ص182.</ref> محوریت نفع و سود این علوم، تأمین نیازهای مادی [[معنویت|معنوی]] انسان است. <ref>[https://ensani.ir/fa/article/540550/%D9%85%D9%84%D8%A7%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%BA%D8%B1%D8%A8-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A3%DA%A9%DB%8 رهنمایی و شهابی‌نژاد، «ملاک‌های علم نافع از منظر اسلام و غرب با تأکید بر اندیشۀ امام خمینی و رهبر معظم انقلاب»، 1402ش، ص69.]</ref> چنین علمی با مواجهۀ علمی در رویارویی با مسائل <ref>[https://khl.ink/f/42700 «بیانات در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> در جهت خدمت به منافع و پیشرفت‌های یک ملت <ref>[https://khl.ink/f/43719 «بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی» وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> می‌تواند دانشی هویت‌ساز، همراه با عمل و انگیزه بوده و در حیات انسانی که از آن تعبیر به حیات معقول یا [[حیات در قرآن و حدیث|حیات]] طیب می‌کنند، تجلی یابد. بر این اساس، علم نافع در عمل، انسان را به حیات طیب وارد می‌کند و هویت نوینی به او می‌بخشد. <ref>[https://ensani.ir/fa/article/336023/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D9%88-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D8%B2 جوادی آملی، «علم نافع و هویت‌ساز»، 1388ش، ص10-12.]</ref> از این منظر، دانش‌هایی مانند پزشکی، کشاورزی و صنعت همانند دانش فقه و علم [[اخلاق]]، علم نافع هستند که نبود آنها، وابستگی اقتصادی و سیاسیِ جامعه را در پی دارد. <ref>مکارم شیرازی، اخلاق اسلامی در نهج‌البلاغه، 1385ش، ج1، ص161.</ref> از منظر اندیشمندان مسلمان، قرآن نیز علم نافع را منحصر در علوم دینی نمی‌داند.<ref>[https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_3037.html محبوبی و دیگران، «تأملی در شبهه انحصار علم ارزشمند در علوم دینی و بی‌ارزش تلقی شدن علوم تجربی»، 1396ش، ص68.]</ref> | ||
==اهمیت== | ==اهمیت== | ||
کسب علم و آگاهی، دغدغۀ اصلی بشر بوده و از ارزش و منزلت ویژه‌ای برخوردار است. برهمین اساس، آیات قرآن، تعلیم و تعلم را از اهداف اساسی بعثت پیامبران بیان کرده، <ref>سورۀ جمعه، آیۀ 2.</ref> اولین آیات نازل شده از قرآن دربارۀ تعلیم و تعلم بوده <ref>سورۀ علق، آیۀ 1-5.</ref> و پیامبر اسلام، آموختن و فراگیری دانش را واجب دانسته است. <ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج1، ص30.</ref> در فرهنگ اسلامی، فراگیری علوم کارآمد که موجب بهبود زندگی می‌شود از اهمیت خاصی بهره‌مند است <ref>[https://khl.ink/f/39542 «بیانات در دانشگاه فرهنگیان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> و در همین چارچوب، پیشوایان مسلمان به فراگرفتن علم حتی از کافران <ref>طوسی، الأمالی، 1414ق، ص625.</ref> و منافقان <ref>شریف‌الرضی، نهج‌البلاغه، 1414ق، حکمت 80.</ref> و در دورترین نقاط نظیر چین، <ref>جعفربن‌محمد، مصباح‌الشریعه، 1400ق، ص13.</ref> سفارش کرده‌اند. در ادعیۀ وارده از اهل‌بیت نیز به اهمیت علم و علم‌آموزی توجه شده است. <ref>کفعمی، مصباح الکفعمی، 1405ق، ص299.</ref> برگزاری جلسات علمی توسط ائمه و تربیت شاگردان در زمینه‌های مختلف مانند طب، نجوم، ریاضیات و شیمی نشان می‌دهد که علم نافع در هر حوزه‌ای از دانش و آگاهی، مصداق می‌یابد. <ref>[https://www.sid.ir/paper/886010/fa محققیان و مصعد، «علم نافع، ملاک‌ها و معیارها از منظر اهل‌بیت»، ص511.]</ref> از این‌رو بازشناسی علم نافع از غیرنافع برای رسیدن به کمال، ضرورت می‌یابد. <ref>[https://www.ipoba.ir/article_163744.html رجبی ده‌برزویی و دیگران، «واکاوی مؤلفه‌های علم نافع در اندیشه امام خامنه‌ای»، 1402ش، ص341.]</ref> در نگاه امام خمینی اگر علم سبب فاصله گرفتن انسان از خدا و یا انصراف انسان از عالم آخرت شود، نفعی ندارد.<ref>خمینی، شرح چهل حدیث، 1383ش، ص396.</ref> | کسب علم و آگاهی، دغدغۀ اصلی بشر بوده و از ارزش و منزلت ویژه‌ای برخوردار است. برهمین اساس، آیات قرآن، تعلیم و تعلم را از اهداف اساسی بعثت پیامبران بیان کرده، <ref>سورۀ جمعه، آیۀ 2.</ref> اولین آیات نازل شده از قرآن دربارۀ تعلیم و تعلم بوده <ref>سورۀ علق، آیۀ 1-5.</ref> و پیامبر اسلام، آموختن و فراگیری دانش را واجب دانسته است. <ref>کلینی، الکافی، 1407ق، ج1، ص30.</ref> در فرهنگ اسلامی، فراگیری علوم کارآمد که موجب بهبود زندگی می‌شود از اهمیت خاصی بهره‌مند است <ref>[https://khl.ink/f/39542 «بیانات در دانشگاه فرهنگیان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> و در همین چارچوب، پیشوایان مسلمان به فراگرفتن علم حتی از کافران <ref>طوسی، الأمالی، 1414ق، ص625.</ref> و منافقان <ref>شریف‌الرضی، نهج‌البلاغه، 1414ق، حکمت 80.</ref> و در دورترین نقاط نظیر چین، <ref>جعفربن‌محمد، مصباح‌الشریعه، 1400ق، ص13.</ref> سفارش کرده‌اند. در ادعیۀ وارده از اهل‌بیت نیز به اهمیت علم و علم‌آموزی توجه شده است. <ref>کفعمی، مصباح الکفعمی، 1405ق، ص299.</ref> برگزاری جلسات علمی توسط ائمه و تربیت شاگردان در زمینه‌های مختلف مانند طب، نجوم، ریاضیات و شیمی نشان می‌دهد که علم نافع در هر حوزه‌ای از دانش و آگاهی، مصداق می‌یابد. <ref>[https://www.sid.ir/paper/886010/fa محققیان و مصعد، «علم نافع، ملاک‌ها و معیارها از منظر اهل‌بیت»، ص511.]</ref> از این‌رو بازشناسی علم نافع از غیرنافع برای رسیدن به کمال، ضرورت می‌یابد. <ref>[https://www.ipoba.ir/article_163744.html رجبی ده‌برزویی و دیگران، «واکاوی مؤلفه‌های علم نافع در اندیشه امام خامنه‌ای»، 1402ش، ص341.]</ref> در نگاه امام خمینی اگر علم سبب فاصله گرفتن انسان از خدا و یا انصراف انسان از عالم آخرت شود، نفعی ندارد.<ref>خمینی، شرح چهل حدیث، 1383ش، ص396.</ref> | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
==کارکردها== | ==کارکردها== | ||
اساسی‌ترین کارکردهای علوم نافع از دیدگاه صاحب‌نظران مسلمان به‌صورت ذیل تبیین می‌گردد: | اساسی‌ترین کارکردهای علوم نافع از دیدگاه صاحب‌نظران مسلمان به‌صورت ذیل تبیین می‌گردد: | ||
* مجهزسازی به ابزارهای لازم جهت اعتلای فردی و پیشرفت اجتماعی؛ | *مجهزسازی به ابزارهای لازم جهت اعتلای فردی و پیشرفت اجتماعی؛ | ||
* هویت‌بخشی به افراد؛ | *هویت‌بخشی به افراد؛ | ||
* تقویت سلامت روحی و معنوی؛ | *تقویت سلامت روحی و معنوی؛ | ||
* افزایش اعتماد به نفس؛<ref>[https://khl.ink/f/45470 «پیام به‌مناسبت روز معلم»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.] </ref> | *افزایش اعتماد به نفس؛<ref>[https://khl.ink/f/45470 «پیام به‌مناسبت روز معلم»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.] </ref> | ||
* نیازسنجی نسبت به مسائل حال و آینده در راستای پیشرفت علمی؛<ref>[https://khl.ink/f/31386 «بیانات در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> | *نیازسنجی نسبت به مسائل حال و آینده در راستای پیشرفت علمی؛<ref>[https://khl.ink/f/31386 «بیانات در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> | ||
* بنیان‌گذاری تمدن؛ | *بنیان‌گذاری تمدن؛ | ||
* تشخیص جهت صحیح حرکت‌های علمی؛<ref>[https://khl.ink/f/49011 «بیانات در دیدار جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.] </ref> | *تشخیص جهت صحیح حرکت‌های علمی؛<ref>[https://khl.ink/f/49011 «بیانات در دیدار جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.] </ref> | ||
* گسترش فرهنگ نوآوری جهت حل مسائل در مراکز علمی؛ | *گسترش فرهنگ نوآوری جهت حل مسائل در مراکز علمی؛ | ||
* نفع‌رسانی به دیگران؛<ref>[https://khl.ink/f/17082 «بیانات در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.] </ref> | *نفع‌رسانی به دیگران؛<ref>[https://khl.ink/f/17082 «بیانات در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.] </ref> | ||
* حل مسائل در حیطه‌های مختلف اعم از علمی، اقتصادی، صنعت؛ | *حل مسائل در حیطه‌های مختلف اعم از علمی، اقتصادی، صنعت؛ | ||
* زمینه‌سازی جهت انجام تحقیقات بنیادی و عمیق؛<ref>[https://khl.ink/f/42700 «بیانات در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.] </ref> | *زمینه‌سازی جهت انجام تحقیقات بنیادی و عمیق؛<ref>[https://khl.ink/f/42700 «بیانات در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.] </ref> | ||
* به‌فعلیت رساندن ظرفیت‌ها و توان علمی افراد؛<ref>[https://khl.ink/f/39542 «بیانات در دانشگاه فرهنگیان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> | *به‌فعلیت رساندن ظرفیت‌ها و توان علمی افراد؛<ref>[https://khl.ink/f/39542 «بیانات در دانشگاه فرهنگیان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> | ||
* فراهم ساختن سرمایۀ ذهنی و عملی برای آینده.<ref>[https://khl.ink/f/50226 «بیانات در دیدار معلمان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.] </ref> | *فراهم ساختن سرمایۀ ذهنی و عملی برای آینده.<ref>[https://khl.ink/f/50226 «بیانات در دیدار معلمان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.] </ref> | ||
صاحب‌نظران مسلمان، این کارکردها را در تقابل با رویکرد حاکم بر تمدن غرب می‌دانند که علم را برای توسعۀ قدرت خویش و استثمار دیگران به‌کار می‌گیرد <ref>[https://ensani.ir/fa/article/540550/%D9%85%D9%84%D8%A7%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%BA%D8%B1%D8%A8-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A3%DA%A9%DB%8 رهنمایی و شهابی‌نژاد، «ملاک‌های علم نافع از منظر اسلام و غرب با تأکید بر اندیشۀ امام خمینی و رهبر معظم انقلاب»، 1402ش، ص74.]</ref> و علم از این منظر علمی نه تنها به جامعه هویت نمی‌دهد، بلکه هویت‌برانداز است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/336023/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D9%88-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D8%B2 جوادی آملی، «علم نافع و هویت‌ساز»، 1388ش، ص10.]</ref> | صاحب‌نظران مسلمان، این کارکردها را در تقابل با رویکرد حاکم بر تمدن غرب می‌دانند که علم را برای توسعۀ قدرت خویش و استثمار دیگران به‌کار می‌گیرد <ref>[https://ensani.ir/fa/article/540550/%D9%85%D9%84%D8%A7%DA%A9-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%BA%D8%B1%D8%A8-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A3%DA%A9%DB%8 رهنمایی و شهابی‌نژاد، «ملاک‌های علم نافع از منظر اسلام و غرب با تأکید بر اندیشۀ امام خمینی و رهبر معظم انقلاب»، 1402ش، ص74.]</ref> و علم از این منظر علمی نه تنها به جامعه هویت نمی‌دهد، بلکه هویت‌برانداز است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/336023/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D9%88-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D8%B2 جوادی آملی، «علم نافع و هویت‌ساز»، 1388ش، ص10.]</ref> | ||
==راهکارهای تحقق علم نافع== | ==راهکارهای تحقق علم نافع== | ||
از جمله راهکارهای ارائه شده جهت دستیابی به علم نافع می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: | از جمله راهکارهای ارائه شده جهت دستیابی به علم نافع می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: | ||
* شناسایی و تفکیک علم نافع از غیرِ آن؛<ref>[https://khl.ink/f/50226 «بیانات در دیدار معلمان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ا]ی. </ref> | *شناسایی و تفکیک علم نافع از غیرِ آن؛<ref>[https://khl.ink/f/50226 «بیانات در دیدار معلمان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ا]ی. </ref> | ||
* سوق‌دادن پژوهش‌های علمی در خدمت نیازهای کشور؛<ref>[https://khl.ink/f/37949 «بیانات در دیدار نخبگان جوان علمی»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> | *سوق‌دادن پژوهش‌های علمی در خدمت نیازهای کشور؛<ref>[https://khl.ink/f/37949 «بیانات در دیدار نخبگان جوان علمی»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> | ||
* اصلاح نظام‌های آموزشی در راستای تعلیم دانش سودمند؛<ref>[https://khl.ink/f/39542 «بیانات در دانشگاه فرهنگیان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> | *اصلاح نظام‌های آموزشی در راستای تعلیم دانش سودمند؛<ref>[https://khl.ink/f/39542 «بیانات در دانشگاه فرهنگیان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> | ||
* ایجاد گفتمان علمی ناظر بر نگاه توحیدی؛<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1401/05/22/2757128/%D8%B1%D8%A7%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-% «راهکارهایی برای رسیدن به علم نافع»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> | *ایجاد گفتمان علمی ناظر بر نگاه توحیدی؛<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1401/05/22/2757128/%D8%B1%D8%A7%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-% «راهکارهایی برای رسیدن به علم نافع»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> | ||
* تولید علم از طریق نظریه‌پردازی‌های علمی؛ | *تولید علم از طریق نظریه‌پردازی‌های علمی؛ | ||
* نواندیشی علمی و پرهیز از تحجر؛ | *نواندیشی علمی و پرهیز از تحجر؛ | ||
* نگاه نقادانه در دریافت علوم از جوامع غربی؛ | *نگاه نقادانه در دریافت علوم از جوامع غربی؛ | ||
* شناسایی و تدوین میراث علوم اسلامی و کشف الگوها و نظام حاکم بر آن؛ | *شناسایی و تدوین میراث علوم اسلامی و کشف الگوها و نظام حاکم بر آن؛ | ||
* تحول در علوم انسانی و اسلامی‌سازی آن با توجه به آموزه‌های قرآن.<ref>[http://icih.ir/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%D9%86/ سخاوتیان و عباسی، «مدیریت تحول علوم انسانی در آرا و اندیشه‌های امام خامنه‌ای»، 1398ش، ص379-383.]</ref> | *تحول در علوم انسانی و اسلامی‌سازی آن با توجه به آموزه‌های قرآن.<ref>[http://icih.ir/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%D9%86/ سخاوتیان و عباسی، «مدیریت تحول علوم انسانی در آرا و اندیشه‌های امام خامنه‌ای»، 1398ش، ص379-383.]</ref> | ||
==چالش‌ها== | ==چالش‌ها== | ||
امروزه علم نافع با وجود زمینه و ظرفیت‌های فراوان، با چالش‌های زیر روبرو است: | امروزه علم نافع با وجود زمینه و ظرفیت‌های فراوان، با چالش‌های زیر روبرو است: | ||
* تأثیرپذیری مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی علوم رایج از فلسفه، فرهنگ و تمدن غرب؛ | *تأثیرپذیری مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی علوم رایج از فلسفه، فرهنگ و تمدن غرب؛ | ||
* بی‌توجهی به ابعاد معرفت‌شناختی عقل، وحی و شهود و اتکا بر حس و تجربه؛ | *بی‌توجهی به ابعاد معرفت‌شناختی عقل، وحی و شهود و اتکا بر حس و تجربه؛ | ||
* کیفیت نامطلوب آموزشی و خلأ منابع اسلامی به‌ویژه در علوم انسانی؛ | *کیفیت نامطلوب آموزشی و خلأ منابع اسلامی به‌ویژه در علوم انسانی؛ | ||
* تقلید کورکورانه از دستاوردهای علمی غرب؛<ref>[http://icih.ir/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%D9%86/ سخاوتیان و عباسی، «مدیریت تحول علوم انسانی در آرا و اندیشه‌های امام خامنه‌ای»، 1398ش، ص377.] </ref> | *تقلید کورکورانه از دستاوردهای علمی غرب؛<ref>[http://icih.ir/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B1%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%D9%86/ سخاوتیان و عباسی، «مدیریت تحول علوم انسانی در آرا و اندیشه‌های امام خامنه‌ای»، 1398ش، ص377.] </ref> | ||
* رواج اندیشۀ تعارض علم و دین؛<ref>[https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_3037.html محبوبی و دیگران، «تأملی در شبهه انحصار علم ارزشمند در علوم دینی و بی‌ارزش تلقی شدن علوم تجربی»، 1396ش، ص68.]</ref> | *رواج اندیشۀ تعارض علم و دین؛<ref>[https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_3037.html محبوبی و دیگران، «تأملی در شبهه انحصار علم ارزشمند در علوم دینی و بی‌ارزش تلقی شدن علوم تجربی»، 1396ش، ص68.]</ref> | ||
* عدم مسئله‌محوری پژوهش‌ها؛ | *عدم مسئله‌محوری پژوهش‌ها؛ | ||
* عدم هم‌پوشانی علم و صنعت؛ | *عدم هم‌پوشانی علم و صنعت؛ | ||
* مهاجرت بی‌رویۀ نخبگان و متخصصان علمی؛<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/news/show/1790210 «شرافت پژوهش به تولید علم نافع است»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.]</ref> | *مهاجرت بی‌رویۀ نخبگان و متخصصان علمی؛<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/news/show/1790210 «شرافت پژوهش به تولید علم نافع است»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.]</ref> | ||
* گسترش روحیۀ مدرک‌گرایی؛ | *گسترش روحیۀ مدرک‌گرایی؛ | ||
* ضعف خلاقیت، پویایی و نوآوری در مراکز آموزش عالی.<ref>[https://www.jmsp.ir/article_9664_86d64b47fbabd26c65ed8888f35354fa.pdf میرفردی، «چالش‌ها و فرصت‌های تولید علم و نظریه‌پردازی در حوزۀ علمی جامعه‌شناسی در ایران» 1394ش، ص13-14.]</ref> | *ضعف خلاقیت، پویایی و نوآوری در مراکز آموزش عالی.<ref>[https://www.jmsp.ir/article_9664_86d64b47fbabd26c65ed8888f35354fa.pdf میرفردی، «چالش‌ها و فرصت‌های تولید علم و نظریه‌پردازی در حوزۀ علمی جامعه‌شناسی در ایران» 1394ش، ص13-14.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* قرآن کریم. | *قرآن کریم. | ||
* «بیانات در دانشگاه فرهنگیان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 19 اردیبهشت 1397ش. | *«بیانات در دانشگاه فرهنگیان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 19 اردیبهشت 1397ش. | ||
* «بیانات در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 2 شهریور 1390ش. | *«بیانات در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 2 شهریور 1390ش. | ||
* «بیانات در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1398ش. | *«بیانات در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1398ش. | ||
* «بیانات در دیدار جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 26 آبان 1400ش. | *«بیانات در دیدار جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 26 آبان 1400ش. | ||
* «بیانات در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 20 آبان 1394ش. | *«بیانات در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 20 آبان 1394ش. | ||
* «بیانات در دیدار معلمان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 21 اردیبهشت 1401ش. | *«بیانات در دیدار معلمان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 21 اردیبهشت 1401ش. | ||
* «بیانات در دیدار نخبگان جوان علمی»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 26 مهر 1396ش. | *«بیانات در دیدار نخبگان جوان علمی»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 26 مهر 1396ش. | ||
* «بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی» وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 17 مهر 1398ش . | *«بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی» وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 17 مهر 1398ش . | ||
* پاینده، ابوالقاسم، نهج‌الفصاحه، تهران، دنیای دانش، 1382ش. | *پاینده، ابوالقاسم، نهج‌الفصاحه، تهران، دنیای دانش، 1382ش. | ||
* «پیام به‌مناسبت روز معلم»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 12 اردیبهشت 1399ش. | *«پیام به‌مناسبت روز معلم»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 12 اردیبهشت 1399ش. | ||
* تمیمی آمدی، عبدالوحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دارالکتاب الإسلامی، 1410ق. | *تمیمی آمدی، عبدالوحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دارالکتاب الإسلامی، 1410ق. | ||
* جعفر بن محمد، مصباح‌الشریعة، بیروت، اعلمی، 1400ق. | *جعفر بن محمد، مصباح‌الشریعة، بیروت، اعلمی، 1400ق. | ||
* جوادی آملی، عبدالله، «رابطۀ علم و دین»، نشریۀ پاسدار اسلام، شمارۀ 247، 1381ش. | *جوادی آملی، عبدالله، «رابطۀ علم و دین»، نشریۀ پاسدار اسلام، شمارۀ 247، 1381ش. | ||
* جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینۀ جلال و جمال، قم، إسراء، 1386ش. | *جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینۀ جلال و جمال، قم، إسراء، 1386ش. | ||
* جوادی آملی، عبدالله، «علم نافع و هویت‌ساز»، نشریۀ إسراء، شمارۀ 1، پاییز 1388ش. | *جوادی آملی، عبدالله، «علم نافع و هویت‌ساز»، نشریۀ إسراء، شمارۀ 1، پاییز 1388ش. | ||
* خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1383ش. | *خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1383ش. | ||
* راغب إصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، بی‌تا. | *راغب إصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، بی‌تا. | ||
* «راهکارهایی برای رسیدن به علم نافع»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 22 مرداد 1401ش. | *«راهکارهایی برای رسیدن به علم نافع»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 22 مرداد 1401ش. | ||
* رجبی ده‌برزوئی، اصغر و دیگران، «واکاوی مؤلفه‌های علم نافع در اندیشه امام خامنه‌ای»، نشریۀ مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، شمارۀ 27، پاییز 1402ش. | *رجبی ده‌برزوئی، اصغر و دیگران، «واکاوی مؤلفه‌های علم نافع در اندیشه امام خامنه‌ای»، نشریۀ مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، شمارۀ 27، پاییز 1402ش. | ||
* رهنمایی و شهابی‌نژاد، «ملاک‌های علم نافع از منظر اسلام و غرب با تأکید بر اندیشۀ امام خمینی و رهبر معظم انقلاب»، نشریۀ معرفت، شمارۀ 304، 1402ش. | *رهنمایی و شهابی‌نژاد، «ملاک‌های علم نافع از منظر اسلام و غرب با تأکید بر اندیشۀ امام خمینی و رهبر معظم انقلاب»، نشریۀ معرفت، شمارۀ 304، 1402ش. | ||
* سخاوتیان، سید امیر و عباسی، محمدباقر، «مدیریت تحول علوم انسانی در آرا و اندیشه‌های امام خامنه‌ای»، در مجموعه مقالات سومین کنگرۀ بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، 1398ش. | *سخاوتیان، سید امیر و عباسی، محمدباقر، «مدیریت تحول علوم انسانی در آرا و اندیشه‌های امام خامنه‌ای»، در مجموعه مقالات سومین کنگرۀ بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، 1398ش. | ||
* «شرافت پژوهش به تولید علم نافع است»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ درج مطلب: 22 آذر 1402ش. | *«شرافت پژوهش به تولید علم نافع است»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ درج مطلب: 22 آذر 1402ش. | ||
* شریف الرضی، محمد بن الحسین، نهج‌البلاغه، تصحیح: صبحی صالح، قم، هجرت، 1414ق. | *شریف الرضی، محمد بن الحسین، نهج‌البلاغه، تصحیح: صبحی صالح، قم، هجرت، 1414ق. | ||
* صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق. | *صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق. | ||
* طبرسی، فصل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1372ش. | *طبرسی، فصل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1372ش. | ||
* طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی، قم، دارالثقافة، 1414ق. | *طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی، قم، دارالثقافة، 1414ق. | ||
* «علم نافع موجب تعالی انسانیت و امنیت است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1398ش. | *«علم نافع موجب تعالی انسانیت و امنیت است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1398ش. | ||
* کفعمی، ابراهیم بن علی، مصباح الکفعمی، نجف أشرف، الشریف الرضی، 1405ق. | *کفعمی، ابراهیم بن علی، مصباح الکفعمی، نجف أشرف، الشریف الرضی، 1405ق. | ||
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، درالکتب الإسلامیه، 1407ق. | *کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، درالکتب الإسلامیه، 1407ق. | ||
* مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1403ق. | *مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1403ق. | ||
* محبوبی، ایرج و دیگران، «تأملی در شبهۀ انحصار علم ارزشمند در علوم دینی و بی‌ارزشی تلقی‌شدن علوم تجربی»، نشریۀ پژوهش‌های علم و دین، شمارۀ 16، زمستان 1396ش. | *محبوبی، ایرج و دیگران، «تأملی در شبهۀ انحصار علم ارزشمند در علوم دینی و بی‌ارزشی تلقی‌شدن علوم تجربی»، نشریۀ پژوهش‌های علم و دین، شمارۀ 16، زمستان 1396ش. | ||
* محققیان، زهرا و مصعد، مینا، «علم نافع، ملاک‌ها و معیارها از منظر اهل‌بیت»، در مجموعه مقالات نخستین همایش اهل‌بیت و تولید علم، 1394ش. | *محققیان، زهرا و مصعد، مینا، «علم نافع، ملاک‌ها و معیارها از منظر اهل‌بیت»، در مجموعه مقالات نخستین همایش اهل‌بیت و تولید علم، 1394ش. | ||
* مصباح‌یزدی، محمدتقی، رابطۀ علم و دین، تحقیق و نگارش: علی مصباح، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1392ش. | *مصباح‌یزدی، محمدتقی، رابطۀ علم و دین، تحقیق و نگارش: علی مصباح، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1392ش. | ||
* مصباح‌یزدی، محمدتقی،«مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ گامی در مسیر تولید علوم انسانی اسلامی»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی ، تاریخ درج مطلب: 13 مهر 1388ش. | *مصباح‌یزدی، محمدتقی،«مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ گامی در مسیر تولید علوم انسانی اسلامی»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی ، تاریخ درج مطلب: 13 مهر 1388ش. | ||
* مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، صدرا، 1391ش. | *مطهری، مرتضی، بیست گفتار، تهران، صدرا، 1391ش. | ||
* مطهری، مرتضی، یادداشت‌های استاد مطهری، تهران، صدرا، 1377ش. | *مطهری، مرتضی، یادداشت‌های استاد مطهری، تهران، صدرا، 1377ش. | ||
* مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق اسلامی در نهج‌البلاغه، تهیه و تنظیم: اکبر خادم الذاکرین، قم، نسل جوان، 1385ش. | *مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق اسلامی در نهج‌البلاغه، تهیه و تنظیم: اکبر خادم الذاکرین، قم، نسل جوان، 1385ش. | ||
* میرفردی، اصغر، «چالش‌ها و فرصت‌های تولید علم و نظریه‌پردازی در حوزۀ علمی جامعه‌شناسی در ایران» نشریۀ سیاست‌های راهبردی و کلان، شمارۀ 9، بهار 1394ش. | *میرفردی، اصغر، «چالش‌ها و فرصت‌های تولید علم و نظریه‌پردازی در حوزۀ علمی جامعه‌شناسی در ایران» نشریۀ سیاست‌های راهبردی و کلان، شمارۀ 9، بهار 1394ش. | ||
[[رده: ویکی‌زندگی]] | [[رده: ویکی‌زندگی]] | ||