درجه اجتهاد: تفاوت میان نسخه‌ها

<big>'''درجه اجتهاد؛'''</big> دستیابی به تسلط علمی برای یافتن فهم عمیق دین.

اجتهاد پویا که معطوف به آگاهی مجتهد نسبت به موضوعات جدید و نیازهای جامعه با توجه به شرایط زمانی و مکانی و تلاش برای حل آنها است در برابر اجتهاد جامد که به مسائل روزآمد توجه ندارد.<ref>جمعی از محققان، فرهنگ‌نامۀ اصول فقه، 1389ش، ص71-76.</ref>   

==تاریخچه==

اجتهاد از ارکان اساسی در فرهنگ شیعیان است. در عصر حضور پیامبر اسلام و امامان شیعه، تمامی احکام بدون واسطه از آنها دریافت می‌شد. رشد و تعلیم اصحاب و شاگردان نزد ائمه سبب شد که برخی از آنها به استنباط احکام از آیات و روایات بپردازند. با شروع دوران غیبت، ضرورت اجتهاد به‌دلیل عدم دسترسی به امام افزون‌تر شد و فقیهان مسئولیت پاسخ‌گویی به مسائل دینی در جامعه را بر عهده گرفتند. در این دوران، اجتهاد مراحل گوناگونی از جمله، تدوین و باب‌بندی فقه توسط شیخ طوسی، تحول در عرصۀ فقاهت و اجتهاد، دوران رکود علمی در فقه و تقلید، تجدید حیات اجتهاد توسط علامه حلی، دوران اخباری‌گری و مرحلۀ تجدید حیات دوبارۀ اجتهاد که با تلاش‌های علمایی هم‌چون وحید بهبهانی افکار اخباری‌گری به چالش کشیده شد. از قرن 13 دوران نوآوری‌های فقهی با تلاش‌های افرادی هم‌چون محمدحسن نجفی (صاحب جواهر) و شاگردش شیخ مرتضی انصاری به اوج رسید و اجتهاد جایگاه ویژه‌ای یافت و فقیهان برجسته‌ای هم‌چون آخوند خراسانی و امام خمینی با استفاده از روش‌های نوین، به نوآوری در فقه و پاسخگویی به مسائل جدید جامعه پرداخته‌اند.<ref>[https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/429023/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AF-%D9%88-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D9%81%D9%82%D9%87%DB%8C-%D9%86%D8%B2%D8%AF «پیشینه و تاریخ اجتهاد و استنباط فقهی نزد علمای شیعه»، وب‌سایت آیین رحمت.]</ref>  

==اهمیت==

درجۀ اجتهاد معیاری برای آگاهی از تسلط و تبحر مجتهد در فهم و استنباط احکام شرعی از منابع دینی بوده و نشان‌دهندۀ مسئولیت خطیر مجتهدان در قبال احکام شرعی و اهمیت تقلید از مراجع واجد شرایط است؛ زیرا با رشد سریع و تحولات چشمگیر علوم در حیطه‌های مختلف و کارکرد آنها در زندگی بشر، اجتهاد و استنباط مستقیم از ادله و منابع معتبر به‌عنوان راهی برای پیشبرد اهداف جامعۀ اسلامی و حل معضلات آن دانسته شده است و به پویایی و بالندگی فقه اسلامی کمک می‌کند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/225230/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AF?entryviewid=259004#cc6bc75ec-97d0-4766-ae87-65e3865f9834 پاکتچی و گرجی، «اجتهاد»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> در این صورت، اجتهاد با اندیشه‌ورزی و فهم درست شریعت از یک طرف و شناخت موضوعات جدید و تطبیق آن به شریعت، بدون خروج از شالوده‌ها و اصول اساسی‌اش، دین را روزآمد می‌سازد.<ref>فخاری، گفتمان‌شناسی اجتهاد معاصر با محوریت فقه حکومتی، 1399ش، ص278.</ref>   

==شرایط کسب درجه اجتهاد==

در مذهب شیعه، رسیدن به درجۀ اجتهاد نیاز به تلاش فراوان دارد؛ سرعت بالای تحولات علمی و اجتماعی و پیدایش مسائل جدید سبب شده تا مجتهد پس از طی شرایط و کسب دانش در زمینه‌های لازم بتواند عمل استنباط را انجام دهد. آشنایی با علم لغت، ادبیات عرب، آگاهی از اصول فقه، علم رجال، منطق، حدیث، فلسفه، تاریخ، اخلاق، تسلط بر تفسیر قرآن، آشنایی با علوم انسانی جهت فهم بحث‌های حکومتی، سیاسی و اجتماعی دین، حقوق رایج در جهان، آشنایی با شبهات جدید در باب فهم دین، آگاهی از فقه اهل‌سنت و آراء و نظرات مجتهدان پیشین، برخی از شرایط لازم و دخیل در امر اجتهاد است.