آبکلان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
آبکلان، منطقۀ کوهستانی، سردسیر و دیدنی در ولسوالی (شهرستان) سانچارک ولایت (استان) [[سرپل]] است. | آبکلان، منطقۀ کوهستانی، سردسیر و دیدنی در ولسوالی (شهرستان) سانچارک ولایت (استان) [[سرپل]] است. | ||
==نام‌گذاری آبکلان== | ==نام‌گذاری آبکلان== | ||
آبکلان به‌معنای جاری بودن | آبکلان به‌معنای جاری بودن [[آب|آب]]<nowiki/>های زیاد است. در آن منطقۀ کوهستانی برف و باران زیادی می‌بارد و [[چشمه|چشمه‌های]] بسیاری از دل کوه‌ها جوشیده و منطقه را آبیاری می‌کنند.<ref>رهیاب و اخلاقی، «آبکلان»، دانشنامه هزاره، 1399ش، ص75. </ref> | ||
==تاریخچه آبکلان== | ==تاریخچه آبکلان== | ||
کشف انواع کوزه، استخوان و سنگ‌های خاص در منطقه آبکلان، نشان می‌دهد که این منطقه، پیشینۀ درازی در سکونت انسان دارد. سابقۀ سکونت باشندگان (ساکنان) فعلی به زمان عبدالرحمن (1271ش) و یا کمی بعد از آن می‌رسد. بر اساس نقل قول برخی از اهالی در زمان حکومت حبیب‌الله کلکانی (1308ش)، افراد کمی در منطقه ساکن بوده‌اند. بعد از سقوط حکومت کلکانی، خانوارهای بیشتری به آبکلان کوچیده‌اند. | کشف انواع کوزه، استخوان و سنگ‌های خاص در منطقه آبکلان، نشان می‌دهد که این منطقه، پیشینۀ درازی در سکونت انسان دارد. سابقۀ سکونت باشندگان (ساکنان) فعلی به زمان عبدالرحمن (1271ش) و یا کمی بعد از آن می‌رسد. بر اساس نقل قول برخی از اهالی در زمان حکومت [[امان‌الله]] و حبیب‌الله کلکانی (1308ش)، افراد کمی در منطقه ساکن بوده‌اند. بعد از سقوط حکومت کلکانی، خانوارهای بیشتری به آبکلان کوچیده‌اند. | ||
بعد از کودتای 1357ش و در ادامۀ آن قیام مردم [[بلخاب]] علیه حکومت در ماه حمل ([[فروردین]]) 1358ش، آبکلان تحت تأثیر این واقعه به یک پایگاه ضد دولتی تبدیل شد. در سال 1358ش قوای دولت برای حمله به بلخاب، این منطقه را تسخیر کرد و آسیب زیادی به اهالی آن وارد آمد. سپس این منطقه تحت تسلط احزاب مخالف دولت (سازمان نصر، پاسداران جهاد و حرکت اسلامی) قرار گرفت. در نبردهای میان احزاب مخالف دولت در این منطقه، حدود 50 نفر کشته شدند.<ref>فهیمی، در پگاه بلخاب ( مجموعه خاطرات افغانستان -5)، 1375ش، ص41، 60، 72، 77، 79، 90، 91 و 100. </ref> | بعد از کودتای 1357ش و در ادامۀ آن [[قیام‌های مردم هزاره|قیام]] مردم [[بلخاب]] علیه حکومت در ماه حمل ([[فروردین]]) 1358ش، آبکلان تحت تأثیر این واقعه به یک پایگاه ضد دولتی تبدیل شد. در سال 1358ش قوای دولت برای حمله به بلخاب، این منطقه را تسخیر کرد و آسیب زیادی به اهالی آن وارد آمد. سپس این منطقه تحت تسلط احزاب مخالف دولت (سازمان نصر، پاسداران جهاد و حرکت اسلامی) قرار گرفت. در نبردهای میان احزاب مخالف دولت در این منطقه، حدود 50 نفر کشته شدند.<ref>فهیمی، در پگاه بلخاب ( مجموعه خاطرات افغانستان -5)، 1375ش، ص41، 60، 72، 77، 79، 90، 91 و 100. </ref> | ||
در سال 1376ش طالبان به آبکلان حمله کرد ولی با مقاومت مردم مواجه شد؛ اما با حمله دوباره در سال 1377ش، آبکلان را تصرف کرد. طالبان با کشتن تعدادی از اهالی منطقه (قشلاق شتر گردن) و با آتش زدن برخی از مراکز دینی و خانه‌های مردم، آسیب بسیاری به آبکلان وارد کرد. بعد از سقوط طالبان در سال 1380ش این منطقه تحت تسلط دولت مرکزی قرار گرفت.<ref>رهیاب، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع) ج1، 1398ش، ص234.</ref> | در سال 1376ش طالبان به آبکلان حمله کرد ولی با مقاومت مردم مواجه شد؛ اما با حمله دوباره در سال 1377ش، آبکلان را تصرف کرد. طالبان با کشتن تعدادی از اهالی منطقه (قشلاق شتر گردن) و با آتش زدن برخی از مراکز دینی و خانه‌های مردم، آسیب بسیاری به آبکلان وارد کرد. بعد از سقوط طالبان در سال 1380ش این منطقه تحت تسلط دولت مرکزی قرار گرفت.<ref>رهیاب، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع) ج1، 1398ش، ص234.</ref> | ||
== طبیعت آبکلان == | ==طبیعت آبکلان== | ||
=== جغرافیا === | ===جغرافیا=== | ||
آبکلان، در ارتفاعات تخته و در جنوب تگاب ده‌مردۀ ولسوالی سانچارک (جویبار) [[سرپل|ولایت سرپل]] واقع شده است. تگاب ده‌مرده، بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین تگاب سانچارک است که از آبکلان در جنوبی‌ترین نقطۀ ولسوالی آغاز و در روستای «سَزای کَلان»، در شمالی‌ترین قسمت آن، به پایان می‌رسد. بلندترین نقطۀ آن نیز قلۀ شترگردن است که حدود 3000 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. | آبکلان، در ارتفاعات تخته و در جنوب تگاب ده‌مردۀ ولسوالی سانچارک (جویبار) [[سرپل|ولایت سرپل]] واقع شده است. تگاب ده‌مرده، بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین تگاب سانچارک است که از آبکلان در جنوبی‌ترین نقطۀ ولسوالی آغاز و در روستای «سَزای کَلان»، در شمالی‌ترین قسمت آن، به پایان می‌رسد. بلندترین نقطۀ آن نیز قلۀ شترگردن است که حدود 3000 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. | ||
منطقۀ آبکلان در بین کوه‌های سانچارک و [[بلخاب]] و در مسیر راهی قرار گرفته که مرکز ولایت سرپل را از طریق سانچارک به بلخاب وصل می‌کند. این منطقه از شمال با قریه‌های شبوکند و ده‌مرده، از غرب با کوه «خوجه کوه‌صاف» و اوقاف، از شرق با مناطق آبدره و باجگاه و از جنوب و جنوب‌شرق با قلعه کابلی‌ها و بلخاب ارتباط دارد.<ref>میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، ۱۳۸۸ش، ص90 و 93. </ref> | منطقۀ آبکلان در بین کوه‌های سانچارک و [[بلخاب]] و در مسیر راهی قرار گرفته که مرکز ولایت سرپل را از طریق سانچارک به بلخاب وصل می‌کند. این منطقه از شمال با قریه‌های شبوکند و ده‌مرده، از غرب با کوه «خوجه کوه‌صاف» و اوقاف، از شرق با مناطق آبدره و [[باجگاه]] و از جنوب و جنوب‌شرق با قلعه کابلی‌ها و بلخاب ارتباط دارد.<ref>میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، ۱۳۸۸ش، ص90 و 93. </ref> | ||
=== منابع آبی === | ===منابع آبی=== | ||
آبکلان چشمه‌های زیادی دارد. رودخانۀ آبکلان نیز روستاهای پایین‌دست را آبیاری می‌کنند. سرچشمۀ آبشار مشهور و دیدنی دره انگشت‌شاه نیز از کوه‌های منطقۀ آبکلان تأمین می‌شود.<ref>رهیاب و اخلاقی، «آبکلان»، دانشنامه هزاره، 1399ش، ص75. </ref> | آبکلان چشمه‌های زیادی دارد. رودخانۀ آبکلان نیز روستاهای پایین‌دست را آبیاری می‌کنند. سرچشمۀ آبشار مشهور و دیدنی دره انگشت‌شاه نیز از کوه‌های منطقۀ آبکلان تأمین می‌شود.<ref>رهیاب و اخلاقی، «آبکلان»، دانشنامه هزاره، 1399ش، ص75. </ref> | ||
=== روستاها === | ===روستاها=== | ||
آبکلان دارای 18 قشلاق یا روستا است که به دو بخش پایین یا کبود‌آب شامل 8 قشلاق و بخش بالا شامل 10 قشلاق تقسیم می‌شوند.<ref>رهیاب و اخلاقی، «آبکلان»، دانشنامه هزاره، 1399ش، ص75. </ref> | |||
==جمعیت آبکلان== | ==جمعیت آبکلان== | ||
تا پیش از سال 1357ش آبکلان، به 10 وَند تقسیم می‌شد و هر وند دارای 30 خانوار بود. در آن زمان مجموع جمعیت منطقه حدود 300 خانوار برآورد می‌شد. در اواخر دهۀ هفتاد [[تقویم هجری شمسی|شمسی]] جمعیت منطقه به‌حدود 1000 خانوار رسید. جمعیت فعلی آبکلان را از حدود 1800 تا حدود 2500 خانوار تخمین زده‌اند. ساکنان آبکلان از نظر قومی بیشتر [[قوم هزاره|هزاره]] و چند خانوار نیز [[سید|سادات]] هستند. از نظر طایفه‌ای نیز هزاره‌هایی از طوایف | تا پیش از سال 1357ش آبکلان، به 10 وَند تقسیم می‌شد و هر وند دارای 30 خانوار بود. در آن زمان مجموع جمعیت منطقه حدود 300 خانوار برآورد می‌شد. در اواخر دهۀ هفتاد [[تقویم هجری شمسی|شمسی]] جمعیت منطقه به‌حدود 1000 خانوار رسید. جمعیت فعلی آبکلان را از حدود 1800 تا حدود 2500 خانوار تخمین زده‌اند. ساکنان آبکلان از نظر قومی بیشتر [[قوم هزاره|هزاره]] و چند خانوار نیز [[سید|سادات]] هستند که به [[فارسی دری]] صحبت می‌کنند. از نظر طایفه‌ای نیز هزاره‌هایی از طوایف دیزنگی [[بامیان]]، [[دایکندی]]، دایه، [[مرکز بهسود|بهسودی]]، عینک، برات و بک در این منطقه سکونت دارند. از نظر مذهبی، همۀ مردم آبکلان [[شیعیان افغانستان|شیعۀ]] دوازده امامی هستند.<ref>میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، ۱۳۸۸ش، ص90 و 93. </ref> | ||
==اقتصاد آبکلان== | ==اقتصاد آبکلان== | ||
اقتصاد مردم آبکلان در چارچوب [[اقتصاد روستایی افغانستان]] وابسته به مالداری و [[اقتصاد کشاورزی افغانستان|زراعت]] است. | اقتصاد مردم آبکلان در چارچوب [[اقتصاد روستایی افغانستان]] وابسته به مالداری و [[اقتصاد کشاورزی افغانستان|زراعت]] است. | ||
در بخش | در بخش دامداری انواع حیوانات مانند گاو، بز، گوسفند، [[خر|الاغ]]، اسب، قاطر و مرغ محلی توسط اهالی نگهداری و پرورش می‌یابد. | ||
زراعت، بخش دیگری از اقتصاد منطقه است. گندم، جو، جواری ([[ذرت]])، اِندَو، مُوشُونگ، شَخال، کچالو ([[سیب زمینی|سیب‌زمینی]])، بعضی از [[سبزی|سبزی‌جات]] خوردنی، نخود، یونجه و شفتل ([[شبدر]]) از محصولات عمدۀ زراعی مردم بوده که بیشتر از زمین‌های للمی (دیمی) به‌دست می‌آید. کچالو و نخود آبکلان شهرت دارد. | زراعت، بخش دیگری از اقتصاد منطقه است. گندم، جو، جواری ([[ذرت]])، اِندَو، مُوشُونگ، شَخال، کچالو ([[سیب زمینی|سیب‌زمینی]])، بعضی از [[سبزی|سبزی‌جات]] خوردنی، نخود، یونجه و شفتل ([[شبدر]]) از محصولات عمدۀ زراعی مردم بوده که بیشتر از زمین‌های للمی (دیمی) به‌دست می‌آید. کچالو و نخود آبکلان شهرت دارد. | ||
در گذشته باغداری در آبکلان مرسوم | در گذشته باغداری در آبکلان مرسوم نبود، ولی طی سال‌های اخیر برای ترویج آن تلاش شده است. [[سیب]]، چهارمغز (گردو) و [[آلو]] از مهمترین محصولات باغی منطقه هستند.<ref>رهیاب و اخلاقی، «آبکلان»، دانشنامه هزاره، 1399ش، ص75</ref> | ||
==فرهنگ و معارف آبکلان== | ==فرهنگ و معارف آبکلان== | ||
آبکلان یک [[مدرسه دینی در هزاره‌جات|مدرسۀ علوم دینی]] به‌نام باقریه دارد که در سال 1391ق توسط محمد علامه (از عالمان درس‌خوانده در نجف) تأسیس شد. همچنین این منطقه تعدادی [[مسجد]]، [[تکیه‌خانه]] و سه مکتب دولتی دارد. از متعلمین این مکاتب حدود 90 نفر در برخی از | آبکلان یک [[مدرسه دینی در هزاره‌جات|مدرسۀ علوم دینی]] به‌نام باقریه برگرفته شده از اسم [[امام محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر]] دارد که در سال 1391ق توسط محمد علامه (از عالمان درس‌خوانده در نجف) تأسیس شد. همچنین این منطقه تعدادی [[مسجد]]، [[تکیه‌خانه]] و سه مکتب دولتی دارد. از متعلمین این مکاتب حدود 90 نفر در برخی از [[دانشگاه در افغانستان|دانشگاهای]] افغانستان مشغول به فراگیری [[تحصیلات عالی افغانستان|تحصیلات عالی]] هستند که برخی فارغ‌التحصیل شده‌اند.<ref>حسن‌زاده، حوزه‌های علمیه شیعیان افغانستان، ۱۳۹۰ش، ص200.</ref> | ||
==صنایع | ==صنایع دستی آبکلان== | ||
در آبکلان ریخته‌گری، حلبی‌سازی، آهن‌گری، نجاری و آسیاب آبی وجود دارد. صنایع دستی این منطقه نیز شامل موارد زیر است: تهیۀ نخ، قالیچه، گردنبند حیوانات، تَنگ (وسیله‌ای که با آن [[پالان]]، زین و مانند آن را به کمر حیوانات می‌بندند)، انواع تَبراق (که به‌جای کیف به کار می‌رود) خورجین، انواع [[گلیم افغانستان|گلیم]] (گلیم هزارگی نازگلو، گلیم شَلَکِی یا شالکی)، [[برک|بَرَک]]، نَمَد، زیورآلات، کروشنول‌بافی (قلاب‌بافی)، [[خامک دوزی|خامک‌دوزی]] و تولید انواع کلاه مردانه و زنانه.<ref>رهیاب و اخلاقی، «آبکلان»، دانشنامه هزاره، 1399ش، ص75. </ref> | در آبکلان ریخته‌گری، حلبی‌سازی، آهن‌گری، نجاری و آسیاب آبی وجود دارد. صنایع دستی این منطقه نیز شامل موارد زیر است: تهیۀ نخ، قالیچه، گردنبند حیوانات، تَنگ (وسیله‌ای که با آن [[پالان]]، زین و مانند آن را به کمر حیوانات می‌بندند)، انواع تَبراق (که به‌جای کیف به کار می‌رود) خورجین، انواع [[گلیم افغانستان|گلیم]] (گلیم هزارگی نازگلو، گلیم شَلَکِی یا شالکی)، [[برک|بَرَک]]، نَمَد، زیورآلات، کروشنول‌بافی (قلاب‌بافی)، [[خامک دوزی|خامک‌دوزی]] و تولید انواع کلاه مردانه و زنانه.<ref>رهیاب و اخلاقی، «آبکلان»، دانشنامه هزاره، 1399ش، ص75. </ref> | ||
==جاذبه‌های گردشگری آبکلان== | ==جاذبه‌های گردشگری آبکلان== | ||