ادبیات داستانی در افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
بعد از کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ش تلاش برای ترویج ادبیات سرخ در کشور (که از قبل آغاز شده بود)، شدت یافت. نویسندگان داخل کشور به دو گروه تقسیم شدند، گروهی به نفع رژیم حاکم قلم زدند و گروه دیگر تلاش کردند به دور از سیاست‌های حاکم، استقلال خود را حفظ کنند.<ref>. پیام، «فراز وفرود نوگرایی در داستان‌نویسی افغانستان»، 1382ش، ص269.</ref> | بعد از کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ش تلاش برای ترویج ادبیات سرخ در کشور (که از قبل آغاز شده بود)، شدت یافت. نویسندگان داخل کشور به دو گروه تقسیم شدند، گروهی به نفع رژیم حاکم قلم زدند و گروه دیگر تلاش کردند به دور از سیاست‌های حاکم، استقلال خود را حفظ کنند.<ref>. پیام، «فراز وفرود نوگرایی در داستان‌نویسی افغانستان»، 1382ش، ص269.</ref> | ||
در این دوره تعدادی از نویسندگان به خارج از کشور آواره شده سعی کردند ادبیات مقاومت را بنیاد نهند. به مرور زمان، ادبیات مقاومت تقویت و نسل جدیدی از نویسندگان به‌خصوص در ایران به داستان‌نویسی روی آوردند. بعد از سقوط دولت نجیب‌الله و آغاز جنگ‌های داخلی در کابل و سپس پیدایش طالبان، تعداد بیشتری از نویسندگان به کشورهای مختلف مهاجر شدند و به عرصۀ ادبیات ضد جنگ روی آوردند.<ref>. رستگار، علی‌شیر، «نگاهی به ادبیات داستانی افغانستان»، وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.</ref> | در این دوره تعدادی از نویسندگان به خارج از کشور آواره شده سعی کردند ادبیات مقاومت را بنیاد نهند. به مرور زمان، ادبیات مقاومت تقویت و نسل جدیدی از نویسندگان به‌خصوص در ایران به داستان‌نویسی روی آوردند. بعد از سقوط دولت نجیب‌الله و آغاز جنگ‌های داخلی در کابل و سپس پیدایش طالبان، تعداد بیشتری از نویسندگان به کشورهای مختلف مهاجر شدند و به عرصۀ ادبیات ضد جنگ روی آوردند.<ref>[https://maskh4.blogfa.com/post/8 . رستگار، علی‌شیر، «نگاهی به ادبیات داستانی افغانستان»، وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.]</ref> | ||
بعد از سقوط طالبان در ۱۳۸۰ش عدۀ زیادی از داستان‌نویسان به کشور برگشتند و مشغول فعالیتهای ادبی شدند. در دهۀ هشتاد و نود شمسی افراد جدیدی به نویسندگی روی آورده و فصل جدیدی از داستان‌نویسی را به زبان فارسی و دری در کشور رونق دادند، اما تسلط مجدد طالبان در ۱۴۰۰ش موجب شد تا اکثریت نویسندگان قدیمی و جدید راهی دیار غربت شوند.<ref>. امینی، حمیدالله، «ادبیات داستانی؛ مظهر بی‌بنیه‌گی ادبیات افغانستان»، وب‌سایت پارسی‌بان.</ref> | بعد از سقوط طالبان در ۱۳۸۰ش عدۀ زیادی از داستان‌نویسان به کشور برگشتند و مشغول فعالیتهای ادبی شدند. در دهۀ هشتاد و نود شمسی افراد جدیدی به نویسندگی روی آورده و فصل جدیدی از داستان‌نویسی را به زبان فارسی و دری در کشور رونق دادند، اما تسلط مجدد طالبان در ۱۴۰۰ش موجب شد تا اکثریت نویسندگان قدیمی و جدید راهی دیار غربت شوند.<ref>[https://parsibaan.com/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%87%D8%A7/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C-%D9%85%D8%B8%D9%87%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA/ . امینی، حمیدالله، «ادبیات داستانی؛ مظهر بی‌بنیه‌گی ادبیات افغانستان»، وب‌سایت پارسی‌بان.]</ref> | ||
==دوره‌های ادبیات داستانی افغانستان== | ==دوره‌های ادبیات داستانی افغانستان== | ||
===دورۀ اول از ۱۲۹۸ تا ۱۳۰۸ش=== | ===دورۀ اول از ۱۲۹۸ تا ۱۳۰۸ش=== | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
برخی از اعضای اتحادیه با عنوان «نویسندگان مترقی» و «انقلابی» آثار شعاری و آرمان‌خواهانه تولید کردند که شخصیت‌ها تبدیل به قهرمانانی شده و جریان حوادث را به سود خود پیش می‌بردند. نویسند‌گانی چون اسدالله حبیب با «داس‌ها و دست‌ها» (کابل ۱۳۶۲ش)، مجموعۀ «گذرگاه آتش» (کابل ۱۳۶۲ش) و چند اثر دیگر، ببرک ارغند با «حق خدا و حق همسایه» (کابل ۱۳۶۲ش)، «دفترچۀ سرخ» (کابل ۱۳۶۳ش)، «شراب، دشت الوان» (کابل ۱۳۶۵ش) و چند مجموعه داستان دیگر. | برخی از اعضای اتحادیه با عنوان «نویسندگان مترقی» و «انقلابی» آثار شعاری و آرمان‌خواهانه تولید کردند که شخصیت‌ها تبدیل به قهرمانانی شده و جریان حوادث را به سود خود پیش می‌بردند. نویسند‌گانی چون اسدالله حبیب با «داس‌ها و دست‌ها» (کابل ۱۳۶۲ش)، مجموعۀ «گذرگاه آتش» (کابل ۱۳۶۲ش) و چند اثر دیگر، ببرک ارغند با «حق خدا و حق همسایه» (کابل ۱۳۶۲ش)، «دفترچۀ سرخ» (کابل ۱۳۶۳ش)، «شراب، دشت الوان» (کابل ۱۳۶۵ش) و چند مجموعه داستان دیگر. | ||
گرچه بین نویسندگان حزبی این دوره، آثار خوبی تولید نشد، اما نویسندگان خارج از حزب خلق توانستند آثار قابل قبولی نوشته و در مطبوعات و به‌صورت کتاب منتشر کنند. این افراد با استفاده از امکانات اتحادیۀ نویسندگان به نمادگرایی روی آورده و آثار خوبی تولید کردند. برخی از نویسندگان نیز در این دوره مجبور به مهاجرت از کشور شدند.<ref>. محمدی، تاریخ تحلیلی داستان‌نویسی افغانستان، 1388ش، ص98؛ رستگار، علی‌شیر، «تاملی بروضعیت داستان نویسی افغانستان»، وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.</ref> | گرچه بین نویسندگان حزبی این دوره، آثار خوبی تولید نشد، اما نویسندگان خارج از حزب خلق توانستند آثار قابل قبولی نوشته و در مطبوعات و به‌صورت کتاب منتشر کنند. این افراد با استفاده از امکانات اتحادیۀ نویسندگان به نمادگرایی روی آورده و آثار خوبی تولید کردند. برخی از نویسندگان نیز در این دوره مجبور به مهاجرت از کشور شدند.<ref>. محمدی، تاریخ تحلیلی داستان‌نویسی افغانستان، 1388ش، ص98؛ [https://maskh4.blogfa.com/post/55 رستگار، علی‌شیر، «تاملی بروضعیت داستان نویسی افغانستان»، وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.]</ref> | ||
===دورۀ ششم از ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۴ش=== | ===دورۀ ششم از ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۴ش=== | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
==انواع ادبیات داستانی در افغانستان== | ==انواع ادبیات داستانی در افغانستان== | ||
از آغاز ادبیات داستانی در افغانستان تاکنون، حدود ۳۰۰ جلد کتاب شامل داستان کوتاه، رمان، نقد، ترجمه و دربارۀ داستان در کشور و خارج از کشور منتشر شده است. بیشتر این آثار شامل داستان کوتاه و بخشی رمان است. بهترین آثار داستانی کشور بعد از ۱۳۸۰ش در داخل و خارج از افغانستان چاپ شده است.<ref>. «ادبیات داستانی افغانستان بیشتر تحت تاثیر نویسندگان عامه‌پسند ایران بوده تا نویسندگان جدی»، وب‌سایت کابلستان.</ref> | از آغاز ادبیات داستانی در افغانستان تاکنون، حدود ۳۰۰ جلد کتاب شامل داستان کوتاه، رمان، نقد، ترجمه و دربارۀ داستان در کشور و خارج از کشور منتشر شده است. بیشتر این آثار شامل داستان کوتاه و بخشی رمان است. بهترین آثار داستانی کشور بعد از ۱۳۸۰ش در داخل و خارج از افغانستان چاپ شده است.<ref>[https://kabulestan.com/%d9%85%d8%b5%d8%a7%d8%ad%d8%a8%d9%87/%d9%85%d8%ad%d9%85%d8%af%d8%ad%d8%b3%db%8c%d9%86-%d9%85%d8%ad%d9%85%d8%af%db%8c-%d8%a7%d8%af%d8%a8%db%8c%d8%a7%d8%aa-%d8%af%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%a7%d9%81%d8%ba%d8%a7%d9%86/ . «ادبیات داستانی افغانستان بیشتر تحت تاثیر نویسندگان عامه‌پسند ایران بوده تا نویسندگان جدی»، وب‌سایت کابلستان.]</ref> | ||
===ترجمه‌ها=== | ===ترجمه‌ها=== | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
گرچه اولین آثار داستانی در افغانستان با رمان آغاز شده است، اما داستان‌نویسان کشور در کلیت، بیشتر به داستان کوتاه گرایش داشته‌اند. در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی اولین نسل از رمان‌نویسان دست به خلق رمان زدند. این وضعیت در دهۀ شصت تداوم یافت و در دهه‌های هشتاد و نود شمسی به شکوفایی رسید.<ref>. قویم، مروری برادبیات معاصر دری، 1395ش، ص165.</ref> | گرچه اولین آثار داستانی در افغانستان با رمان آغاز شده است، اما داستان‌نویسان کشور در کلیت، بیشتر به داستان کوتاه گرایش داشته‌اند. در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی اولین نسل از رمان‌نویسان دست به خلق رمان زدند. این وضعیت در دهۀ شصت تداوم یافت و در دهه‌های هشتاد و نود شمسی به شکوفایی رسید.<ref>. قویم، مروری برادبیات معاصر دری، 1395ش، ص165.</ref> | ||
==پژوهش‌ها دربارۀ ادبیات داستانی افغانستان== | ==پژوهش‌ها دربارۀ ادبیات داستانی افغانستان== | ||
در ارتباط با ادبیات داستانی افغانستان درچند دهۀ اخیر برخی افراد آثاری تدوین کرده و به‌صورت کتاب و مقاله منتشر کرده‌اند، از جمله «سپیده‌دم داستان‌نویسی» از ناصر رهیاب، «فرهنگ داستان‌نویسی افغانستان» و «تاریخ تحلیلی داستان‌نویسی افغانستان» از محمدی، «داستان‌ها و دیدگاه‌ها» از حسین فخری، «سیماها و آواها» از نعمت حسینی، «نثر دری افغانستان» از علی رضوی و «ادبیات دری در نیمۀ نخستین سدۀ بیستم» از اسدالله حبیب.<ref>. قویم، مروری برادبیات معاصر دری، 1395ش، ص177؛ حسینی، «وضعیت داستان و رمان‌نویسی در افغانستان»، وب سایت روزنامۀ ماندگار.</ref> | در ارتباط با ادبیات داستانی افغانستان درچند دهۀ اخیر برخی افراد آثاری تدوین کرده و به‌صورت کتاب و مقاله منتشر کرده‌اند، از جمله «سپیده‌دم داستان‌نویسی» از ناصر رهیاب، «فرهنگ داستان‌نویسی افغانستان» و «تاریخ تحلیلی داستان‌نویسی افغانستان» از محمدی، «داستان‌ها و دیدگاه‌ها» از حسین فخری، «سیماها و آواها» از نعمت حسینی، «نثر دری افغانستان» از علی رضوی و «ادبیات دری در نیمۀ نخستین سدۀ بیستم» از اسدالله حبیب.<ref>. قویم، مروری برادبیات معاصر دری، 1395ش، ص177؛ [https://mandegardaily.com/?p=66289 حسینی، «وضعیت داستان و رمان‌نویسی در افغانستان»، وب سایت روزنامۀ ماندگار.]</ref> | ||
ادبیات داستانی افغانستان در سنجش با ادبیات داستانی کشورهای دیگر، سابقۀ زیادی ندارد. فضای آشفتۀ سیاسی و دگرگونی مداوم قدرت در افغانستان، مشکل چاپ و انتشار کتاب و بی‌سوادی مردم از موانع مهم پیشرفت ادبیات داستانی افغانستان بوده است. همچنین گسترش نیافتن نقد داستان<ref>. بیژن، «ما داستان نویس حرفه‌ای نداشته‌ایم»، 1382ش، ص227.</ref> و عدم استقبال عمومی از ادبیات داستانی، موجب ضعف این گونه ادبی در افغانستان شده است.<ref>. امینی، حمیدالله، «ادبیات داستانی؛ مظهر بی‌بنیه‌گی ادبیات افغانستان»، وب‌سایت پارسی‌بان.</ref> | ادبیات داستانی افغانستان در سنجش با ادبیات داستانی کشورهای دیگر، سابقۀ زیادی ندارد. فضای آشفتۀ سیاسی و دگرگونی مداوم قدرت در افغانستان، مشکل چاپ و انتشار کتاب و بی‌سوادی مردم از موانع مهم پیشرفت ادبیات داستانی افغانستان بوده است. همچنین گسترش نیافتن نقد داستان<ref>. بیژن، «ما داستان نویس حرفه‌ای نداشته‌ایم»، 1382ش، ص227.</ref> و عدم استقبال عمومی از ادبیات داستانی، موجب ضعف این گونه ادبی در افغانستان شده است.<ref>[https://parsibaan.com/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%87%D8%A7/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C-%D9%85%D8%B8%D9%87%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA/ . امینی، حمیدالله، «ادبیات داستانی؛ مظهر بی‌بنیه‌گی ادبیات افغانستان»، وب‌سایت پارسی‌بان.]</ref> | ||
==درون‌مایه ادبیات داستانی افغانستان== | ==درون‌مایه ادبیات داستانی افغانستان== | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
بعد از کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ش، مهاجرت نویسندگان افغانستان آغاز شد. حجم قابل توجهی در کشورهای مختلف پراکنده شدند.<ref>. شجاعی، میراث شهرزاد در افغانستان، 1384ش، 23 – 24. 19.</ref> برخی از آنها بعد از مهاجرت، نویسندگی را رها کردند و برخی بعد از سال‌ها سکوت مجدداً به نگارش روی آوردند. در بین مهاجرین افغانستانی در ایران از اواخر دهۀ شصت شمسی تعدادی در مشهد و برخی در قم به داستان‌نویسی پرداختند. | بعد از کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ش، مهاجرت نویسندگان افغانستان آغاز شد. حجم قابل توجهی در کشورهای مختلف پراکنده شدند.<ref>. شجاعی، میراث شهرزاد در افغانستان، 1384ش، 23 – 24. 19.</ref> برخی از آنها بعد از مهاجرت، نویسندگی را رها کردند و برخی بعد از سال‌ها سکوت مجدداً به نگارش روی آوردند. در بین مهاجرین افغانستانی در ایران از اواخر دهۀ شصت شمسی تعدادی در مشهد و برخی در قم به داستان‌نویسی پرداختند. | ||
این نویسندگان جزو اولین گروه از مهاجران افغانستان در ایران محسوب می‌شوند که به طور جدی به داستان‌نویسی روی آوردند و داستان‌های این افراد در مطبوعات و بعدها به صورت مجموعه منتشر شد. این افراد، ابتدا به نوشتن داستان‌های تبلیغی مشغول بودند، ولی به زودی از این نوع نوشتن دست کشیدند و به ادبیات ضد جنگ روی آوردند. بعدها دومین گروه در ایران وارد نویسندگی شده و با استفاده از تجربیات گروه اول و با توجه به محیط مساعد ادبی در ایران با ادبیات ایران و جهان آشنا شدند. این افراد بشدت از ادبیات داستانی ایران متاثربودند.<ref>. رستگار، علی‌شیر، «تاملی بروضعیت داستان نویسی افغانستان»، وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.</ref> | این نویسندگان جزو اولین گروه از مهاجران افغانستان در ایران محسوب می‌شوند که به طور جدی به داستان‌نویسی روی آوردند و داستان‌های این افراد در مطبوعات و بعدها به صورت مجموعه منتشر شد. این افراد، ابتدا به نوشتن داستان‌های تبلیغی مشغول بودند، ولی به زودی از این نوع نوشتن دست کشیدند و به ادبیات ضد جنگ روی آوردند. بعدها دومین گروه در ایران وارد نویسندگی شده و با استفاده از تجربیات گروه اول و با توجه به محیط مساعد ادبی در ایران با ادبیات ایران و جهان آشنا شدند. این افراد بشدت از ادبیات داستانی ایران متاثربودند.<ref>[https://maskh4.blogfa.com/post/55 . رستگار، علی‌شیر، «تاملی بروضعیت داستان نویسی افغانستان»، وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.]</ref> | ||
نوگرایی و نوجویی در داستان و به کارگیری عناصر نو از خصوصیات مهم این نویسندگان است. این نویسندگان جدا از نوشتن از جنگ، آوارگی و مهاجرت به زندگی انسان نوعی نیز پرداخته‌اند. بعد از سقوط طالبان در ۱۳۸۰ش بسیاری از این نویسندگان به کشور بازگشتند و آثار خود را در کابل منتشر کردند.<ref>. رستگار، علی‌شیر، «تاملی بروضعیت داستان نویسی افغانستان»، وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.</ref> در طی سالهای اخیر آثار داستانی زیادی در خارج از کشور منتشر شده‌اند.<ref>. رستگار، علی‌شیر، «تاملی بروضعیت داستان نویسی افغانستان»، وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.</ref> | نوگرایی و نوجویی در داستان و به کارگیری عناصر نو از خصوصیات مهم این نویسندگان است. این نویسندگان جدا از نوشتن از جنگ، آوارگی و مهاجرت به زندگی انسان نوعی نیز پرداخته‌اند. بعد از سقوط طالبان در ۱۳۸۰ش بسیاری از این نویسندگان به کشور بازگشتند و آثار خود را در کابل منتشر کردند.<ref>[https://maskh4.blogfa.com/post/55 . رستگار، علی‌شیر، «تاملی بروضعیت داستان نویسی افغانستان»، وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.]</ref> در طی سالهای اخیر آثار داستانی زیادی در خارج از کشور منتشر شده‌اند.<ref>[https://maskh4.blogfa.com/post/55 . رستگار، علی‌شیر، «تاملی بروضعیت داستان نویسی افغانستان»، وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.]</ref> | ||
==داستان‌نویسی زنان افغانستانی== | ==داستان‌نویسی زنان افغانستانی== | ||
ماگه رحمانی نخستین بانوی داستان‌نویس افغانستان، در عرصه سیاست و مطبوعات نیز فعال بوده است. بهترین داستان‌نویسان زن در ایران پرورش یافته و آثار خوبی تولید کرده‌اند.<ref>. رفیع‌زاده، نقش زنان نویسنده در ادبیات دیاسپورا یا ادبیات مهاجرت افغانستان، وب‌سایت ران. </ref> | ماگه رحمانی نخستین بانوی داستان‌نویس افغانستان، در عرصه سیاست و مطبوعات نیز فعال بوده است. بهترین داستان‌نویسان زن در ایران پرورش یافته و آثار خوبی تولید کرده‌اند.<ref>[https://research.ru.edu.af/da/doi/full/94/60717c28518f5/70 . رفیع‌زاده، نقش زنان نویسنده در ادبیات دیاسپورا یا ادبیات مهاجرت افغانستان، وب‌سایت ران.] </ref> | ||
==داستان‌نویسی برای کودکان افغانستان== | ==داستان‌نویسی برای کودکان افغانستان== | ||
داستان‌نویسی برای کودکان در ادبیات افغانستان با تاخیر آغاز شد و اولین داستان‌ها در دهۀ پنجاه شمسی پدید آمدند. در دورۀ حزب خلق با تاسیس ادبیات کودک در اتحادیۀ نویسندگان، داستان‌نویسی برای کودکان رونق گرفت و آثاری به چاپ رسید که مضامین آنها ترویج ادبیات سرخ و تحکیم پایه‌های قدرت رژیم بود. بیشترین آثار داستانی برای کودکان در دهه‌های هشتاد و نود شمسی با مضامین آموزشی، حقوق بشری و زندگی امروزی نوشته و به چاپ رسید.<ref>. آتشین‌جان، «سراج اطفال»، دانشنامۀ ادب فارسی، 1381ش، ج3، دانشنامه ص506؛ افضلی، نقد و بررسی ادبیات کودکان، وب‌سایت انجمن علمی، ادبی دانشجویان | داستان‌نویسی برای کودکان در ادبیات افغانستان با تاخیر آغاز شد و اولین داستان‌ها در دهۀ پنجاه شمسی پدید آمدند. در دورۀ حزب خلق با تاسیس ادبیات کودک در اتحادیۀ نویسندگان، داستان‌نویسی برای کودکان رونق گرفت و آثاری به چاپ رسید که مضامین آنها ترویج ادبیات سرخ و تحکیم پایه‌های قدرت رژیم بود. بیشترین آثار داستانی برای کودکان در دهه‌های هشتاد و نود شمسی با مضامین آموزشی، حقوق بشری و زندگی امروزی نوشته و به چاپ رسید.<ref>. آتشین‌جان، «سراج اطفال»، دانشنامۀ ادب فارسی، 1381ش، ج3، دانشنامه ص506؛ [http://adibanaf.blogfa.com/post/28 افضلی، نقد و بررسی ادبیات کودکان، وب‌سایت انجمن علمی، ادبی دانشجویان افغانستان.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||