کرامت
کرامت؛ انجام کارهای خارق‌العاده توسط اولیای الهی
کرامت در لغت به‌معنی بزرگواری و بزرگی‌کردن است.[۱] در اصطلاح نیز به‌معنی کارهای خارق‌العاده‌ای است که توسط یک «ولیّ» (کسی که ادعای نبوت ندارد) انجام می‌گیرد.[۲] علامه طباطبایی معتقد است که کرامت، از طریق تقرب به درگاه خداوند، لطافت روح و صفای باطن ایجاد می‌شود و کاری متفاوت از اثبات حق با تحدی (اثبات نبوت پیامبر از طریق معجزه) است.[۳] بنابراین، تمام کارهای خارق‌العاده‌ای که توسط پیامبران، امامان و اولیای خدا صورت می‌پذیرد و همراه با ادعای نبوت نیست، کرامت است.[۴]
کرامت در نظر صوفیان
کارهایی همچون رؤیاهای صادقه، راه رفتن روی آب، پیمودن راهی دراز (طیّ الأرض)، شفای بیماران، خبر دادن از رویدادهای آینده، اشراف بر ضمایر افراد، سخن گفتن با حیوانات، رام کردن حیوانات درنده از جمله کراماتی است که صوفیه به مشایخ خود نسبت داده‌اند.[۵]
صوفیان معتقدند که کرامات، عنایتی است از جانب حق، که به یک صوفی هدیه می‌دهد. همچنین آن‌ها، دل یک صوفی را همچون جام جهان‌بینی می‌دانند که اسرار گیتی را در آن، مشاهده می‌کند. حافظ در این‌باره سروده است:[۶]
| فیض روح‌القدس ار باز مدد فرماید | دگران هم بکنند آنچه مسیحا می‌کرد |
بخش بزرگی از کتبی که صوفیه نگاشته‌اند به ذکر کرامات اولیاء اختصاص دارد؛ مانند کتاب «اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید»، «نفحات الأنس» جامی و «تذکرة الأولیاء» که در آن‌ها، علاوه‌بر بیان احوال هر یک از عرفا، به ذکر کراماتی از آن‌ها نیز پرداخته‌اند.
کرامت در اسلام
تقریبا تمامی متکلمان و علمای مسلمان، کرامت را امری امکان‌پذیر دانسته‌اند. تنها بزرگان معتزله،[۷] خوارج و برخی از اشاعره،[۸] کرامت را به‌دلیل شباهت آن به معجزه، ناممکن می‌دانند. موافقان، به آیاتی از قرآن همچون احضار تخت بلقیس توسط «آصف بن برخیا»،[۹] نزول طعام آسمانی برای مریم[۱۰] و ماجرای اصحاب کهف[۱۱] و ادله روایی و عقلی در این زمینه استناد کرده‌اند. همچنین، در منابعی متعدد به کرامات ائمه و اولیای الهی اشاره شده است. مانند کتب «مدینة معاجز الأئمة الاثنی عشر»، «اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات» و «الخرائج و الجرائح».
نمونه‌ای از کرامت ائمه توسط «ابوبصیر» نقل شده که از امام باقر پرسید آیا می‌توانید مُرده را زنده کنید؟ یا کور مادرزاد و بیمار مبتلا به پیسی را معالجه کنید؟ و امام در جواب گفت: آری، به اذن خداوند. در همان‌جا، امام دست به صورت او که نابینا بود کشید و ابوبصیر بلافاصله هر چیزی که در آن مکان بود، مشاهده کرد.[۱۲]
ویژگی‌های کرامت
کرامت دارای چند ویژگی است: 1. به اذن الهی صورت گیرد؛ 2. قابل تعلیم و تعلم نیست؛ 3. متأثر از نیرویی قوی‌تر قرار نگرفته و مغلوب عامل دیگری نیز نمی‌شود.[۱۳] 4. بر خلاف معجزه، ادعای نبوت در آن وجود ندارد. [۱۴]
تفاوت کرامت با دیگر اقدامات خارق‌العاده
اگرچه برخی، کرامت و معجزه را دارای ماهیت مشترک می‌دانند،[۱۵] اما در مقام تحقق، امری که با تحدی بر نبوت همراه باشد، معجزه نامیده می‌شود و آنچه به‌واسطه‌ی اراده ولی خدا صورت پذیرد، کرامت خوانده می‌شود.[۱۶] همچنین پیامبران، مأمور به اظهار و آشکارسازی معجزه بودند اما اولیای الهی ملزم به آشکارسازی کرامات خود نیستند. تفاوت دیگر معجزه و کرامت، این است که معجزه از طاقت و توان بشر خارج است اما، کرامت با این‌که امری خارق‌العاده به‌نظر می‌رسد، از توان بشر خارج نیست.[۱۷]
کرامت با اعمال سِحرگونه و اقدامات مرتاضان نیز بسیار متفاوت است. ساحران و مرتاضان، همواره اقداماتی محدود انجام می‌دهند و اعمال آن‌ها، قابلیت یادگیری و آموزش دارد.[۱۸] همچنین کرامت تنها با اهدافی خیر و توسط افرادی صالح صورت می‌گیرد.
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ج12، ذیل واژه کرامت؛
قرشی، قاموس قرآن، 1412ق، ج6، ص103. - ↑ قشيري، رسالة قشيريه، 1374ش؛
هجويري، كشف المحجوب، 1384ش، ص343. - ↑ طباطبایی، اعجاز قرآن، ۱۳۶۲ش، ص116.
- ↑ مصباح یزدی، راه و راهنماشناسی، ۱۳۹۷ش، ص178؛
جرجانی، التعریفات، بی‌تا، ص79. - ↑ هجويري، كشف‌المحجوب، 1384ش، ص343ـ334.
- ↑ حافظ، غزلیات، غزل شماره 143، بیت 9، سایت گنجور.
- ↑ قاضی عبدالجبار، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ۱۹۶۵ـ۱۹۶۲م، ص217؛
فخر رازی، تفسیر کبیر (مفاتیح الغیب)، ج21، ۱۴۲۰ق، ص431. - ↑ قدردان قراملکی، معجزه در قلمرو عقل و دین، ۱۳۸۱ش، ص76 و 77.
- ↑ سوره نحل، آیه40.
- ↑ سوره آل عمران، آیه 37.
- ↑ سوره کهف، آیه 9-12.
- ↑ کلینی، الکافی، ج2، ۱۴۲۹ق، ص523 و 534؛
صفار، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد (ص)، ۱۴۰۴ق، ص262. - ↑ مصباح یزدی، آموزش عقاید، ۱۳۸۴ش، ص221.
- ↑ جرجانی، التعریفات، بی‌تا، ص79؛
سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ج4، ۱۳۶۳ش، ص15. - ↑ قدردان قراملکی، معجزه در قلمرو عقل و دین، ۱۳۸۱ش، ص76.
- ↑ جوادی آملی، تبیین براهین اثبات خدا، ۱۳۷۸ش، ص251.
- ↑ سیدعرب، «کرامت»، در دایرة المعارف تشیع، ج۱۳، ۱۳۹۰ش، ص605.
- ↑ مصباح یزدی، راه و راهنماشناسی، ۱۳۹۷ش، ص179.
منابع
- قرآن کریم
- جرجانی، علی بن محمد، التعریفات، تهران، ناصر خسرو، بی‌تا.
- جوادی آملی، عبدالله، تبیین براهین اثبات خدا، تنظیم و ویرایش حمید پارسانیا، قم، اسرا، چ3، ۱۳۷۸ش.
- حافظ، غزلیات، سایت گنجور، تاریخ بازدید: 4 دی 1400ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران، چ2، ۱۳۷۷ش.
- سجادی، سیدجعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، چ1، ۱۳۶۳ش.
- سیدعرب، حسن، «کرامت»، در دایرة المعارف تشیع، تهران، حکمت، چ2، ۱۳۹۰ش.
- صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد، قم، مکتبة آیه‌الله المرعشی النجفی، چ2، ۱۴۰۴ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، اعجاز قرآن، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۲ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دارالحدیث، چ1، ۱۴۲۹ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چ3، ۱۴۲۰ق.
- قاضی عبدالجبار، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، قاهره، الدار المصریه، ۱۹۶۵ـ۱۹۶۲م.
- قدردان قراملکی، محمدحسن، معجزه در قلمرو عقل و دین، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۱ش.
- قرشی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ6، ۱۴۱۲ق.
- قشيري، ابوالقاسم، رسالة قشيريه، ترجمه حسن بن احمد عثمانی، به‌تحقیق بديع‌الزمان فروزانفر، تهران، علمی و فرهنگی، 1374ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، راه و راهنماشناسی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چ3، ۱۳۹۷ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، تهران، نشر بین الملل، چ17، ۱۳۸۴ش.
- هجويري، ابی‌الحسن علی بن عثمان، كشف المحجوب، به‌تحقیق محمود عابدي، تهران، سروش، 1384ش.