کنگان

کنگان (شهرستان)؛ یکی از شهرستان‌های جنوبی استان بوشهر.

شهرستان کنگان به مرکزیت بندر کنگان، سرشار از انواع سازه‌های تاریخی است و برای گردشگرانی که سفر در دل تاریخ را دوست دارند، مقصد مناسبی است. این شهرستان که بزرگ‌ترین صنایع گاز و پتروشیمی کشور را در بر گرفته، به‌عنوان پایتخت اقتصادی ایران شناخته می‌شود. یکی از سایت‌های منطقه ویژه اقتصادی پارس‌جنوبی نیز در این شهرستان واقع شده است.

جمعیت‌شناسی

جمعیت شهرستان کنگان بر اساس آخرین سرشماری عمومی در سال ۱۳۹۵ شمسی ۱۰۷،۸۰۱ نفر بوده است که ۶/۵ درصد جمعیت استان بوشهر را تشکیل می‌دهد. مردم این شهرستان به زبان فارسی و عربی با گویش محلی صحبت می‌کنند. مردم کنگان مسلمان بوده و دو مذهب تشیع (۶۰ درصد) و تسنن (۴۰ درصد) دارند.

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی؛ این شهرستان با مساحت ۶۳/۵۹۵ کیلومتر مربع در فاصله ۲۱۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر واقع شده است. کنگان در محدوده مختصات جغرافیایی 51 درجه و 59 دقیقه تا 52 درجه و 57 دقیقه طول شرقی جغرافیایی و در فاصله 27 درجه و 18 دقیقه تا 27 درجه و 56 دقیقه عرض شمالی جغرافیایی قرار گرفته است. شهرستان کنگان از سمت شمال به شهرستان جم و استان فارس، از سمت شرق به شهرستان عسلویه، از سمت مغرب به شهرستان دیر و از سمت جنوب به سواحل خلیج‌فارس منتهی می‌‌شود.

آب‌وهوا؛ این شهرستان، تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های معتدل دارد. حداکثر دمای هوا در این خطه به ۵۰ درجه سانتی‌گراد و حداقل دما به ۱۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. بادها در این شهرستان به چند دسته باد قوس (باد خنکی که از سمت غرب و دریا می‌وزد)، باد شمال (این باد از شمال غرب می‌وزد و بهبوددهنده خشک دانه‌ها (دانه انجیر) و زخم‌هایی است که بر اثر شرجی، باد قوس و گرما در بدن ظاهر می‌شوند)، تش باد (این باد از اواخر اردیبهشت‌ماه شروع شده و تا آخر خرداد‌ماه ادامه دارد و به‌دلیل گرمای زیاد، مردم آن را تش باد می‌نامند. )، باد نعشی (این باد در جنوب خلیج‌فارس و از شمال شرق می‌وزد و سپس به باد قوس تبدیل می‌شود)، باد بحری (این باد در اواسط روز از دریا به خشکی می‌وزد) و باد بری (به‌صورت نسیم ملایم است که نزدیک صبح از خشکی به دریا می‌وزد و از شرجی بودن هوا می‌کاهد).

رشته‌کوه‌ها؛ کوه‌های کنگان مانند قله‌ برافتو و تنگ‌سیله در امتداد رشته‌کوه‌های زاگرس هستند. در میان کوه‌ها تنگه‌هایی با نام تحلو، سی‌لی، بوحبل و حاکان قرار دارند.

پوشش گیاهی؛ از پوشش‌های گیاهی این منطقه می‌توان به درخت کنار، گز، کرت، لمبو، ترشو و خارشتر اشاره کرد.

اقتصاد

در کنگان تلاقی صنعت، ماهیگیری و کشاورزی دیده می‌شود. گندم و جو از مهم‌ترین محصولات کشاورزی این منطقه هستند. به‌دلیل مجاورت این شهرستان با خلیج‌فارس، ماهی‌‌گیری از جمله مشاغل پررونق این منطقه است. بزرگ‌ترین کارخانه سیمان کشور با نام ساروج‌کنگان در این شهرستان قرار دارد. منطقه ويژه اقتصادی پارس‌جنوبی نیز باعث افزایش درآمد، فرصت‌های شغلی، انگیزه ماندگاری روستاییان و مهاجر پذیرشدن روستاهای حوزه تأسیسات پارس‌جنوبی شده است. وسعت سایت کنگان نیز دو برابر سایت عسلویه است.

فرهنگ ‌و هنر

آداب‌ورسوم؛ یکی از آداب‌ورسوم این خطه «گِرگِشو» نام دارد. کلمه گرگشو تلفظ محلی واژه گره‌گشا است. مردم بر این باورند که حضرت زهرا پس از تولد اولین فرزند خود میان همسایگان و کودکان شیرینی پخش کرد. کودکان و نوجوانان کنگان نیز در روز ۱۴رمضان هرسال در خانه‌ها را می‌زنند و می‌گویند: عَطینی گِرگِشو. صاحب‌خانه مقداری خوراکی مانند آجیل، میوه یا تنقلات به آنها می‌دهد. کودکان خانواده‌های فقیر و ثروتمند در کنار هم این رسم را با شادمانی و تفریح اجرا می‌کنند.

مشاهیر؛ از مشاهیر این شهرستان می‌توان به علی باباچاهی (از شاعران معاصر) و رضا طاهری (شاعر و نویسنده) اشاره کرد.

موزه‌ها؛ موزه بندر سیراف به همت اهالی این منطقه ساخته شده و تاریخچه سیراف و ظروف قدیمی را در معرض دید عموم قرار داده است.

غذاهای محلی؛ از غذاهای محلی این شهرستان می‌توان به «وُدام»، «مَجبوس»، «قاتُخ» (احلا) و «سور» (طریح) اشاره کرد.

صنایع‌دستی؛‌ هنرمندان این منطقه به هنرهایی از جمله حصیربافی، برقع‌های رنگی، گلابتون‌دوزی، زری‌دوزی، گرگوربافی (از وسایل صید ماهی) و نقش حنا می‌پردازند.

سوغات؛ سوغات این شهرستان شامل انواع «ماهی»، «میگو»، «خرما»، «حلوای مسقطی»، «ارده» و «حلوا راشی» است.

مهاجرپذیری

در سال‌های اخیر با توجه به صنعتی‌بودن شهرستان کنگان، مهاجرپذیری این خطه از میانگین جهانی بالاتر رفته است. حضور مهاجران در فرهنگ این جامعه تأثیر داشته است؛ به‌طور مثال در گذشته شیوخ هر منطقه از بزرگان و رهبران محلی محسوب می‌شدند؛ اما در این سال‌ها قدرت ریش‌سفیدان کاهش یافته است. همچنین از دیگر پیامدهای حضور مهاجران می‌توان به بالارفتن ارزش زمین و اجاره‌بها، فرصت‌های جدید اشتغال و افزایش انگیزه و میل به تحصیل اشاره کرد. همچنین میزان جرم و آلودگی هوا نیز افزایش یافته است.

آموزش و پژوهش

شهرستان کنگان دارای چهار دانشگاه شامل آزاد اسلامی، پیام‌نور، علمی – کاربردی و علمی – کاربردی مرکز فنی و حرفه‌ای و دو مدرسه علمیه شامل علی بن ابی‌طالب (برای طلاب برادر) و فاطمه الزهرا (برای طلاب خواهر) است.

تقسیمات کشوری

شهرستان کنگان یکی از شهرستان‌های استان بوشهر است. کنگان دارای یک بخش مرکزی، سه شهر کنگان، بنک و سیراف و نُه روستای دارای سکنه است.

گردشگری

قلعه بردستان؛ این قلعه در بردستان واقع شده و در ساخت آن از شیوه معماری دوران ساسانیان در طاق‌سازی، گوشواره‌ها و برج‌سازی استفاده شده است. این‌ بنا دارای یک برج سه طبقه با تعدادی اتاق‌های تودرتو است.

مسجد جامع بردستان؛ این مسجد تاریخی متعلق به قرون اول تا سوم هجری است. مسجد دارای تزیینات خاصی نیست؛ اما در عین سادگی با شکوه خود توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند.

ساحل آرام کنگان؛ این ساحل شنی داغ با صدای موج‌های آب و پرندگان مهاجر یکی از زیباترین جاذبه‌های کنگان است.

چشمه آب‌گرم میانلو؛ آب این چشمه برای درمان دردهای مفاصل و بیماری روماتیسم مفید دانسته شده است.

خلیج نایبند؛ این خلیج به‌عنوان اولین پارک دریایی ایران شناخته می‌شود. خلیج نایبند با ساحل‌های ماسه‌ای و صخره‌ای، مرجان‌ها و دلفین‌ها صحنه‌های دلپذیری برای گردشگران فراهم می‌کند.

قلعه لشتان؛ قلعه لشتان یا قلعه سنگی هخامنشیان بر فراز شاهین کوه واقع شده است. به‌طور دقیق مشخص نیست که این قلعه در دوران هخامنشیان یا توسط پرتغالی‌ها در زمان سلطه بر جنوب ایران ساخته شده است.

گورستان صخره‌ای دره‌لیر؛ قدمت برخی از قبرهای این گورستان به بیش از ۱۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد. زمانی که تجارت و بازرگانی در این خطه رواج داشت، افراد مختلفی در این گورستان با ادیان مختلف دفن شدند؛ به این دلیل به این گورستان، گورستان تمدن‌ها گفته می‌شود.

قلعه نصوری؛ قدمت این قلعه به دوران قاجاریه باز می‌گردد و از گِل و گچ ساخته شده است. در چوبی بزرگ با تزیینات زیاد، اولین چیزی است که در بازدید از این قلعه به چشم می‌خورد. در ایوان این قلعه ۱۸ تابلو از مجالس شاهنامه فردوسی دیده می‌شود.

بیمارستان لنج‌ها؛ در بیمارستان لنج‌ها انواع لنج‌ها، قایق‌های چوبی، فلزی یا هر نوع دیگری در حال ساخت یا تعمیر هستند.

بندر سیراف؛ در قرون دوم تا پنجم قمری، بندر سیراف یکی از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین بنادر ایرانی و اسلامی بود. شهر سیراف در قرون اولیه اسلامی منطقه‌ای بسیار آباد و ثروتمند بود. این شهر دارای سیستم فاضلاب و لوله‌کشی سفالی بود و بیمارستان بزرگی نیز داشت.

آب‌انبارها؛ این شهرستان به‌دلیل قدمت تاریخی، آب‌انبارهای بسیاری دارد. آب‌انبار اختر، اثر تاریخی در دوران صدر اسلام، آب‌انبار درلیر سیراف در سده‌های اولیه پس از اسلام، آب‌انبار تل‌گنبد سیراف اثر مربوط به قرون اولیه پس از اسلام، آسیاب آبی اختر مربوط به قرون اولیه پس از اسلام، آسیاب آبی سیراف مربوط به سده‌های اولیه پس از اسلام و کاخ دره‌لیر مربوط به سده‌های اولیه پس از اسلام از جمله این آب‌انبارها هستند.

مشکلات زیست‌محیطی

مقدار بارندگی سالیانه در این شهرستان کمتر از ۲۰۰ میلی‌متر است و کنگان همواره با مشکل کم‌آبی روبه‌رو است.

زیرساخت

سرانه ورزشی شهرستان در حدود ۶۳ سانتی‌متر مربع برای هر نفر است.

از مراکز درمانی این شهرستان می‌توان به بیمارستان امام خمینی، درمانگاه ابن‌سینا، کلینیک کوثر، بیمارستان شرکت نفت و بیمارستان توحید جم اشاره کرد.

امکانات رفاهی

این بندر به‌دلیل مجاورت با خلیج‌فارس، اقامتگاه‌های زیبای بوم‌گردی با معماری سنتی دارد. همچنین کنگان، هتل‌هایی برای استراحت گردشگران دارد.

منابع

• «آداب‌ورسوم»، وب‌سایت اورداپ، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «آزمون ورودی سطح ۲ و ۳ حوزه‌های علمیه خواهران شهرستان کنگان»، وب‌سایت مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران، تاریخ درج مطلب: ۱۷ تیر ۱۴۰۱ش.
• «آشنایی با ۱۰ جاذبه دیدنی در بندر کنگان»، مجله گردشگری الی دشت، تاریخ درج مطلب: ۵ خرداد ۱۴۰۰ش.
• بذرافشان، جواد و محمدنیا، طیبه، «تحلیل پیامدهای ایجاد مناطق ویژه اقتصادی بر توسعه اقتصادی روستاها موردشناسی: بخش عسلویه شهرستان کنگان»، مجله جغرافیا و آمایش شهری – منطقه‌ای، شماره ۶، ۱۳۹۲ش.
• «بندر کنگان در استان بوشهر؛ مقصدی متفاوت و تماشایی»، وب‌سایت میزبون، تاریخ درج مطلب: ۲۷ فوریه ۲۰۲۰م.
• «بیمارستان خصوصی در کنگان»، وب‌سایت بهترینو، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• پاکباز، نسا، «راهنمای کامل سفر به بندر کنگان»، وب‌سایت نیمه‌شب، تاریخ درج مطلب: ۱ آذر ۱۴۰۰ش.
• «جاهای دیدنی بندر کنگان بوشهر»، مجله گردشگری لیدوماتریپ، تاریخ درج مطلب: ۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
• حسنی، محبوبه، «مسجد جامع بردستان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• حسینی، رضا، «پوشش گیاهی کنگان»، وبلاگ کنگان فرهنگ، تاریخ درج مطلب: ۲۸ خرداد ۱۳۹۱ش.
• حسینی، رضا، «کوه‌های کنگان»، وبلاگ کنگان فرهنگ، تاریخ درج مطلب: ۲۵ دی ۱۳۹۱ش.
• خسروآبادی، علیرضا، «جاهای دیدنی کنگان، شهر قدیمی و مقدس»، وب‌سایت سفرزون مگ، تاریخ درج مطلب: ۸ دی ۱۳۹۷ش.
• دیداری، علی‌اصغر، «بررسی تأثیرات مهاجرت نیروی کار بر جوامع بومی و محلی منطقه عسلویه»، دانشگاه پیام‌نور، ۱۳۹۶ش.
• «رضا طاهری»، وب‌سایت ایران کتاب، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• سعادتی، ساناز، «جاهای دیدنی کنگان»، وب‌سایت تاپ ترول، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «سفری به کنگان و جاذبه‌های گردشگری این بندر زیبا»، وب‌سایت دلگرم، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «شهرستان کنگان»، فرمانداری کنگان، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «شهرستان کنگان»، وب‌سایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهر، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «صنایع دستی و سوغات کنگان»، وب‌سایت اورداپ، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «قلعه بردستان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «کوه‌های کنگان برای توسعه اسکله در حال تخریب است»، خبرگزاری فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۶ مهر ۱۳۹۹ش.
• «مدرسه علمیه علی بن ابیطالب کنگان به زودی افتتاح می‌شود»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اسفند ۱۳۹۲ش.
• «مشاهیر کنگان»، وب‌سایت اورداپ، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «معرفی شهر شهرستان کنگان»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «معرفی شهر کنگان بوشهر»، وب‌سایت سیتی‌پدیا، تاریخ بازدید: ۱۴ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «مهاجرت‌پذیری کنگان از نرم جهانی بالاتر است»، خبرگزاری فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۸ش.