گردشگری هوشمند

گردشگری هوشمند، گردشگری مبتنی بر فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی.

مفهوم شناسی

گردشگری در لغت مترادف با جهانگردی و به‌معنای مسافرت بین شهرهای مختلف دنیا آمده و معادل توریسم (tourism) در زبان انگلیسی است. هوشمند کردن گردشگری حاصل ترکیب فناوری اطلاعات با این حوزه است. استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی مانند هوش مصنوعی، محاسبات ابری و اینترنت اشیا برای ارائه اطلاعات و خدمات به گردشگران، اصطلاحاً گردشگری هوشمند نامیده شده است. این فناوری‌ها همه‌ی ارکان گردشگری اعم از گردشگران، مکان‌ها، آژانس‌ها، ارائه‌دهندگان خدمات، میزبان‌ها و سیاست‌گذاران حوزه گردشگری را شامل می‌شود.

شهر هوشمند

ایجاد و گسترش شهرهای هوشمند، از الزامات اولیه توسعه گردشگری هوشمند است. شهر هوشمند بر چند محور استوار است؛ اول، استفاده بهینه از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ارتقای کیفیت زندگی، خدمات شهری و رقابت‌پذیری. دوم، سازگاری با نیازهای نسل‌های کنونی به‌همراه تضمین سویه‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی. شهر هوشمند دارای شش مؤلفه اصلی است؛ اقتصاد هوشمند، مردم هوشمند، حکمرانی هوشمند، تحرک هوشمند، محیط زیست هوشمند و زندگی هوشمند. برای هوشمند شدن یک شهر لازم است در همه‌ی برنامه‌ها و پروژه‌ها، حداقل یکی از این عوامل حضور داشته باشد. شهر هوشمند به‌عنوان یکی از مقاصد هوشمند، نقش به‌سزایی در توسعه گردشگری دارد. در ایران پنج شهر ارومیه، اصفهان، تبریز، مشهد و تهران با رویکرد الگوی ایرانی اسلامی و بر پایه اقتصاد مقاومتی هدف‌گزاری شده‌اند تا به‌سوی شهر هوشمند حرکت کنند.

مؤلفه‌های گردشگری هوشمند

برای گردشگری هوشمند وجود سه مؤلفه، ضروری است:

رایانش ابری

ایجاد زیرساخت‌ها و تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مانند سرورها، پایگاه داده، شبکه و تحلیل اطلاعات توسط یک ارائه‌دهنده، اصطلاحاً «رایانش ابری» گفته می‌شود. افراد و شرکت‌های مختلف تنها از طریق اتصال به اینترنت می‌توانند به اطلاعات ذخیره شده در فضای ابری دسترسی پیدا کنند. در گردشگری هوشمند اطلاعات زیادی درباره مکان‌های گردشگری، اطلاعات پروازی، مکان‌های استراحت و حتی تصاویر سه‌بعدی از مکان‌های گردشگری ذخیره و تحلیل می‌شود و با آسان کردن سفرها و در دسترس قرار دادن مکان‌های گردشگری حتی در دورترین نقاط دنیا، به رشد و توسعه صنعت گردشگری کمک می‌کند.

اینترنت اشیا

به سیستم به‌هم‌پیوسته‌ای از تجهیزات، اشیا و افراد که ماهیت آن‌ها از طریق شناسه‌های UID شناخته می‌شود و می‌توانند داده‌های خود را بدون دخالت انسان به یک شبکه منتقل کنند اینترنت اشیا یا IOT گفته شده است. در این شبکه به‌هم‌پیوسته انواعی از اشیا مانند تگ‌های RFID، سنسورها، محرک‌ها، تلفن‌های همراه و غیره با برقراری ارتباط با یکدیگر برای دستیابی به یک هدف مشترک هماهنگ می‌شوند. اطلاع‌رسانی سریع از طریق گوشی‌های هوشمند، ساده‌سازی عملیات حمل‌ونقل وسایل گردشگران و اطلاع از محل دقیق آن‌ها از طریق تگ‌های RFID و سنسورهای نصب شده بر روی وسایل آن‌ها، انتخاب بهترین داده‌ها توسط گردشگران به کمک اطلاع از نظرات سایر مسافران در مورد مکان‌های مختلف، اطلاع متولیان مقاصد گردشگری از موقعیت جغرافیایی گردشگران و مسیر سفر آن‌ها برای ارائه امکانات لازم به آن‌ها و همچنین اطلاع از تعداد بازدیدکنندگان یک منطقه گردشگری برای توسعه گردشگری در مناطق مختلف از جمله کارکردهای اینترنت اشیا برای توسعه گردشگری هوشمند است.

کاربر نهایی خدمات مبتنی بر اینترنت

افرادی که از دانش تخصصی بالایی برخوردار نیستند اما در مرحله استفاده از یک نرم‌افزار یا محصول مبتنی بر اینترنت قرار می‌گیرند کاربر نهایی نامیده می‌شوند. این افراد در گردشگری هوشمند برای یافتن مکان‌های گردشگری، وسایل رفت‌وآمد، مکان‌های استراحت و دریافت خدمات مختلف حین سفر از نرم‌افزارها، اپلیکیشن‌ها و سایت‌هایی که برای این منظور تولید شده‌اند استفاده می‌کنند.

گردشگری هوشمند در ایران

اگرچه گردشگری هوشمند در ایران نوپا است اما کارهای زیادی در این حوزه انجام گرفته که بیشتر در «رزرو آنلاین» و «گردشگری سلامت» جلوه‌گر است. در روزگار فراگیری بیماری کرونا «شبیه‌سازی مناطق گردشگری» در ایران شروع شد که باعث گسترش گردشگری هوشمند از راه دور شد. بیشترین تولید محصولات در حوزه گردشگری هوشمند در استان‌های تهران، خراسان رضوی و اصفهان است و استان‌هایی مانند مازندران، فارس و گیلان با وجود توان‌مندی خوب در زمینه‌ی گسترش گردشگری هوشمند، مورد غفلت واقع شده‌اند.

منابع

• «آشنایی با برچسب ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت کالاهای سلامت‌محور»، سایت معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کاشان، تاریخ بازدید: 2 آذر 1400ش.
• «اینترنت اشیاء چیست و چه مزایایی دارد؟»، سایت آریا همراه، تاریخ بازدید: 2 آذر 1400ش.
• بابایی، عاطفه، «رایانش ابری چیست و چه مزایا و کاربردهایی دارد؟»، سایت رسپینا، تاریخ بازدید: 1 آذر 1400ش.
• پوراحمد، احمد و دیگران، «تبیین مفهوم و ویژگی‌های شهر هوشمند»، در مجلۀ علمی پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی باغ نظر، شماره 58، فروردین 1397ش.
• «تگ‌های RFID و کاربرد آن‌ها»، سایت فرزان کارت، تاریخ بازدید: 2 آذر 1400ش.
• دشت‌لعلی، زهرا و دیگران، «شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر گردشگری هوشمند در کشور ایران (موردمطالعه: شهر اصفهان)»، در فصلنامه مدیریت کسب‌وکار، شماره 48، زمستان 1399ش.
• زنگویی، فرنوش و دیگران، «شناسایی مؤلفه‌های هوشمندسازی صنعت گردشگری در ایران»، در نشریه علمی مطالعات مدیریت کسب‌وکار هوشمند، شماره 32، تابستان 1399ش.
• عمید، حسن، فرهنگ عمید، سایت کتابسرای اشجع، تاریخ بازدید: 30 آبان 1400ش.
• کریمی، علیرضا، «کاربرد اینترنت اشیا در گردشگری»، سایت فنولوژی، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد 1398ش.
• هاشم‌پور، علیرضا، «گردشگری هوشمند چیست و وضعیت آن در ایران به چه صورت است؟»، سایت سایتِک، تاریخ درج مطلب: 13 آذر 1399ش.