ترمه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بلقیس قائمی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بلقیس قائمی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
برخی از محققین بر این باورند که زادگاه اصلي ترمه، آسياي مركزي و ارتفاعات كشمير است. اما گروهی دیگر، عقیده دارند كه ترمه‌بافي، ابتدا در ايران به‌وجود آمده و شهر یزد خاستگاه ترمه و طرح‌های بی‌نظیر بته‌جقه بوده است. يزد، در دوران پيش از اسلام، يكي از مراكز بزرگ زرتشتيان ايران بوده و اغلب آنان ترمه‌باف بوده‌اند. با ورود اسلام به ایران، برخی از زرتشتيان به هندوستان مهاجرت کرده و زمینۀ بافت ترمه را در این کشور فراهم آورده‌اند. اینان معتقدند ترمه‌بافي در آغاز، به زري‌بافي مشهور بوده كه نخستين بار توسط استاد «خواجه غياث‌الدين نقش‌بند» حدود۴۰۰ سال پیش به‌وجود آمده است. | برخی از محققین بر این باورند که زادگاه اصلي ترمه، آسياي مركزي و ارتفاعات كشمير است. اما گروهی دیگر، عقیده دارند كه ترمه‌بافي، ابتدا در ايران به‌وجود آمده<ref>[https://www.beytoote.com/art/artist/cashmere-lexicon.html « ترمه چیست؟»، وب‌سایت بیتوته.]</ref> و شهر یزد خاستگاه ترمه و طرح‌های بی‌نظیر بته‌جقه بوده است.<ref>[https://irantrawell.com/1398/03/23/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87/ علیزاده، «ترمه | طرح لطیفی که دیدن دارد»، وب‌سایت ایران تراول.]</ref> يزد، در دوران پيش از اسلام، يكي از مراكز بزرگ زرتشتيان ايران بوده و اغلب آنان ترمه‌باف بوده‌اند. با ورود اسلام به ایران، برخی از زرتشتيان به هندوستان مهاجرت کرده و زمینۀ بافت ترمه را در این کشور فراهم آورده‌اند. اینان معتقدند ترمه‌بافي در آغاز، به زري‌بافي مشهور بوده كه نخستين بار توسط استاد «خواجه غياث‌الدين نقش‌بند» حدود۴۰۰ سال پیش به‌وجود آمده است.<ref> [https://web.archive.org/web/20150221052140/http:/vmiciran.ir/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D9%84%DB%8C-%D8%B7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B3%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C/163-%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D9%8A%D8%B2%D8%AF «ترمه‌بافی سنتی یزد»، وب‌سایت موزۀ مجازی میراث معنوی ایران.] </ref> | ||
دورۀ صفویه دوران اوج و شکوفايي صنعت ترمه‌بافي در ایران است به‌گونه‌ای که محصولات ترمه‌بافی به بسیاری از کشورها نیز صادر می‌شد. خلاقیت، ذوق و هنر بافندگان ایرانی باعث شده بود تا ترمه‌های بسیار نفیس وبی‌مانند در ایران تولید شود. | دورۀ صفویه دوران اوج و شکوفايي صنعت ترمه‌بافي در ایران است به‌گونه‌ای که محصولات ترمه‌بافی به بسیاری از کشورها نیز صادر می‌شد. خلاقیت، ذوق و هنر بافندگان ایرانی باعث شده بود تا ترمه‌های بسیار نفیس وبی‌مانند در ایران تولید شود.<ref> [https://barfroosh.com/what-is-cashmere-weaving-familiarity-with-cashmere-and-the-art-of-cashmere-weaving/ «ترمه‌بافی چیست ؟»، وب‌سایت بارفروش.]</ref> | ||
==جنس ترمه== | ==جنس ترمه== | ||
ترمۀ اعلا در گذشته دارای تاری از جنس ابریشم و نخ پنبه و پودی از جنس ابریشم، نخ و کرک بوده است؛ اما امروزه نخ بیشتر ترمه‌های موجود در بازار، از جنس ویسکوز و ریون و تار آن‌ها از جنس پنبه یا پلی‌استر است. | ترمۀ اعلا در گذشته دارای تاری از جنس ابریشم و نخ پنبه و پودی از جنس ابریشم، نخ و کرک بوده است؛ اما امروزه نخ بیشتر ترمه‌های موجود در بازار، از جنس ویسکوز و ریون و تار آن‌ها از جنس پنبه یا پلی‌استر است.<ref> علیزاده، [https://irantrawell.com/1398/03/23/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87/ «ترمه | طرح لطیفی که دیدن دارد»، وب‌سایت ایران تراول.]</ref> | ||
==معیار ارزش ترمه== | ==معیار ارزش ترمه== | ||
ترمه‌ها بر اساس تعداد رنگ نخ‌ها و همچنین تراکم بافت آن‌ها ارزش‌گذاری می‌شوند. هرچه تعداد رنگ در یک ترمه بیشتر باشد ارزش آن بالاتر می‌رود. ترمه‌هایی‌که تعداد رنگ آن‌ها یک‌سان است، طرح و تراکم بافت، تعیین‌کنندۀ ارزش آن است. همچنین پارچۀ ترمه به‌خاطر نوع بافت و تراکم زیاد پودهایش بادوام‌تر از پارچه‌های دیگر است. | ترمه‌ها بر اساس تعداد رنگ نخ‌ها و همچنین تراکم بافت آن‌ها ارزش‌گذاری می‌شوند. هرچه تعداد رنگ در یک ترمه بیشتر باشد ارزش آن بالاتر می‌رود. ترمه‌هایی‌که تعداد رنگ آن‌ها یک‌سان است، طرح و تراکم بافت، تعیین‌کنندۀ ارزش آن است. همچنین پارچۀ ترمه به‌خاطر نوع بافت و تراکم زیاد پودهایش بادوام‌تر از پارچه‌های دیگر است.<ref>[http://nikoodel.com/ «زری‌بافی و ترمه‌بافی»، وب‌سایت نیکودل.] </ref> | ||
==انواع ترمه== | ==انواع ترمه== | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
* شال زمردی؛ نوعی شال کشمیری اعلا، که زمینه‌ای نیلی و نقشۀ بته‌جقه دارد. | * شال زمردی؛ نوعی شال کشمیری اعلا، که زمینه‌ای نیلی و نقشۀ بته‌جقه دارد. | ||
* شال امیری؛ از انواع درباری و اعلای شال کشمیری است با نقش بته‌جقه و شاخ‌گوزنی. | * شال امیری؛ از انواع درباری و اعلای شال کشمیری است با نقش بته‌جقه و شاخ‌گوزنی. | ||
* شال یزدی؛ این ترمه نقش‌های زیبا و متفاوتی مانند: گل شاه‌عباسی، بته‌جقه، بته‌بادامی، بته‌سروی، اژدری و گلزار دارد. | * شال یزدی؛ این ترمه نقش‌های زیبا و متفاوتی مانند: گل شاه‌عباسی، بته‌جقه، بته‌بادامی، بته‌سروی، اژدری و گلزار دارد.<ref>[https://www.sakhtemanchi.com/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87/ «چه مواردی در انتخاب ترمه باکیفیت مهم است؟»، وب‌سایت ساختمانجی.]</ref> | ||
==كاربرد ترمه در گذشته و حال== | ==كاربرد ترمه در گذشته و حال== | ||
در گذشته این پارچه به‌خاطر گرانی و ارزشمندی، بیشتر مورد استفادۀ اشراف و پادشاهان برای دوخت لباس‌های فاخر مردانه و زنانه، روتختی، رومجمعی، رومیزی، انواع بقچه‌های حمام، کیف، پرده و سجاده بوده است؛ اما امروزه افراد متوسط جامعه نیز از ترمه استفاده می‌کنند و از آن برای مبل، پشتی، رومیزی، هدیه دادن در عروسی‌ها، جشن‌ها و مراسم‌ها نیز استفاده می‌کنند. | در گذشته این پارچه به‌خاطر گرانی و ارزشمندی، بیشتر مورد استفادۀ اشراف و پادشاهان برای دوخت لباس‌های فاخر مردانه و زنانه، روتختی، رومجمعی، رومیزی، انواع بقچه‌های حمام، کیف، پرده و سجاده بوده است؛ اما امروزه افراد متوسط جامعه نیز از ترمه استفاده می‌کنند و از آن برای مبل، پشتی، رومیزی، هدیه دادن در عروسی‌ها، جشن‌ها و مراسم‌ها نیز استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.beytoote.com/art/artist/cashmere-lexicon.html «ترمه چيست؟»، وب‌سایت بیتوته.]</ref> | ||
==طرح‌های ترمه== | ==طرح‌های ترمه== | ||
طرح‌های ترمه، اصالتی 400 تا 600 ساله داشته و هرکدام از زیبایی خاصی برخوردارند. این طرح‌ها از نسلی به نسل دیگر به ارث رسیده و رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: | طرح‌های ترمه، اصالتی 400 تا 600 ساله داشته و هرکدام از زیبایی خاصی برخوردارند. این طرح‌ها از نسلی به نسل دیگر به ارث رسیده و رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: | ||
* بُتِّه‌جِقِّه؛ عده‌ای از کارشناسان، بته‌جقه را نماد سرو خمیده و از نشانه‌های دین زرتشت می‌دانند. و گروهی از آن به‌عنوان نماد آتش‌مقدس، نخل و بادام یاد می‌کنند. قدیمی‌ترین سند موجود از این طرح، یک قمقمۀ چرمی است که قدمت آن به حدود 2500 سال پیش می‌رسد. | * بُتِّه‌جِقِّه؛ عده‌ای از کارشناسان، بته‌جقه را نماد سرو خمیده و از نشانه‌های دین زرتشت می‌دانند. و گروهی از آن به‌عنوان نماد آتش‌مقدس، نخل و بادام یاد می‌کنند. قدیمی‌ترین سند موجود از این طرح، یک قمقمۀ چرمی است که قدمت آن به حدود 2500 سال پیش می‌رسد. | ||
* گل شاه‌عباسی؛ این گل یکی از مقدس‌ترین گل‌ها نزد ایرانیان است. این گل نشانۀ طراوت و نماد خورشید است. استفاده از این طرح از زمان هخامنشیان آغاز و در دورۀ صفویه به اوج خود رسید. بیشتر ترمه‌های یزدی نقش‌های راه راه یا گل‌های شاه‌عباسی دارند. | * گل شاه‌عباسی؛ این گل یکی از مقدس‌ترین گل‌ها نزد ایرانیان است. این گل نشانۀ طراوت و نماد خورشید است. استفاده از این طرح از زمان هخامنشیان آغاز و در دورۀ صفویه به اوج خود رسید. بیشتر ترمه‌های یزدی نقش‌های راه راه یا گل‌های شاه‌عباسی دارند.<ref>[https://irantrawell.com/1398/03/23/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87/ علیزاده، «ترمه | طرح لطیفی که دیدن دارد»، وب سایت ایران تراول]</ref> | ||
* بته‌خِرقِه؛ این طرح نیز، شبیه به بته‌های کاج است و بیشتر در کرمان به‌کار می‌رود. | * بته‌خِرقِه؛ این طرح نیز، شبیه به بته‌های کاج است و بیشتر در کرمان به‌کار می‌رود. | ||
* بته‌ترمه‌ای؛ شبیه به بته‌های کاج که به‌صورت ساده و در ابعاد متوسط بافته می‌شود. گاهی داخل این بته‌ها، تزییناتی مانند گل‌های شاه‌عباسی نقش می‌زنند تا جلوۀ بیشتری پیدا کنند. | * بته‌ترمه‌ای؛ شبیه به بته‌های کاج که به‌صورت ساده و در ابعاد متوسط بافته می‌شود. گاهی داخل این بته‌ها، تزییناتی مانند گل‌های شاه‌عباسی نقش می‌زنند تا جلوۀ بیشتری پیدا کنند. | ||
* بته‌کشمیری؛ زمانی که دو بتۀ کوچک و بزرگ جدا از هم و یا در کنار هم به‌صورت درهم و یا منظم قرار گیرند، به آن بته‌کشمیری گویند. | * بته‌کشمیری؛ زمانی که دو بتۀ کوچک و بزرگ جدا از هم و یا در کنار هم به‌صورت درهم و یا منظم قرار گیرند، به آن بته‌کشمیری گویند.<ref>. [https://irantrawell.com/1398/03/23/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87/ علیزاده، «ترمه | طرح لطیفی که دیدن دارد»، وب‌سایت ایران تراول.]</ref> | ||
==مواد اوليۀ ترمه== | ==مواد اوليۀ ترمه== | ||
* ابريشم طبيعي؛ تار مورد استفاده در ترمه‌بافي از ابريشم طبيعي و گاه نخ پنبه و پود آن نيز از ابريشم، نخ و يا كرك است. | * ابريشم طبيعي؛ تار مورد استفاده در ترمه‌بافي از ابريشم طبيعي و گاه نخ پنبه و پود آن نيز از ابريشم، نخ و يا كرك است.<ref>[http://vmic.ir/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D9%84%DB%8C-%D8%B7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B3%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C/163-%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%DB%8C%D8%B2%D8%AF «ترمه‌بافی سنتی يزد»، وب‌سایت موزۀ مجازی میراث معنوی ایران.]</ref> | ||
* رنگ طبيعي؛ براي رنگ‌آميزي پشم، كرك يا ابريشم مورد استفاده در ترمه‌بافي. | * رنگ طبيعي؛ براي رنگ‌آميزي پشم، كرك يا ابريشم مورد استفاده در ترمه‌بافي. | ||
* پشم سفید و مرغوب؛ رایج‌ترین پشمی است که در بافت ترمه مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌توان آن را با هر رنگی، رنگ‌آمیزی کرد. گوسفندان ایران و کشمیر دارای پشم‌های نرم، محکم، مرغوب و تا حد زیادی براق و سفید هستند. | * پشم سفید و مرغوب؛ رایج‌ترین پشمی است که در بافت ترمه مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌توان آن را با هر رنگی، رنگ‌آمیزی کرد. گوسفندان ایران و کشمیر دارای پشم‌های نرم، محکم، مرغوب و تا حد زیادی براق و سفید هستند.<ref>[https://article.tebyan.net/224155/%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C «هنر ترمه‌بافی»، وب‌سایت تبیان.] </ref> | ||
==نگهداری از ترمه== | ==نگهداری از ترمه== | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
* ترمه نباید در زیر نور آفتاب قرار گیرد، زیرا نور خورشید سبب از بین رفتن رنگ و همچنین کاهش زیبایی آن می‌شود. | * ترمه نباید در زیر نور آفتاب قرار گیرد، زیرا نور خورشید سبب از بین رفتن رنگ و همچنین کاهش زیبایی آن می‌شود. | ||
* شستشوی ترمه با آب داغ و شوینده‌های قوی به رنگ‌های طبیعی پارچه آسیب وارد می‌کند. | * شستشوی ترمه با آب داغ و شوینده‌های قوی به رنگ‌های طبیعی پارچه آسیب وارد می‌کند. | ||
* همچنین بید دشمن اصلی ترمه است باید مواظب بود که در صورت نگهداری آن در مکان‌های مرطوب برای جلوگیری از خراب شدن پارچه، از نفتالین | * همچنین بید دشمن اصلی ترمه است باید مواظب بود که در صورت نگهداری آن در مکان‌های مرطوب برای جلوگیری از خراب شدن پارچه، از نفتالین<ref>ماده خشک بدبوی سفیدرنگی که از نفت گیرند و برای جلوگیری از بید زدن پارچه و لباس آن را بر بافته‌های پشمی چون جامه و قالی و قالیچه پاشند، همچنین برای دفع موریانه به کار برند. [https://abadis.ir/fatofa/%D9%86%D9%81%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86/ (دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ نفتالین، وب‌سایت آبادیس.)]</ref> استفاده شود. | ||
* برای اتو زدن ترمه از یک پارچۀ نخی باید کمک گرفت و ترمه را از پشت اتو زد. | * برای اتو زدن ترمه از یک پارچۀ نخی باید کمک گرفت و ترمه را از پشت اتو زد.<ref> [https://www.sakhtemanchi.com/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87/ «چه مواردی در انتخاب ترمه باکیفیت مهم است؟»، وب‌سایت ساختمانجی .]</ref> | ||
راهنمای خرید ترمه باکیفیت | |||
==راهنمای خرید ترمه باکیفیت== | |||
==چند نکته در بارۀ تشخیص ترمۀ با کیفیت از نوع تقلبی آن: | چند نکته در بارۀ تشخیص ترمۀ با کیفیت از نوع تقلبی آن: | ||
# ترمۀ اصل، جنسی نرم و لطیف و همچنین ظاهری زیبا و جذاب دارد؛ زیرا از ابریشم اعلا در تار و پود آن استفاده می‌شود. | # ترمۀ اصل، جنسی نرم و لطیف و همچنین ظاهری زیبا و جذاب دارد؛ زیرا از ابریشم اعلا در تار و پود آن استفاده می‌شود. | ||
# اگر تکه‌ای از نخ پارچه را جدا کرده و بسوزانیم، در صورتی‌که ابریشم اصل باشد بسیار آهسته می‌سوزد و در نهایت جمع می‌شود و اگر ویسکوز یا همان ابریشم مصنوعی باشد مانند پلاستیک جمع می‌شود و بویی شبیه به بوی سوختن کاغذ دارد. | # اگر تکه‌ای از نخ پارچه را جدا کرده و بسوزانیم، در صورتی‌که ابریشم اصل باشد بسیار آهسته می‌سوزد و در نهایت جمع می‌شود و اگر ویسکوز یا همان ابریشم مصنوعی باشد مانند پلاستیک جمع می‌شود و بویی شبیه به بوی سوختن کاغذ دارد. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
# وزن ترمه هر چه بیشتر باشد، کیفیت آن بالاتر است. | # وزن ترمه هر چه بیشتر باشد، کیفیت آن بالاتر است. | ||
# ترمۀ اصل اگر از خط تقارن تا شود، دو طرف آن کاملا بر یک‌دیگر منطبق می‌شوند. | # ترمۀ اصل اگر از خط تقارن تا شود، دو طرف آن کاملا بر یک‌دیگر منطبق می‌شوند. | ||
# به‌طور معمول ترمه‌های اصل و با کیفیت از سرمه‌دوزی، زَغَرِه‌دوزی، توپُردوزی برجسته، یَراق‌دوزی، زَرَک‌دوزی و آسترکشی برخوردار هستند. | # به‌طور معمول ترمه‌های اصل و با کیفیت از سرمه‌دوزی، زَغَرِه‌دوزی، توپُردوزی برجسته، یَراق‌دوزی، زَرَک‌دوزی و آسترکشی برخوردار هستند.<ref>[https://www.sakhtemanchi.com/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87/ «چه مواردی در انتخاب ترمه باکیفیت مهم است؟»، وب‌سایت ساختمانجی .]</ref> | ||
==ترمه نماد چیست؟== | ==ترمه نماد چیست؟== | ||
ترمه به‌عنوان یک پارچۀ نفیس، در دنیا شناخته شده است و بسیاری از جهانیان آن را جلوه‌ای از ایران باستان و تمدن و فرهنگ مردم ایران می‌دانند. جهان‌گردان به آن علاقه‌مند هستند و آن را با خود سوغات برده و به عزیزان خود هدیه می‌دهند. | ترمه به‌عنوان یک پارچۀ نفیس، در دنیا شناخته شده است و بسیاری از جهانیان آن را جلوه‌ای از ایران باستان و تمدن و فرهنگ مردم ایران می‌دانند. جهان‌گردان به آن علاقه‌مند هستند و آن را با خود سوغات برده و به عزیزان خود هدیه می‌دهند.<ref>[https://asrinkala.com/blog/trmh-nmad-chist/#:~:text=%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87%20%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%20%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F-,%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%87%20%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%20%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%20%D8%9F,%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%20%D8%B2%D9%85% «ترمه نماد چیست؟ +3 نکته مهم»، وب‌سایت اسرین کالا.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||