مشارکت اجتماعی زنان: تفاوت میان نسخه‌ها

مشارکت به‌معنای ایجاد فرصت‌هایی برای توانمندسازی تمامی اعضای جامعه برای همکاری فعالانه، نفوذ بر فرآیند پیشرفت و سهیم شدن در منافع حاصل از توسعه است.<ref>Midgley, Community Participation, Social Development, 1989, P23.</ref>  مشارکت بر این بینش استوار است که تمامی افراد حق دارند در امور مربوط به خود احساس مسئولیت کرده و در تصمیم‌گیری‌هایی که بر زندگی آنها اثرگذار هستند، دخالت کنند. کارشناسان بر این باورند که مشارکتی منجر به ترقی و تکامل در یک جامعه خواهد شد که مشارکت تمامی اقشار و گروه‌ها را به‌دنبال داشته باشد.<ref>وینر و هانتینگتون، درک توسعۀ سیاسی، 1379ش، ص16.</ref><br>

کارشناسان معتقدند که جوامع، برای برپایی توسعۀ اقتصادی در یک کشور، به استفاده از زنان در تصمیمات عمومی و در نظر گرفتن احتیاجات و علائق آنها نیازمند هستند. آنها بر این باورند که این مشارکت نه‌تنها برای ایجاد برابری، بلکه برای برقراری حقوق زنان، توجه به مسائل آنها و روبه‌رو شدن با محیط‌های کاری همچون زندگی اجتماعی آنها، اهمیت می‌یابد.<ref>Hanish, A Governance Perspective on The Role of Cooperatives in Rural Development, 2005, P3.</ref>  

مشارکت اجتماعی زنان در طول تاریخ با موانع زیادی روبه‌رو بوده است. در بسیاری از زمان‌ها، اصل بر عدم مشارکت زنان د عرصه عمومی بوده اما در دورۀ معاصر، حضور اجتماعی زنان و مشارکت آنها به یک جریان مهم اجتماعی تبدیل شده است. امروزه، از جمله عوامل توسعه‌یافتگی جوامع را مشارکت تمامی اقشار جامعه، به‌خصوص زنان در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌دانند. کارشناسان به روشنی نشان داده‌اند که زنان در کلیۀ مناطق جهان، نقشی تعیین‌کننده و مهم در تولید و بازتولید فعالیت‌ها و نیز در روند توسعۀ جوامع دارند.<ref>Momsen, Woment and Development in the Third World, 1991, P104.</ref> تلاش‌های زنان در سراسر جهان برای از میان برداشتن نابرابری‌ها، از جمله ویژگی‌های مهم اجتماعی در قرن اخیر است.<ref>قریشی و دیگران، «بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی زنان بالای 20 سال شهر تبریز»، 1391ش، ص117.</ref>  همچنین، بحران‌های اقتصادی در کشورهای کمتر توسعه‌یافته، مشارکت زنان در فعالیت‌های اجتماعی- اقتصادی را به‌صورت چشمگیری افزایش داده است.<ref> نیک‌بین صداقتی و دیگران، «مشارکت اجتماعی زنان و تأثیر آن بر رفاه خانواده»، 1391ش، ص34.</ref><br>

[[ایران]] نیز امروزه به مشارکت زنان که نیمی از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند، نیاز پیدا کرده است. پس از [[انقلاب اسلامی]]، حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی پررنگ‌تر شده و این روند تا امروز، سرعت بیشتری یافته است. امروزه، برنامه‌ریزان کشوری، از قابلیت‌های زنان در عرصه‌های مختلف به‌خصوص زمینه‌های گوناگون فرهنگی و اقتصادی بهره می‌برند. هرچند، پس از گذشت چند دهه از حضور زنان در اجتماع، هنوز هم موانع بسیاری پیش‌روی آنها قرار دارد اما کارشناسان بر این باورند که این موانع را می‌توان از طریق فراهم‌سازی مناسبات اجتماعی و فرهنگی رفع کرده و نگرش منفی زنان نسبت به توانایی‌های خود و نیز عدم خودباوری آنها را کاهش داد.<ref>آشتیانی، مشکلات اجتماعی زنان، 1382ش، ص11.</ref>  

# ویژگی‌های فرهنگی- ارزشی زن: این گروه در برگیرندۀ متغیرهایی است که همزمان بر تمایل فرد به مشارکت اجتماعی و رفتار مشارکت اجتماعی تأثیرگذار هستند؛ مانند نظم‌گرایی، جمع‌گرایی و میل به کار گروهی، نوپذیری، تقدیرگرایی و عدالت‌جویی.<ref>[https://www.sid.ir/paper/420120/fa شادی‌طلب و کمالی، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1381ش، ص28-29.]</ref>   

# ویژگی‌های خانوادگی زن: این گروه از متغیرها، پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده، فرهنگ سیاسی خانواده، میزان پایبندی خانواده به سنت‌ها، الگوهای تصمیم‌گیری [[خانواده]] و نقش زن در تصمیم‌گیری‌ها، بعد خانوار (تعداد فرزندان) و میزان انسجام خانوادگی زنان را شامل می‌شود.  

# تمایل فرد به مشارکت اجتماعی: این گروه از متغیرها، بر تمایلات اولیه و آمادگی روانی فرد برای ارتکاب عمل واقعی مشارکت تأثیرگذار هستند. کارشناسان معتقدند که تحقق عمل واقعی مشارکت در زمینه‌هایی صورت می‌گیرد که شامل موارد قانونی، عرفی، مکانی، زمانی و اقتصادی باشند. علاوه بر آن، این زمینه‌ها، نشان‌دهندۀ محدودیت‌ها و موانع مشارکت اجتماعی زنان بوده و تمایل به مشارکت یا ارتکاب عمل واقعی مشارکت را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/420120/fa شادی‌طلب و کمالی، «مشارکت اجتماعی زنان»، 1381ش،ص28-29.]</ref>  

# مشارکت اجتماعی مستقیم: در این نوع از مشارکت، مادران با تربیت فرزندان خود، صعود یا انحطاط یک جامعه را رقم زده و در این مشارکت، فرزندان به‌صورت مستقیم و مادران به‌صورت غیرمستقیم در جوامع حضور دارند. تجارب افراد در خانواده، سال‌های سال، اعضای خانواده را تحت تأثیر خود قرار داده و پیامدهایی را نیز به‌دنبال دارند که از ارکان مهم جامعه به‌شمار می‌روند.<ref>سالاری‌فر، نظام خانواده در اسلام، 1383ش، ص30.</ref>  

# مشارکت اجتماعی غیرمستقیم: به‌معنای حضور زن در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی و سیاسی، پس از مسئولیت‌های او در خانواده است. برای این نوع مشارکت مصادیق زیر ذکر شده است:

کتب آسمانی از جمله [[قرآن]]، زنان را همچون مردان، مسئول و متعهد معرفی کرده و به آنها حق داده و تکلیف نموده تا در مورد مسائل اصلی مرتبط با خود، تصمیم‌گیری کنند. از مصداق‌های مشارکت سیاسی زنان در ایران پس از انقلاب می‌توان به حق رأی، حضور زنان در دفاع مقدس، حضور در تصمیم‌گیری‌های سیاسی، پذیرش مسئولیت‌های سیاسی، عضویت در احزاب، شرکت در راهپیمایی‌ها، حق نظارت و شرکت در گروه‌ها و تشکل‌های اجتماعی مانند کمیسیون امور بانوان اشاره کرد.

براساس آموزه‌های دین [[اسلام]]، شغل زنان تا جایی‌که به کرامت انسانی آنها لطمه نزند، مانع تقرب آنها به خدا و کسب درجات الهی نشده و استحکام خانه و خانواده را مخدوش نسازند، منعی ندارد.

از جمله فعالیت‌های اجتماعی زنان می‌توان به تعلیم و تربیت، فعالیت‌های فرهنگی، مشارکت در مجالس و گردهمایی‌ها و تفریحات سالم اشاره کرد.<ref>[http://nj.jz.ac.ir/article_88583.html حقانی، «مطالعۀ تطبیقی حضور اجتماعی زن، چالش‌ها و راهکارها»، 1397ش، ص65-66.]</ref>