زابل افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''زابل افغانستان،'''</big> ولایتی در جنوب افغانستان. زابُل، در جنوب افغانستان، دارای آب‌و‌هوای نیمه‌خشک، کوه‌های بلند، دو رودخانۀ دائمی، منابع معدنی و جاذبه‌های گردشگری زیاد است. بافت جمعیتی زابل را بیشتر قوم پَشتُون تشکیل می‌دهند و اقتص...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''زابل افغانستان،'''</big> ولایتی در جنوب افغانستان. | <big>'''زابل افغانستان،'''</big> ولایتی در جنوب افغانستان. | ||
زابُل، در جنوب | زابُل، در جنوب [[افغانستان]]، دارای آب‌و‌هوای نیمه‌خشک، کوه‌های بلند، دو رودخانۀ دائمی، منابع معدنی و جاذبه‌های گردشگری زیاد است. بافت جمعیتی زابل را بیشتر [[قوم پَشتُون]] تشکیل می‌دهند و اقتصاد آن از راه [[کشاورزی]]، [[دامداری]] و تجارت تأمین می‌شود. | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
زابل افغانستان، بخشى از منطقۀ تاریخى زابلستان قدیم است که از جنوب کوه هندوکش آغاز می‌شد و تا سیستان فعلی در ایران امتداد داشت. مناطق مختلف زابلستان در آن دورۀ تاریخی به‌دلیل آب فراوان و پوشش گیاهی خوب، رودخانه و دریاچۀ هامون، از بهترین زیستگاه‌های طبیعی بوده است.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3159351/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1%DB%8C تقی‌زاده، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref> در سال 1343ش، زابل به‌عنوان یک ولایت مستقل تعیین شد<ref>[https://shahed.news/2021/03/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ «ولایت زابل، نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد.]</ref> و قبل از آن، بخشی از ولایت «لُوی قندهار» (قندهار بزرگ) بود.<ref>[https://kelkein.com/10936/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA/ «زابل: ولایتی فقیر در میانۀ فراموشی دولت سابق و محاصرۀ طالبان»، وب‌سایت کلکین.]</ref> | زابل افغانستان، بخشى از منطقۀ تاریخى زابلستان قدیم است که از جنوب کوه هندوکش آغاز می‌شد و تا سیستان فعلی در [[ایران]] امتداد داشت. مناطق مختلف زابلستان در آن دورۀ تاریخی به‌دلیل آب فراوان و پوشش گیاهی خوب، رودخانه و دریاچۀ هامون، از بهترین زیستگاه‌های طبیعی بوده است.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3159351/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1%DB%8C تقی‌زاده، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref> در سال 1343ش، زابل به‌عنوان یک ولایت مستقل تعیین شد<ref>[https://shahed.news/2021/03/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ «ولایت زابل، نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد.]</ref> و قبل از آن، بخشی از ولایت «لُوی قندهار» (قندهار بزرگ) بود.<ref>[https://kelkein.com/10936/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA/ «زابل: ولایتی فقیر در میانۀ فراموشی دولت سابق و محاصرۀ طالبان»، وب‌سایت کلکین.]</ref> | ||
==جمعیت‌شناسی== | ==جمعیت‌شناسی== | ||
بر اساس آمار مرکز ملی احصائیۀ (مرکز ملی آمار) | بر اساس آمار مرکز ملی احصائیۀ (مرکز ملی آمار) [[افغانستان]]، در سال ۱۳۹۸ش جمعیت ولایت زابل بیش از ۳۷۷ هزار نفر برآورد شده است که ۱۹۲ هزار را مردان و ۱۸۵ هزار را زنان تشکیل می‌دهند. در این ولایت، تنها ۱۲ هزار نفر، شهرنشین هستند.<ref>[https://shahed.news/2021/03/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ «ولایت زابل، نفوس و ولسوالی‌های آن»، خبرگزاری شاهد.]</ref> | ||
==زبان و مذهب== | ==زبان و مذهب== | ||
اکثر ساکنان زابل، از قوم «پَشتُون» (افغان) با زبان «پَشتُو» و مذهب سنی حنفی هستند. قوم «هَزارَه» با زبان فارسی و مذهب شیعه نیز در بخش‌هایی از این ولایت سکونت دارند.<ref>شیرازی، [https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | اکثر ساکنان زابل، از قوم «پَشتُون» (افغان) با زبان «پَشتُو» و مذهب [[اهل سنت|سنی]] حنفی هستند. قوم «هَزارَه» با [[زبان فارسی]] و مذهب [[شیعه]] نیز در بخش‌هایی از این ولایت سکونت دارند.<ref>شیرازی، [https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
==جغرافیا== | ==جغرافیا== | ||
===1. موقعیت جغرافیایی=== | ===1. موقعیت جغرافیایی=== | ||
زابل با ارتفاع ۱۵۴۹ متر از سطح دریا، در ٦٦ درجۀ عرض شمالى و ٣٣ درجه و ٧ دقيقۀ طول شرقى، در جنوب افغانستان موقعيت دارد و مرکز آن شهر «قَلات» است.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/zabul.html «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.]</ref> زابل از شمال به ولایت «اُرزگان»، از شرق به ولایت‌های «غزنی» و «پَکتِیکَا» و از غرب به ولایت «قندهار» متصل است. زابل از جنوب 164 کیلومتر با پاکستان مرز مشترک دارد.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | زابل با ارتفاع ۱۵۴۹ متر از سطح دریا، در ٦٦ درجۀ عرض شمالى و ٣٣ درجه و ٧ دقيقۀ طول شرقى، در جنوب افغانستان موقعيت دارد و مرکز آن شهر «قَلات» است.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/zabul.html «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.]</ref> زابل از شمال به ولایت «اُرزگان»، از شرق به ولایت‌های «غزنی» و «پَکتِیکَا» و از غرب به ولایت «قندهار» متصل است. زابل از جنوب 164 کیلومتر با [[پاکستان]] مرز مشترک دارد.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
===2. مساحت=== | ===2. مساحت=== | ||
مساحت زابل 17342 کیلومترمربع بوده<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3159351/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1%DB%8C تقی‌زاده، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref> که بیشتر آن از زمین‌های کوهستانی و نیمه‌کوهستانی تشکیل شده است. این ولایت از نظر وسعت جغرافیایی، سیزدهمین ولایت افغانستان است که 2،28% از مجموع مساحت افغانستان را به خود اختصاص داده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | مساحت زابل 17342 کیلومترمربع بوده<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3159351/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1%DB%8C تقی‌زاده، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref> که بیشتر آن از زمین‌های کوهستانی و نیمه‌کوهستانی تشکیل شده است. این ولایت از نظر وسعت جغرافیایی، سیزدهمین ولایت [[افغانستان]] است که 2،28% از مجموع مساحت افغانستان را به خود اختصاص داده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
===3. منابع آبی=== | ===3. منابع آبی=== | ||
زابل در منطقه‌ای خشك و | زابل در منطقه‌ای خشك و كمآب واقع شده و از نظر منابع آبى بسيار فقير است. دو رودخانۀ دائمى به‌نام‌هاى «اَرغَندَاب» و «تَرَنك» در زابل جاری است که آب بخش‌هایی از ولايت را در السوالي‌هاى داى‌چوپان و قلات تأمين مى‌كنند. چشمه‌ها و رودهای فصلی و كاريزهاى سنتی نيز در زابل وجود دارد.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
==اقتصاد== | ==اقتصاد== | ||
===1. کشاورزی و دامداری=== | ===1. کشاورزی و دامداری=== | ||
اکثر ساکنان زابل، به کشاورزی و | اکثر ساکنان زابل، به [[کشاورزی]] و [[دامپروری]] اشتغال دارند. بادام، [[گندم]]، [[جو]]، جَوارِی (ذرت)، ماش و ميوه‌هاى تازه مانند خربزه، تَربُوز (هندوانه)، انار و انگور محصولات کشاورزی ولایت زابل هستند.<ref>[http://fa2.ifilmtv.ir/News/Content/56789/%D9%87%D8%AA%D9%84%20%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%86%20%D8%B1%D9%88%DB%8C%20%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%86%20%D8%A2%DB%8C%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «سفر به ولایت زابل در جنوب افغانستان»، وب‌سایت آی فیلم2.]</ref> حدود ۶0 درصد از زمين‌هاى كشاورزى در اين ولايت آبى و بقيه ديم هستند. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در زابل، کشت، برداشت و تجارت محصولات خشخاش است. گفته می‌شود حدود 7039 هكتار از زمين‌هاى زابل زير كشت خشخاش قرار دارد.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
===2. معادن=== | ===2. معادن=== | ||
بر اساس مطالعات اولیۀ مؤسسۀ ژئولوژی | بر اساس مطالعات اولیۀ مؤسسۀ ژئولوژی [[افغانستان]]، ولایت زابل دارای منابع معدنی زیادی است که معدن [[طلا]] در منطقۀ «کُندَلان»، معدن قلع در «بایتِمُور» و معدن مس و آلمینیوم در «چِینُو» بخشی از آنها است.<ref>[https://momp.gov.af/dr/node/1175 «ظواهر معدنی ولایت زابل»، وب‌سایت وزارت معادن و پترولیم.]</ref> | ||
===3. تجارت=== | ===3. تجارت=== | ||
تجارت و بازرگانی از قدیم در زابل وجود داشته و در سال‌های اخیر رونق بیشتری پیدا کرده است. کالاهای تجاری این ولایت بیشتر محصولات کشاورزی و دامداری است که به رونق تجارت در داخل و خارج از زابل کمک کرده است.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/zabul.html «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.]</ref> دو ولایت قندهار و غزنی، از مهم‌ترين بازارهاى داخلى و پاكستان مهم‌ترين بازار خارجى براى فروش محصولات كشاورزى زابل است. بيكارى به‌ويژه در ميان جوانان زابل باعث مهاجرت بسيارى از آنها به ولايت‌هاى ديگر افغانستان و همچنين به خارج از کشور شده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | تجارت و بازرگانی از قدیم در زابل وجود داشته و در سال‌های اخیر رونق بیشتری پیدا کرده است. کالاهای تجاری این ولایت بیشتر محصولات [[کشاورزی]] و [[دامداری]] است که به رونق تجارت در داخل و خارج از زابل کمک کرده است.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/zabul.html «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.]</ref> دو ولایت قندهار و غزنی، از مهم‌ترين بازارهاى داخلى و پاكستان مهم‌ترين بازار خارجى براى فروش محصولات كشاورزى زابل است. بيكارى به‌ويژه در ميان جوانان زابل باعث مهاجرت بسيارى از آنها به ولايت‌هاى ديگر [[افغانستان]] و همچنين به خارج از کشور شده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
==فرهنگ و هنر== | ==فرهنگ و هنر== | ||
===1. انجمن‌های فرهنگی=== | ===1. انجمن‌های فرهنگی=== | ||
در زابل، چند انجمن فرهنگی وجود دارد که نشست‌های فرهنگی، مشاعره و دیگر فعالیت‌های فرهنگی را مدیریت می‌کنند. «انجمن ادبی سُورغَر» و «نهاد فرهنگی زابل» دو مرکز مهم و فعال در زابل‌اند که هرساله نشست «مشاعرۀ بادام گل» را برگزار می‌کنند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/zabul.html «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.]</ref> | در زابل، چند انجمن فرهنگی وجود دارد که نشست‌های فرهنگی، مشاعره و دیگر فعالیت‌های فرهنگی را مدیریت می‌کنند. «انجمن ادبی سُورغَر» و «نهاد فرهنگی زابل» دو مرکز مهم و فعال در زابل‌اند که هرساله نشست «مشاعرۀ بادام گل» را برگزار می‌کنند.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/zabul.html «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.]</ref> | ||
===2. رسانه‌ها=== | ===2. رسانه‌ها=== | ||
در زمان نظام جمهوری در | در زمان نظام جمهوری در [[افغانستان]]، رسانه‌های زیادی در زابل فعالیت خود را شروع کردند که به‌عنوان نمونه می‌توان از تأسیس رادیوهای «تَرَنک ملی» و «زابل» و دوهفته‌نامۀ «کَلات غَژ» و هفتهنامۀ «ترنک» و مجله‌های «زُبَیدَه» و «شِنَه پَانَه» نام برد.<ref>[https://www.sayahonline.com/afghanistan/provinces/zabul.html «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.]</ref> | ||
===3. تفریح و ورزش=== | ===3. تفریح و ورزش=== | ||
در ولايت زابل بازى‌هاى سنتی مانند «خُوسَى«، «بِيدَى»، «سُوخُوت»، «کشتى» و «توپ‌دَندَه» رایج است. همچنین ورزش‌های جدید مانند کِرکِت، | در ولايت زابل بازى‌هاى سنتی مانند «خُوسَى«، «بِيدَى»، «سُوخُوت»، «کشتى» و «توپ‌دَندَه» رایج است. همچنین ورزش‌های جدید مانند کِرکِت، [[فوتبال]]، [[والیبال]] در سال‌های اخیر رونق پیدا کرده است.<ref>[http://fa2.ifilmtv.ir/News/Content/56789/%D9%87%D8%AA%D9%84%20%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%86%20%D8%B1%D9%88%DB%8C%20%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%86%20%D8%A2%DB%8C%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «سفر به ولایت زابل در جنوب افغانستان»، وب‌سایت آی فیلم2.]</ref> | ||
==معارف (آموزش و پرورش== | ==معارف (آموزش و پرورش)== | ||
بر اساس آمار دولت در سال ۱۳۹۸ق، تعداد ۲۲۳ باب مکتب (مدرسه) تعلیمات (آموزش) عمومی، ۳ باب دارالمعلمین، ۶ باب مکتب فنی و ۱۷ باب مدرسۀ دینی در این ولایت فعال بوده‌اند.<ref>[https://kelkein.com/10936/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA/ «زابل: ولایتی فقیر در میانۀ فراموشی دولت سابق و محاصرۀ طالبان»، وب‌سایت کلکین.]</ref> درحال حاضر، 55 هزار دانش‌آموز در این ولایت مشغول به تحصیل هستند. با سقوط نظام جمهوری و آمدن دوبارۀ طالبان، تحصیل دختران از کلاس ششم ممنوع اعلام شده است.<ref>[https://sputnik.af/20220405/%D9%86%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D8%A7-%D8%AA%D8%AE%D8%B1%D8%A8-%D8%B4%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%AF-9800116.html «نیمی از مکاتب در ولایت زابل غیرفعال و یا تخريب شده‌اند»، خبرگزاری اسپوتنیک.]</ref> | بر اساس آمار دولت در سال ۱۳۹۸ق، تعداد ۲۲۳ باب مکتب (مدرسه) تعلیمات (آموزش) عمومی، ۳ باب دارالمعلمین، ۶ باب مکتب فنی و ۱۷ باب مدرسۀ دینی در این ولایت فعال بوده‌اند.<ref>[https://kelkein.com/10936/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA/ «زابل: ولایتی فقیر در میانۀ فراموشی دولت سابق و محاصرۀ طالبان»، وب‌سایت کلکین.]</ref> درحال حاضر، 55 هزار دانش‌آموز در این ولایت مشغول به تحصیل هستند. با سقوط نظام جمهوری و آمدن دوبارۀ طالبان، تحصیل دختران از کلاس ششم ممنوع اعلام شده است.<ref>[https://sputnik.af/20220405/%D9%86%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D8%A7-%D8%AA%D8%AE%D8%B1%D8%A8-%D8%B4%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%AF-9800116.html «نیمی از مکاتب در ولایت زابل غیرفعال و یا تخريب شده‌اند»، خبرگزاری اسپوتنیک.]</ref> | ||
==آموزش عالی== | ==آموزش عالی== | ||
ولایت زابل، داری یک مؤسسۀ دولتی تحصیلات عالی به‌نام «موسسۀ تحصیلات عالی میرویس خان نیکه زابل» است که در مرکز زابل در شهر قلات قرار دارد.<ref> [http://www.mohe.gov.af/dr/%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AF-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C-0 «نهادهای تحصیلی دولتی»، وب‌سایت وزارت تحصیلات عالی.]</ref> | ولایت زابل، داری یک مؤسسۀ دولتی تحصیلات عالی به‌نام «موسسۀ تحصیلات عالی میرویس خان نیکه زابل» است که در مرکز زابل در شهر قلات قرار دارد.<ref> [http://www.mohe.gov.af/dr/%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AF-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C-0 «نهادهای تحصیلی دولتی»، وب‌سایت وزارت تحصیلات عالی.]</ref> | ||
==تقسیمات کشوری== | ==تقسیمات کشوری== | ||
زابل دارای 11 السوالی به‌شرح زیر است: | زابل دارای 11 السوالی به‌شرح زیر است: | ||
#اَتغَر، در جنوب زابل؛ | |||
#اَرغَنْداب، در نیمۀشمالی؛ | |||
#تَرَنک و جَلْدَک، در جنوب‌غربی؛ | |||
#دا‌یچوپان، در شمال‌غرب؛ | |||
#شاه‌جوی، در شرق؛ | |||
#شِمِلزائى که به شامُلزائى نیز معروف است، در جنوب؛ | |||
#شِینکَى، درجنوب؛ | |||
#قلات، مرکز ولایت زابل است که جادۀ عمومی و اصلی افغانستان آن را به قندهار در غرب و غزنی در شرق وصل می‌کند؛ | |||
#کاکَر، از شرق و غرب به ولایت غزنی و ارزگان متصل و از سمت جنوب با السوالی اَرغَنْداب همسایه است؛ | |||
#میزان، در غرب زابل، | |||
#نوبهار، در شرق زابل.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3159351/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1%DB%8C تقی‌زاده، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما.] </ref> | |||
==گردشگری== | ==گردشگری== | ||
در زابل، آثار باستانی زیاد و 5 زیارتگاه وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از: «بالاحصار زابل»، «برج تیروکمان»، «تپۀ هولان رباط»، «تنگۀ زرین‌کلاه»، «منطقۀ بوستان»، «تپۀ میزانی»، «تپۀ توپ‌ها»، «منطقۀ شاه‌دم»، «قلعۀ پاینده‌خان»، «منطقۀ سنگر جمال خیل»، «تپه سرتاج»، «تپه بولان»، «زیارت چهل‌گزی بابا» و زیارت‌های شیخ مِتَی و حسن متی.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D8%B6-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C «بازمانده‌های باستانی در ولایت زابل در معرض ویرانی»، وب‌سایت طلوع نیوز.]</ref> همچنین منطقۀ «غُورَه مَرغَه» و کوه تاريخى «غُوندَاُنو»، راه تاريخى «کَچرُو» نیز از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی زابل است.<ref>[http://fa2.ifilmtv.ir/News/Content/56789/%D9%87%D8%AA%D9%84%20%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%86%20%D8%B1%D9%88%DB%8C%20%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%86%20%D8%A2%DB%8C%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «سفر به ولایت زابل در جنوب افغانستان»، وب‌سایت آی فیلم2.]</ref> | در زابل، آثار باستانی زیاد و 5 زیارتگاه وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از: «بالاحصار زابل»، «برج تیروکمان»، «تپۀ هولان رباط»، «تنگۀ زرین‌کلاه»، «منطقۀ بوستان»، «تپۀ میزانی»، «تپۀ توپ‌ها»، «منطقۀ شاه‌دم»، «قلعۀ پاینده‌خان»، «منطقۀ سنگر جمال خیل»، «تپه سرتاج»، «تپه بولان»، «زیارت چهل‌گزی بابا» و زیارت‌های شیخ مِتَی و حسن متی.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D8%B6-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C «بازمانده‌های باستانی در ولایت زابل در معرض ویرانی»، وب‌سایت طلوع نیوز.]</ref> همچنین منطقۀ «غُورَه مَرغَه» و کوه تاريخى «غُوندَاُنو»، راه تاريخى «کَچرُو» نیز از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی زابل است.<ref>[http://fa2.ifilmtv.ir/News/Content/56789/%D9%87%D8%AA%D9%84%20%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%86%20%D8%B1%D9%88%DB%8C%20%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%86%20%D8%A2%DB%8C%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 «سفر به ولایت زابل در جنوب افغانستان»، وب‌سایت آی فیلم2.]</ref> | ||
==زیرساخت== | ==زیرساخت== | ||
===1. جاده=== | ===1. جاده=== | ||
زابل در مسیر بزگ‌راه کلیدی کابل- قندهار قرار دارد. این جاده از السوالی‌های ترنک، جلدک، قلات و شاه‌جوی این ولایت عبور می کند.<ref>[https://kelkein.com/10936/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA/ «زابل: ولایتی فقیر در میانۀ فراموشی دولت سابق و محاصرۀ طالبان»، وب‌سایت کلکین.]</ref> | زابل در مسیر بزگ‌راه کلیدی [[کابل]]- قندهار قرار دارد. این جاده از السوالی‌های ترنک، جلدک، قلات و شاه‌جوی این ولایت عبور می کند.<ref>[https://kelkein.com/10936/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA/ «زابل: ولایتی فقیر در میانۀ فراموشی دولت سابق و محاصرۀ طالبان»، وب‌سایت کلکین.]</ref> | ||
===2. بهداشت و سلامت=== | ===2. بهداشت و سلامت=== | ||
در سال‌های اخیر، تلاش‌های زیاد داخلی و مؤسسات خارجی برای بهبود وضعیت درمانی زابل انجام شده؛ اما امکانات بهداشتی و درمانی در این ولایت نامطلوب توصیف شده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> در | در سال‌های اخیر، تلاش‌های زیاد داخلی و مؤسسات خارجی برای بهبود وضعیت درمانی زابل انجام شده؛ اما امکانات بهداشتی و درمانی در این ولایت نامطلوب توصیف شده است.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14462 شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> در حال حاضر، ۴۱ مرکز بهداشتی فعال به‌صورت سیار و ثابت در زابل فعالیت می‌کنند.<ref>[https://pajhwok.com/fa/2022/10/25/officials-this-year-we-have-activated-41-mobile-and-fixed-health-centers-in-zabul/ امیری، «امسال ۴۱ مرکز صحی سیار و ثابت را در زابل فعال کرده‌ایم»، وب‌سایت آژانس خبری پژواک.] </ref> | ||
==زابل در روایت‌های اساطیری شاهنامه== | ==زابل در روایت‌های اساطیری شاهنامه== | ||
نام زابل به‌عنوان جزئی از زابلستان قدیم، در داستان‌های عاشقانه، تراژیک و حماسی شاهنامۀ | نام زابل به‌عنوان جزئی از زابلستان قدیم، در داستان‌های عاشقانه، تراژیک و حماسی [[شاهنامه فردوسی|شاهنامۀ فردوسی]]، بسامد زیادی دارد و بخشی از فرهنگ اساطیری زابلستان قدیم محسوب می‌شود. یکی از آن داستان‌ها، ماجرای عشق و ازدواج «زال» و «رودابه» دختر کابل‌شاه بوده که حاصل آن «رستم»، نام‌آورترین پهلوان اساطیری ایران است.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3159351/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1%DB%8C تقی‌زاده، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۰۲
زابل افغانستان، ولایتی در جنوب افغانستان.
زابُل، در جنوب افغانستان، دارای آب‌و‌هوای نیمه‌خشک، کوه‌های بلند، دو رودخانۀ دائمی، منابع معدنی و جاذبه‌های گردشگری زیاد است. بافت جمعیتی زابل را بیشتر قوم پَشتُون تشکیل می‌دهند و اقتصاد آن از راه کشاورزی، دامداری و تجارت تأمین می‌شود.
پیشینه
زابل افغانستان، بخشى از منطقۀ تاریخى زابلستان قدیم است که از جنوب کوه هندوکش آغاز می‌شد و تا سیستان فعلی در ایران امتداد داشت. مناطق مختلف زابلستان در آن دورۀ تاریخی به‌دلیل آب فراوان و پوشش گیاهی خوب، رودخانه و دریاچۀ هامون، از بهترین زیستگاه‌های طبیعی بوده است.[۱] در سال 1343ش، زابل به‌عنوان یک ولایت مستقل تعیین شد[۲] و قبل از آن، بخشی از ولایت «لُوی قندهار» (قندهار بزرگ) بود.[۳]
جمعیت‌شناسی
بر اساس آمار مرکز ملی احصائیۀ (مرکز ملی آمار) افغانستان، در سال ۱۳۹۸ش جمعیت ولایت زابل بیش از ۳۷۷ هزار نفر برآورد شده است که ۱۹۲ هزار را مردان و ۱۸۵ هزار را زنان تشکیل می‌دهند. در این ولایت، تنها ۱۲ هزار نفر، شهرنشین هستند.[۴]
زبان و مذهب
اکثر ساکنان زابل، از قوم «پَشتُون» (افغان) با زبان «پَشتُو» و مذهب سنی حنفی هستند. قوم «هَزارَه» با زبان فارسی و مذهب شیعه نیز در بخش‌هایی از این ولایت سکونت دارند.[۵]
جغرافیا
1. موقعیت جغرافیایی
زابل با ارتفاع ۱۵۴۹ متر از سطح دریا، در ٦٦ درجۀ عرض شمالى و ٣٣ درجه و ٧ دقيقۀ طول شرقى، در جنوب افغانستان موقعيت دارد و مرکز آن شهر «قَلات» است.[۶] زابل از شمال به ولایت «اُرزگان»، از شرق به ولایت‌های «غزنی» و «پَکتِیکَا» و از غرب به ولایت «قندهار» متصل است. زابل از جنوب 164 کیلومتر با پاکستان مرز مشترک دارد.[۷]
2. مساحت
مساحت زابل 17342 کیلومترمربع بوده[۸] که بیشتر آن از زمین‌های کوهستانی و نیمه‌کوهستانی تشکیل شده است. این ولایت از نظر وسعت جغرافیایی، سیزدهمین ولایت افغانستان است که 2،28% از مجموع مساحت افغانستان را به خود اختصاص داده است.[۹]
3. منابع آبی
زابل در منطقه‌ای خشك و كمآب واقع شده و از نظر منابع آبى بسيار فقير است. دو رودخانۀ دائمى به‌نام‌هاى «اَرغَندَاب» و «تَرَنك» در زابل جاری است که آب بخش‌هایی از ولايت را در السوالي‌هاى داى‌چوپان و قلات تأمين مى‌كنند. چشمه‌ها و رودهای فصلی و كاريزهاى سنتی نيز در زابل وجود دارد.[۱۰]
اقتصاد
1. کشاورزی و دامداری
اکثر ساکنان زابل، به کشاورزی و دامپروری اشتغال دارند. بادام، گندم، جو، جَوارِی (ذرت)، ماش و ميوه‌هاى تازه مانند خربزه، تَربُوز (هندوانه)، انار و انگور محصولات کشاورزی ولایت زابل هستند.[۱۱] حدود ۶0 درصد از زمين‌هاى كشاورزى در اين ولايت آبى و بقيه ديم هستند. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در زابل، کشت، برداشت و تجارت محصولات خشخاش است. گفته می‌شود حدود 7039 هكتار از زمين‌هاى زابل زير كشت خشخاش قرار دارد.[۱۲]
2. معادن
بر اساس مطالعات اولیۀ مؤسسۀ ژئولوژی افغانستان، ولایت زابل دارای منابع معدنی زیادی است که معدن طلا در منطقۀ «کُندَلان»، معدن قلع در «بایتِمُور» و معدن مس و آلمینیوم در «چِینُو» بخشی از آنها است.[۱۳]
3. تجارت
تجارت و بازرگانی از قدیم در زابل وجود داشته و در سال‌های اخیر رونق بیشتری پیدا کرده است. کالاهای تجاری این ولایت بیشتر محصولات کشاورزی و دامداری است که به رونق تجارت در داخل و خارج از زابل کمک کرده است.[۱۴] دو ولایت قندهار و غزنی، از مهم‌ترين بازارهاى داخلى و پاكستان مهم‌ترين بازار خارجى براى فروش محصولات كشاورزى زابل است. بيكارى به‌ويژه در ميان جوانان زابل باعث مهاجرت بسيارى از آنها به ولايت‌هاى ديگر افغانستان و همچنين به خارج از کشور شده است.[۱۵]
فرهنگ و هنر
1. انجمن‌های فرهنگی
در زابل، چند انجمن فرهنگی وجود دارد که نشست‌های فرهنگی، مشاعره و دیگر فعالیت‌های فرهنگی را مدیریت می‌کنند. «انجمن ادبی سُورغَر» و «نهاد فرهنگی زابل» دو مرکز مهم و فعال در زابل‌اند که هرساله نشست «مشاعرۀ بادام گل» را برگزار می‌کنند.[۱۶]
2. رسانه‌ها
در زمان نظام جمهوری در افغانستان، رسانه‌های زیادی در زابل فعالیت خود را شروع کردند که به‌عنوان نمونه می‌توان از تأسیس رادیوهای «تَرَنک ملی» و «زابل» و دوهفته‌نامۀ «کَلات غَژ» و هفتهنامۀ «ترنک» و مجله‌های «زُبَیدَه» و «شِنَه پَانَه» نام برد.[۱۷]
3. تفریح و ورزش
در ولايت زابل بازى‌هاى سنتی مانند «خُوسَى«، «بِيدَى»، «سُوخُوت»، «کشتى» و «توپ‌دَندَه» رایج است. همچنین ورزش‌های جدید مانند کِرکِت، فوتبال، والیبال در سال‌های اخیر رونق پیدا کرده است.[۱۸]
معارف (آموزش و پرورش)
بر اساس آمار دولت در سال ۱۳۹۸ق، تعداد ۲۲۳ باب مکتب (مدرسه) تعلیمات (آموزش) عمومی، ۳ باب دارالمعلمین، ۶ باب مکتب فنی و ۱۷ باب مدرسۀ دینی در این ولایت فعال بوده‌اند.[۱۹] درحال حاضر، 55 هزار دانش‌آموز در این ولایت مشغول به تحصیل هستند. با سقوط نظام جمهوری و آمدن دوبارۀ طالبان، تحصیل دختران از کلاس ششم ممنوع اعلام شده است.[۲۰]
آموزش عالی
ولایت زابل، داری یک مؤسسۀ دولتی تحصیلات عالی به‌نام «موسسۀ تحصیلات عالی میرویس خان نیکه زابل» است که در مرکز زابل در شهر قلات قرار دارد.[۲۱]
تقسیمات کشوری
زابل دارای 11 السوالی به‌شرح زیر است:
- اَتغَر، در جنوب زابل؛
- اَرغَنْداب، در نیمۀشمالی؛
- تَرَنک و جَلْدَک، در جنوب‌غربی؛
- دا‌یچوپان، در شمال‌غرب؛
- شاه‌جوی، در شرق؛
- شِمِلزائى که به شامُلزائى نیز معروف است، در جنوب؛
- شِینکَى، درجنوب؛
- قلات، مرکز ولایت زابل است که جادۀ عمومی و اصلی افغانستان آن را به قندهار در غرب و غزنی در شرق وصل می‌کند؛
- کاکَر، از شرق و غرب به ولایت غزنی و ارزگان متصل و از سمت جنوب با السوالی اَرغَنْداب همسایه است؛
- میزان، در غرب زابل،
- نوبهار، در شرق زابل.[۲۲]
گردشگری
در زابل، آثار باستانی زیاد و 5 زیارتگاه وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از: «بالاحصار زابل»، «برج تیروکمان»، «تپۀ هولان رباط»، «تنگۀ زرین‌کلاه»، «منطقۀ بوستان»، «تپۀ میزانی»، «تپۀ توپ‌ها»، «منطقۀ شاه‌دم»، «قلعۀ پاینده‌خان»، «منطقۀ سنگر جمال خیل»، «تپه سرتاج»، «تپه بولان»، «زیارت چهل‌گزی بابا» و زیارت‌های شیخ مِتَی و حسن متی.[۲۳] همچنین منطقۀ «غُورَه مَرغَه» و کوه تاريخى «غُوندَاُنو»، راه تاريخى «کَچرُو» نیز از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی زابل است.[۲۴]
زیرساخت
1. جاده
زابل در مسیر بزگ‌راه کلیدی کابل- قندهار قرار دارد. این جاده از السوالی‌های ترنک، جلدک، قلات و شاه‌جوی این ولایت عبور می کند.[۲۵]
2. بهداشت و سلامت
در سال‌های اخیر، تلاش‌های زیاد داخلی و مؤسسات خارجی برای بهبود وضعیت درمانی زابل انجام شده؛ اما امکانات بهداشتی و درمانی در این ولایت نامطلوب توصیف شده است.[۲۶] در حال حاضر، ۴۱ مرکز بهداشتی فعال به‌صورت سیار و ثابت در زابل فعالیت می‌کنند.[۲۷]
زابل در روایت‌های اساطیری شاهنامه
نام زابل به‌عنوان جزئی از زابلستان قدیم، در داستان‌های عاشقانه، تراژیک و حماسی شاهنامۀ فردوسی، بسامد زیادی دارد و بخشی از فرهنگ اساطیری زابلستان قدیم محسوب می‌شود. یکی از آن داستان‌ها، ماجرای عشق و ازدواج «زال» و «رودابه» دختر کابل‌شاه بوده که حاصل آن «رستم»، نام‌آورترین پهلوان اساطیری ایران است.[۲۸]
پانویس
- ↑ تقی‌زاده، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ «ولایت زابل، نفوس و ولسوالی های آن»، خبرگزاری شاهد.
- ↑ «زابل: ولایتی فقیر در میانۀ فراموشی دولت سابق و محاصرۀ طالبان»، وب‌سایت کلکین.
- ↑ «ولایت زابل، نفوس و ولسوالی‌های آن»، خبرگزاری شاهد.
- ↑ شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.
- ↑ شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ تقی‌زاده، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «سفر به ولایت زابل در جنوب افغانستان»، وب‌سایت آی فیلم2.
- ↑ شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «ظواهر معدنی ولایت زابل»، وب‌سایت وزارت معادن و پترولیم.
- ↑ «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.
- ↑ شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.
- ↑ «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین.
- ↑ «سفر به ولایت زابل در جنوب افغانستان»، وب‌سایت آی فیلم2.
- ↑ «زابل: ولایتی فقیر در میانۀ فراموشی دولت سابق و محاصرۀ طالبان»، وب‌سایت کلکین.
- ↑ «نیمی از مکاتب در ولایت زابل غیرفعال و یا تخريب شده‌اند»، خبرگزاری اسپوتنیک.
- ↑ «نهادهای تحصیلی دولتی»، وب‌سایت وزارت تحصیلات عالی.
- ↑ تقی‌زاده، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ «بازمانده‌های باستانی در ولایت زابل در معرض ویرانی»، وب‌سایت طلوع نیوز.
- ↑ «سفر به ولایت زابل در جنوب افغانستان»، وب‌سایت آی فیلم2.
- ↑ «زابل: ولایتی فقیر در میانۀ فراموشی دولت سابق و محاصرۀ طالبان»، وب‌سایت کلکین.
- ↑ شیرازی، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ امیری، «امسال ۴۱ مرکز صحی سیار و ثابت را در زابل فعال کرده‌ایم»، وب‌سایت آژانس خبری پژواک.
- ↑ تقی‌زاده، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما.
منابع
- امیری، مختاراحمد، «امسال ۴۱ مرکز صحی سیار و ثابت را در زابل فعال کرده‌ایم»، وب‌سایت آژانس خبری پژواک، تاریخ درج مطلب: 3 آبان 1401ش.
- «بازمانده‌های باستانی در ولایت زابل در معرض ویرانی»، وب‌سایت طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: ۷ اسد ۱۳۹۳ش.
- تقی‌زاده، محمدرضا، «زابل افغانستان؛ ولایتی با فرهنگ اساطیری»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۱۷ تير ۱۴۰۰ش.
- «زابل: ولایتی فقیر در میانۀ فراموشی دولت سابق و محاصرۀ طالبان»، وب‌سایت کلکین، تاریخ درج مطلب: 2 خرداد 1400ش.
- «سفر به ولایت زابل در جنوب افغانستان»، وب‌سایت آی فیلم2، تاریخ درج مطلب: 15 دلو 1398ش.
- شیرازی، سعید، «زابُل (2)»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: 1395ش.
- «ظواهر معدنی ولایت زابل»، وب‌سایت وزارت معادن و پترولیم، تاریخ بازدید: 26 بهمن 1401ش.
- «معرفی مختصر ولایت زابل افغانستان»، سیاح آنلاین، تاریخ درج مطلب: 19 تیر 1394ش.
- «نهادهای تحصیلی دولتی»، وب‌سایت وزارت تحصیلات عالی، تاریخ بازدید: 26 بهمن 1401ش.
- «نیمی از مکاتب در ولایت زابل غیرفعال و یا تخريب شده‌اند»، خبرگزاری اسپوتنیک، تاریخ درج مطلب: 14 اردیبهشت 1401ش.
- «ولایت زابل، نفوس و السوالی‌های آن»، خبرگزاری شاهد، تاریخ درج مطلب: 11 فروردین 1400ش.