اصیل الدین واعظ هروی
اصيل‌الدين واعظ هروي؛ مفسر، محدث و واعظ دربار تيموريان در قرن نهم هجری.
سيدعبدالله معروف به اصيل‌الدين واعظ هروي، به دعوت سلاطين تيموري، از شيراز به هرات مهاجرت كرد. او به وعظ و تدريس در مدرسة گوهرشادبیگم مشغول بود و آثار علمي مانند مزارات هرات و درج‌الدرر را نگاشت. او با شخصیت‌هایی مانند جامی و کاشفی معاصر بوده و دارای مشرب فلسفه‌ستیزی بوده است.
از كودكي تا جواني
امير سيدعبدالله معروف به اصيل‌الدين واعظ هروي، فرزند عبدالرحمن از سادات دشتك شيراز است. برخی تاریخ‌نگاران بر این باورند که او به امر سلطان تيموري از شيراز به هرات رفته و در آن‌جا اقامت گزيد و به‌همین دلیل، به «هروي» شهرت يافته است.[۱] اصيل‌الدين واعظ هروي در كتاب درج‌الدرر تصريح كرده است كه در شيراز و در سال 828ق از كتابت آن اثر فارغ شده است.[۲]
سيرۀ اخلاقي و عملی
اصيل‌الدين واعظ، در كنار تدريس و تأليف به وعظ و ارشاد مردم در هرات مشغول بوده است. اصيل‌الدين شخصيتي متدين، با تقوا و سخنور بوده و همین ویژگی‌ها سبب محبوبيت او میان مردم شده بود.[۳]
مذهب
گرایش مذهبی سیدعبدالله دشتکی مورد اختلاف صاحب‌نظران است. برخی او را سنی و ديگران او را شیعه دانسته‌اند.[۴] کسانی که او را شیعه می‌دانند برخی رفتارهای او خاندانش را از روی تقیه دانسته‌اند.[۵]
جايگاه اجتماعي
برخي انديشمندان، دعوت سلطان تیموری از اصيل‌الدين واعظ برای هجرت از شيراز به هرات[۶] را گویای جايگاه اجتماعي و نفوذ وی در جامعة آن روزگار دانسته‌اند.[۷] برخي او را در اصالت خانوادگي، شأن و مقام اجتماعي، تقوا و داشتن بيان شيرين در وعظ، نمونة زمان خود دانسته[۸] و مهارت او را در تفسير، حديث، انشاء و تأليف كتب، ستوده‌اند.[۹]
ديدگاه‌ها
اصيل‌الدين ديدگاه ضدفلسفي داشت و فلاسفه را به داشتن عقايد فاسد متهم مي‌كرد.[۱۰]
فعاليت‌ها
فعاليت اصلي واعظ هروی در بلاد هرات وعظ و ارشاد مردم بود. به‌همین دليل به «اصیل‌الدین واعظ» مشهور شد.[۱۱] وی علاوه بر وعظ و ارشاد مردم، به تعليم و تدريس نيز مي‌پرداخت.[۱۲] او سيره‌نويسي به زبان فارسي رواج بخشيد[۱۳] و كتاب درج‌الدرر را در سيرة پيامبر و به امر شادملك‌بیگم، بانوي هنردوست خاندان تيموريان، تلخيص کرد.[۱۴]
ارتباط با شخصيت‌ها
واعظ هروي، از وعاظ دربار سلاطين تيموري در هرات بود؛ از شخصيت‌هاي معاصر او اميرعلي شيرنوايي، عبدالرحمن جامي، ملاحسين واعظ كاشفي و عطاءالله دشتكي بودند كه با برخي از آنها روابط حسنه‌اي داشته و با برخي دیگر همچون جامي و كاشفي به‌دليل مشرب فلسفی آنها مشاجراتي داشته است.[۱۵]
آثار
از اصيل‌الدين آثار علمي زيادي باقي مانده است. هرچند، كساني كه از قرن نهم دربارة اصيل‌الدين نوشته‌اند از چهار اثر او به‌نام‌هاي المجتبي، المجتني، مزارات هرات و درج‌الدرر نام برده‌اند؛ خود اصيل‌الدين در كتب درج‌الدرر از تاريخ مكمل، معالم‌الاسلام، تحفه الاحبار في اصول الاخابر، حمل‌المتين، نزهه‌النظر و معراج‌الاعمال، نام برده است.[۱۶]
پانویس
- ↑ هوشیدری فراهانی، «دشتکی اصیل‌الدین عبدالله حسینی»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ نذير احمد، سيدعبدالله اصيل‌الدين واعظ شيرازي، بي‌تا، ص4.
- ↑ «اصیل‌الدین واعظ، عبدالله»؛ ويكي نور.
- ↑ هوشیدری فراهانی، «دشتکی اصیل‌الدین عبدالله حسینی»؛ دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، بی‌تا، ج5، ص212.
- ↑ حسيني فسايي، فارسنامه ناصري، 1316ش، ص1057.
- ↑ هوشیدری فراهانی، «دشتکی اصیل‌الدین عبدالله حسینی»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ خواندمير، تاريخ حبيب السير، 1380ش، ج4، ص334.
- ↑ «اصیل‌الدین واعظ، عبدالله»، ويكي نور؛ خواندمير، تاريخ حبيب السير، 1380ش، ج4، ص334.
- ↑ هروي، اصيل شيرازي واعظ در هري، 1388ش، ص253.
- ↑ هروی، مزارات هرات، 1351ش، ص107.
- ↑ حسيني فسايي، فارسنامه ناصري، 1316ش، ص1057.
- ↑ هروي، اصيل شيرازي واعظ در هري، 1388ش، ص253.
- ↑ نذير احمد، سيد اصيل‌الدين واعظ شيرازي، بي‌تا، ص 5.
- ↑ هروي، اصيل شيرازي واعظ در هري، 1388ش، ص253.
- ↑ هروي، اصيل شيرازي واعظ در هري،1388ش، ص254.
منابع
- «اصیل‌الدین واعظ، عبدالله»، ویکی نور، آخرین تاریخ ویرایش: 28 آوریل 2023م.
- 1389ش.
- حسيني فسايي، ميرزاحسين، فارسنامه ناصري، به‌تصحيح منصور راستگار فسايي، تهران، امیرکبیر، 1382ش.
- خواندمیر، غیاث‌الدین، تاریخ حبیب السیر، تهران، امیرکبیر، 1380ش.
- هوشیدری فراهانی، حوریه، «دشتکی، اصیل‌الدین عبدالله حسینی»، دانشنامه جهان اسلام، تاریخ انتشار: 1393ش.
- موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
- نذیر احمد، سید عبدالله اصیل‌الدین واعظ شیرازی، بی‌تا، بی‌جا.
- هروي، مايل، اصيل شيرازي واعظ در هري، پیام بهارستان، د2، ش4، س1، 1388ش.