بادغیس
بادغیس؛ ولایت کوهستانی با جاذبه‌های طبیعی در شمال‌غربی افغانستان.
ولایت کوهستانی بادغیس، از ولایت‌های کم‌برخوردار در شمال‌غربی افغانستان است. جنگل‌های انبوه پسته از جاذبه‌های طبیعی بادغیس است که هر سال، هزاران نفر را برای برداشت محصول پسته، به این ولایت می‌کشاند.
نام‌گذاری
دلیل نام‌گذاری بادغیس را «بادخیز» بودن این منطقه دانسته‌اند.[۱] گروهی دیگر نام آن را «باذ- خیز» گفته‌اند که به‌مرور زمان به بادغیس تبدیل شده است.[۲] نام پیشین این منطقه «بی‌تاک» بوده است.[۳]
تاریخچه
همزمان با ورود اسلام، این منطقه، آباد و مشتمل بر قریه‌ها و نواحی متعدد بوده است. برخی معتقدند این شهر مدت‌ها پیش از اسلام و هنگام حملۀ اسکندر، از شهرهای آباد و دارای باغ‌ها و کشتزارهای فراوان بوده است. پستۀ بادغیس، از جمله هدایایی بوده که ایرانیان از این منطقه به یونان می‌برده‌اند.[۴]
فتح بادغیس به‌دست مسلمین در دوران حکومت معاویه صورت گرفته است.[۵]
جمعیت‌شناسی
بر اساس آمار ادارۀ ملی احصائیه و معلومات افغانستان در سال ١٣٩٩ش، جمعیت ولایت بادغیس ٥۴٩٥٨٣ نفر، برآورد شده است.[۶] جمعیت این منطقه را بیشتر تاجیک‌ها، ایماق‌ها، ترکمن‌ها، پشتون‌ها و هزاره‌ها تشکیل می‌دهند؛ در این ولایت اقلیتی از ازبک‌ها و بلوچ‌ها نیز زندگی می‌کنند.[۷]
از نظر مذهبی بیشتر ساکنین این ولایت سنی‌مذهب بوده و بقیه پیرو مذهب شیعه هستند.[۸] زبان رایج در بادغیس، فارسی دری و ترکمنی است.[۹]
موقعیت جغرافیایی
ولایت بادغیس با مساحت 23 هزار کیلومتری از جمله ولایت‌های شمال‌غربی با مرکزیت قلعۀ‌نو است. بادغیس از غرب با ولایت هرات، از شرق با ولایت فاریاب، از شمال با کشور ترکمنستان و از جنوب با ولایت غور، همسایه است.[۱۰]
آب‌وهوا
بادغیس از ولایات کوهستانی بوده و از نظر آب‌وهوا دارای مناطق نیمه‌خشکِ سرد با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است. مناطق غرب، جنوب و شرق این ولایت دارای آب‌وهوای مطلوب بوده و محلی مناسب برای زندگی هستند.[۱۱]
منابع آبی
در کوهستان‌های بادغیس، گردنه‌های زیادی وجود دارد که ارتفاعات عمدۀ آن در مشرق قرار داشته و در دامنه‌های آن آب فراوانی یافت می‌شود. بادغیس دارای سه رود مهم به‌نام‌های «مرغاب»، «کوشک» و «قلعه» است.[۱۲] در کوهستان‌های آن دریاچه‌های کوچک دهستان، چکو، لامان، مقر، خارستان و باغک نیز دیده می‌شوند.[۱۳]
اقتصاد
- کشاورزی: کشاورزی، منبع غذایی و اشتغال مردم ولایت بادغیس بوده و نزدیک به 70 درصد از مردم، در بخش کشاورزی فعالیت می‌کنند. پسته، زیره، پوست قره‌قُل، پشم، کُرک و قروت (کشک) از جمله اقلام صادراتی این ولایت هستند که به سایر ولایات و خارج کشور فرستاده می‌شوند.[۱۴]
- صنایع محلی: قالی، بافتنی‌های خانگی و پوست قره‌قل از مهم‌ترین صنایع دستی در این ولایت است.[۱۵]
- معادن: این ولایت دارای معادن متعددی بوده که از جملۀ آنها لاجورد، مس، عقیق، طلا و آهن هستند.[۱۶]
فرهنگ و رسانه
در حال حاضر، یک تلویزیون محلی و همچنین شش رسانۀ صوتی در ولایت بادغیس فعالیت دارند. مسئولان شماری از رسانه‌ها معتقدند که پس از سقوط نظام جمهوری در کشور، بحران اقتصادی رسانه‌های بادغیس را نیز در وضعیت بد اقتصادی قرار داده است.[۱۷]
آموزش و تحصیلات عالی
بر اساس آمار ارائه شده، امروزه، در بادغیس، 65 هزار دانش‌آموز مصروف تحصیل هستند، اما وضعیت آموزش در بادغیس با مشکلات زیادی از جمله کمبود معلمان باتجربه، کتب درسی و مکان مناسب، روبرو است.[۱۸] در سال 1389ش گشایش مؤسسۀ تحصیلات عالی دولتی در بادغیس، موجب خوشحالی ساکنان این ولایت شد. در سال 1393ش نیز دو مؤسسۀ تحصیلات عالی خصوصی در این ولایت تأسیس شد.[۱۹]
مشاهیر
منصور استاذسیس، حنظلۀ بادغیسی، فضل‌احمد پیمان، سمنبو بادغیسی، درویش علی‌خان هزاره (حاکم هرات و مؤسس شهر قلعه‌نو)، از چهره‌های نامی و تاریخی ولایت بادغیس هستند. [۲۰]
تقسیمات کشوری
ولایت بادغیس، 7 ولسوالی دارد که عبارتند از: قلعۀ‌نو (مرکز ولایت)، آب‌کمری، جوند، بالا مرغاب، مُقُر، غورماچ و قادس.[۲۱]
جاذبه‌های گردشگری
در فاصلۀ حدود ۷۰ کیلومتری غرب شهر قلعۀ‌نو، حصار مشهوری به‌نام «قلعۀ نریمان» وجود دارد که دارای بناها و ساختمان‌های قدیمی و حیرت‌انگیز است. این بنا به‌نام کالیون نیز یاد شده است. قلعۀ دیگری به نام « قلعه پیوار» در ولسوالی قادس موقعیت دارد که آن را خواهر کالیون می‌گویند.[۲۲]
زیر ساخت
- ترابری: بادغیس به‌لحاظ زیرساخت از ولایات کم‌برخوردار افغانستان است. نبود سرک معیاری (جاده) و انرژی برق، خرابی شاهراه هرات-بادغیس، نیمه‌تمام ماندن جاده افغانستان-لامان-قیصار، همگی موجب شده است که مبادلات تجاری ادغیس در پایین‌ترین سطح باشد.[۲۳] با رسیدن فصل زمستان و بارش برف، حمل‌ونقل زمینی با مشکلات زیاد روبرو می‌شود.
- بهداشت و سلامت: مشکل کمبود آب آشامیدنی سالم در بادغیس، سابقۀ طولانی دارد. اکنون حدود ۸۰ درصد باشند‌گان بادغیس، با کمبود آب آشامیدنی سالم روبرو هستند.[۲۴] در ولایت بادغیس 47 مرکز صحی ایجاد شده است. 20 مرکز صحی در ساختمان‌های اجاره‌ای خدمات ارائه می‌کنند[۲۵]
- امکانات ورزشی و رفاهی: ولایت بادغیس، ورزشگاه ندارد و فعالیت ورزشی در این ولایت با چالش‌های بسیار روبرو است.[۲۶]
پانویس
- ↑ اعتمادالسلطنه، مرآت‌البلدان، 1367ش، ص150.
- ↑ یاقوت، معجم الادباء، 1376ق، ذیل واژۀ بادغیس.
- ↑ بغدادی، مراصد الاطلاع، 1373ق، ذیل واژۀ بادغیس.
- ↑ یاقوت، معجم الادباء، 1376ق، ذیل واژۀ بادغیس.
- ↑ یعقوبی، البلدان، 1347ش، ص56.
- ↑ ایراندوست، «ولایت بادغیس افغانستان، از گذشته تا امروز»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ ایراندوست، «ولایت بادغیس افغانستان، از گذشته تا امروز»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ «در بادغیس شیعه و سنی عزادار حسینی هستند»، خبرگزاری جمهور.
- ↑ «عدالت طالبانی در بادغیس؛ از میان 30 کرسی، تنها چهار کرسی کم‌صلاحیت به طالبان غیرپشتون رسیده است»، وبسایت روزنامه هشت صبح.
- ↑ «ولایت بادغیس-نفوس و ولسوالی‌های آن»، خبرگزاری شاهد.
- ↑ ایراندوست، «ولایت بادغیس افغانستان، از گذشته تا امروز»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ ن.ن امبر سز، 1370، ج1، ص256.
- ↑ «ولایت بادغیس»، شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان.
- ↑ ایراندوست، «ولایت بادغیس افغانستان، از گذشته تا امروز»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ ایراندوست، «ولایت بادغیس افغانستان، از گذشته تا امروز»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ «ظواهر معدنی ولایت بادغیس»، وبسایت وزارت زراعت و پترولیم.
- ↑ «وضعیت بحرانی رسانه‌ها در ولایت بادغیس»، شبکۀ خبری طلوع نیوز.
- ↑ «معرفی ولایت بادغیس-سرزمین حنظله»، وبسایت حنظلۀ بادغیسی.
- ↑ «آشفتهبازار نهادهای تحصیلات عالی در بادغیس»، وبسایت روزنامه هشت صبح.
- ↑ جعفری، «معرفی ولایت بادغیس افغانستان»، وبسایت (هم‌صنفی) دانشجویان افغانستان.
- ↑ ایراندوست، «ولایت بادغیس افغانستان، از گذشته تا امروز»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص214.
- ↑ «از فریاد تا ناامیدی؛ مثلث ناتمام نیازهای اساسی بادغیسی‌ها»، وبسایت روزنامه ماندگار.
- ↑ «بحران کم بود آب آشامیدنی در بادغیس»، پایگاه خبری شفقنا.
- ↑ آتش، «کمک‌های ملیونی؛ مراکز صحی غیر معیاری»، وبسایت خبرگزاری جمهور.
- ↑ وفا، عبدالکریم، «نبود استادیوم ورزشی، زخمی بزرگ بر بدن ورزشکاران ولایت بادغیس»، وبسایت خبر، مهم‌ترین خبرهای حوزۀ غرب.
منابع
- آتش، عبدالملک، «کمک‌های ملیونی؛ مراکز صحی غیر معیاری»، خبرگزاری جمهور، تاریخ درج مطلب: 1 دلو 1397ش.
- «آشفتهبازار نهادهای تحصیلات عالی در بادغیس»، وبسایت روزنامه هشت صبح، تاریخ درج مطلب: 29 عقرب 1398ش.
- اخلاقی، ابراهیم، «ولایت بادغیس»، شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 30 فروردین 1395ش.
- «از فریاد تا ناامیدی؛ مثلث ناتمام نیازهای اساسی بادغیسی‌ها»، وبسایت روزنامه ماندگار، درج مطلب: 14 میزان 1395ش.
- اعتمادالسلطنه، محمدخان، مرآت البدان، تهران، دانشگاه تهران، 1367ش.
- ایراندوست، محسن، «ولایت بادغیس افغانستان، از گذشته تا امروز» خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 2 تیر 1400ش.
- «بحران کمبود آب آشامیدنی در بادغیس»، پایگاه خبری شفقنا، تاریخ درج مطلب: 8 آپریل 2022م.
- بغدادی، عبدالمؤمن، مراصد الاطلاع، به‌کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، 1373ق.
- جعفری، حمید، «معرفی ولایت بادغیس افغانستان»، وبسایت دانشجویان افغانستان (هم‌صنفی)، تاریخ درج مطلب: 19 خرداد 1389ش.
- «در بادغیس شیعه و سنی عزادار حسینی هستند»، خبرگزاری جمهور، تاریخ درج مطلب، 1399ش.
- «ظواهر معدنی ولایت بادغیس»، وبسایت وزارت زراعت و پترولیم، تاریخ بازدید: 28 آگست 2022م.
- «عدالت طالبانی در بادغیس؛ از میان 30 کرسی، تنها چهار کرسی کم‌صلاحیت به طالبان غیر پشتون رسیده است»، وبسایت روزنامه هشت صبح، تاریخ انتشار: 22 جوزا 1401ش.
- غبار، غلام‌محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، دی‌جیتال‌سازی و تنظیم: محسن، 1391ش.
- «معرفی ولایت بادغیس-سرزمین حنظله»، وبسایت حنظلۀ بادغیسی، تاریخ درج مطلب: 13 خرداد 1388ش.
- ن.ن امبر سز، چپملویل، تاریخ زمین‌لرزه‌های ایران، ترجمه ابوالحسن رده، تهران،آگاه، 1370ش.
- «وضعیت بحرانی رسانه‌ها در ولایت بادغیس»، شبکۀ خبری طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب: 31 جوزا 1401ش.
- وفا، عبدالکریم، «نبود استادیوم ورزشی، زخمی بزرگ بر بدن ورزشکاران ولایت بادغیس»، وبسایت خبر، مهم‌ترین خبرهای حوزۀ غرب، تاریخ درج مطلب: 7 اسد 1398ش.
- یاقوت حموی، معجم الادباء، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1376ق.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، البلدان، ترجمۀ محمد ابراهیم آیتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1356ش.