بندر سیراف
بندر سیراف؛ بندر تاریخی و بین‌المللی در خلیج فارس.
پیشینۀ تاریخی بندر سیراف را می‌توان تا دوران پارت‌ها دنبال کرد.[۱] توسعه آن در زمان ساسانیان و به‌دست اردشیر بابکان (مؤسس سلسله ساسانی) و با هدف افزایش بازرگانی و دریانوردی رقم خورد.[۲] بندر سیراف در قرن‌های سوم و چهارم هجری به یکی از مهم‌ترین بنادر سواحل شمالی خلیج فارس، تبدیل شد و روابط تجاری زیادی با دیگر بنادر خلیج فارس و مراکز تجاری مانند عمان، هند، چین وآفریقای شرقی برقرار کرد.[۳] در زمانی که سیراف در اوج شکوفایی خود قرار داشت، زلزله‌‌ای سهمگین در سال ۳۶۷ق، به وقوع پیوست و بخش مهمی از این تمدن را در دل دریا، مدفون کرد. سیراف، بعد از این حادثه دلخراش و کشته شدن بیش از ده‌هزار نفر از مردم آن و غرق شدن تعدادی از کشتی‌ها دیگر نتوانست کمر راست کند و بعد‌ها با انتقال مسیر کشتی‌ها به کیش، از رونق افتاد و به صفحات تاریخ ایران پیوست.[۴]
با وجود زلزله ویرانگر، می‌توان با تماشای بقایای مانده از این بندر مهم و بین‌المللی، تصویری از زیبایی و عظمت تمدنی آن را در ذهن خود ترسیم کرد. تمدنی که به‌وسیله مردم سخت‌کوش و هنرمند سیراف، رقم خورد. مردم سیراف در بدترين شرايط آب و هوايى و با تكيه بر هوش و استعداد ذاتى خود يكى از آبادترين و پررونق‌ترين مراكز شهرى آن روزگار را به وجود آورده و سهم عمده‌اى در تبادل تجارى جهانى بر عهده داشته‌اند. آن‌ها با تلاش خود اين شهر را به جایگاهی از اعتبار و شهرت رساندند كه آن را «دروازه چين و خزانه پارس و خراسان» توصيف كرده‌اند.[۵]
موقعیت جغرافیایی
بندر سیراف که بندر طاهری نیز نامیده می‌شود، در دهستان طاهری، در حومۀ شهرستان کنگان در استان بوشهر واقع شده است.[۶] سیراف، امروزه در موقعیتی ویژه قرار گرفته است؛ در سمت شرقی آن، قطب انرژی و صنعتی پارس جنوبی و در سمت غرب آن بندر کنگان و صنایع مستقر در این بندر قرار دارد.[۷]
معماری و تمدن
سیراف در دوران طلایی خود، بیش از سیصد هزار نفر را در خود جای داده بود، به دلیل همین تراکم جمعیت و محصور بودن بین دریا و کوه، خانه‌ها و مغازه‌ها در دو طبقه یا بیشتر ساخته شده و معماری آن شبیه به روستای ماسوله در شمال ایران است.[۸] سیراف، خانه‌های زیبایی دارد و چوب آن‌ها از هند و شمال آفریقا وارد شده است. این خانه‌ها از گچ‌بری‌های زیبا با طرح‌هایی منحصر به فرد ساخته شده‌اند.[۹] برای تامین آب شرب این بندر بزرگ، بیش از صد حلقه چاه آب حفر شده بود، همچنین حوضچه‌های مستطیل شکلی ساخته شد که آب باران را ذخیره و تصفیه می‌کرد. مردم این شهر با خلاقیت آب‌انبار‌های متعدد ساخته و لوله‌های سفالی برای شبکه فاضلاب طراحی کرده بودند تا محیط امن در میان کوه و دریا برای زندگی خود فراهم سازند.[۱۰] حيات اقتصادى و اجتماعى اين بندر مهم و مشهور در دوران رونق و شكوفايى، بيانگر تمدّنى درخشان و پويا است كه از دوره ساسانى تا چند قرن بعد از اسلام تداوم داشته است.[۱۱]
مرکز تجارت ایران در خلیج فارس
بیشتر محققان سده‌های نخست هجری، ضمن توصیف این بندر، آن را یکی از بنادر مهم جهان دانسته‌اند که کشتی‌های پارسی، چینی و هندی اقدام به واردات و صادرات کالا‌ها از طریق آن می‌کردند.[۱۲] «سلیمان سیرافی» بازرگان و مورخ سیرافی، چهارصد سال پیش از تولد مارکوپولو، سفر به کشور‌های مختلف جهان را شروع کرد. سیراف، شهری بزرگ با ثروتی سرشار بوده و يكى از يادگارهاى دوران درخشش و اوج تجارت دريايى ايران به شمار مى‌رود. «سيراف» شناسنامۀ تاريخ دريانوردى ايران و شناساننده بخشى از هويّت تاريخى و فرهنگى آن سرزمين است.[۱۳]
شهر گفتگوی تمدن‌ها
به گفتۀ پژوهشگران، وجود هم‌زمان مسجد، آتشکده و همچنین قبرهای متعلق به مذهب‌های گوناگون در این شهر، نشانگر هم‌زیستی مسالمت‌آمیز اجتماعی مردم آن دیار بوده است. در این بندر، از مسجدی افزون بر جنبۀ مذهبی آن، به‌‌عنوان مدرسه هم استفاده می‌شد که بیانگر اهمیت و قداست علم و دیانت در آن منطقه است.[۱۴]
موزه سیراف
برخی سیراف را شهرموزه می‌خوانند؛ زیرا جای جای آن اثری از تاریخ وجود دارد.[۱۵] به همین دلیل بیش از بیست‌هزار قطعه از یافته‌های کاوشگران در این منطقه، با انتقال به انگلیس، در موزه‌ای به نام سیراف، نگهداری می‌شود. با وجود این تاراج، در شهر سیراف نیز موزه‌ای ایجاد شده است تا ضمن حفاظت از آثار تاریخی این بندر، موجب تقویت صنعت گردشگری شود.[۱۶]
سیراف در فهرست آثار ملی
تا کنون ۲۲ اثر از میان آثار شاخص تاریخی-فرهنگی موجود در این بندر، در فهرست آثار ملی ثبت شده است، با وجود این، هنوز گنجینه‌های تاریخی زیادی در دل آب و خاک سیراف نهفته است. برخی کارشناسان میراث فرهنگی استان معتقدند که اکنون برنامه‌های حفاظتی و ساماندهی‌های خوبی در آثار تاریخی سیراف در حال انجام است.[۱۷]
سیراف در آستانۀ ثبت جهانی
بخشی از آثار تاریخی سیراف، برای ثبت جهانی، تقویت و مرمت شده‌اند، همچنین در بخش‌هایی از آثار نیز زیرساخت‌های گردشگری ایجاد شده و یا در حال ساخت است. با این وجود، بر اساس دیدگاه برخی کارشناسان، باید مطالعات مورد نیاز و میان‌رشته‌ای این بندر برای ثبت آن در فهرست آثار جهانی تکمیل شود. در سال ۱۳۹۵ش پرونده‌ای مقدماتی برای پیشنهاد ثبت این بندر تاریخی در فهرست آثار جهانی آماده شد. ثبت بندر تاریخی سیراف در فهرست آثار جهانی سبب می‌شود که این بندر تاریخی به همۀ مردم جهان معرفی شود و در نتیجه فعالیت‌های گردشگری آن نیز افزایش یابد.[۱۸]
پانویس
- ↑ کهنسال، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ خرم‌آبادی، «بندر سیراف؛ بندرگاه تجارت و فرهنگ، سایت درنا تریپ.
- ↑ کهنسال، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ خسروی، «بندر طاهری»، دانشنامه جهان اسلام؛ کهنسال، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «سیراف (بندر طاهری)»، ویکی نور.
- ↑ خسروی، «بندر طاهری»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ کهنسال، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ کهنسال، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ خرم‌آبادی، «بندر سیراف؛ بندرگاه تجارت و فرهنگ »، سایت درنا تریپ.
- ↑ کهنسال، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «سیراف (بندر طاهری)»، ویکی نور.
- ↑ کهنسال، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «سیراف (بندر طاهری)»، ویکی نور.
- ↑ خرم‌آبادی، «بندر سیراف؛ بندرگاه تجارت و فرهنگ »، سایت درنا تریپ.
- ↑ «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 19 بهمن 1399ش.
- ↑ کهنسال، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ کهنسال، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ کهنسال، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
منابع
- خرم‌آبادی، جواد، «بندر سیراف؛ بندرگاه تجارت و فرهنگ»، سایت درنا تریپ، تاریخ درج مطلب: 3 آذر 1399ش.
- خسروی، خسرو، «بندر طاهری»، وب‌سایت دانشنامه جهان اسلام، تاریخ بازدید: 22 خرداد 1401ش.
- «سیراف (بندر طاهری)»، ویکی نور، تاریخ بازدید: 22 خرداد 1401ش.
- کهنسال، سلیمه، «سیراف؛ موزه‌ای به وسعت یک شهر»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 21 بهمن 1399ش.