جشن زغال‌اخته
جشن زغال‌اخته؛ جشن شکرگزاری میوه در روستای هیر.
جشن زغال‌اخته یکی از جشن‌های شکرگزاری است که در خاستگاه این محصول؛ یعنی روستای هیر در نزدیکی الموت برگزار می‌شود. این جشن یکی از مهم‌ترین جشن‌هایی است که علاوه بر نمایش آداب و رسوم بومیان این منطقه، سبب رونق کسبوکار و افزایش سود اقتصادی برای بومیان این منطقه می‌شود.
معرفی
زغال‌اخته درختچه بلند یا درخت کوچک برگ‌ریز (خزان‌کننده) از خانواده گیاهان گلدار دولپه‌ای و است که درخت آن در ایران به بلندی ۲ تا ۳ متر و قطر ۱۵ تا ۱۹ سانتی‌متر می‌رسد. این گیاه، بومیِ غرب آسیا تا جنوب اروپا است. میوه آن نیز زغال‌اخته یا زغال نامیده می‌شود. [۱] جشن زغال‌اختته نوعی جشن شکرگزاری میوه است که پس از برداشت محصول زغال‌اخته در روستای «هیر» برگزار می‌شود. [۲] روستای هیر در ۷۰ کیلومتری شمال قزوین و در منطقه الموت غربی واقع شده است.[۳] البته در «کلیبر» (ناحیه‌ای در استان آذربایجان شرقی و نزدیک تبریز) نیز زغال‌اخته وجود دارد،[۴] اما به‌دلیل مرغوبیت و سطح کشت بیشتر زغال‌اخته در منطقۀ الموت غربی، روستای هیر هرساله میزبان جشن زغال‌اخته است.[۵]
فلسفه جشن زغال اخته
در فرهنگ ایرانیان، شکرگزاری از نعمت‌های الهی هنگام برداشت محصول، یکی از رسم‌های کهن است که همچنان رواج دارد. مردم روستای هیر در منطقه الموت نیز پس از برداشت محصول زغال‌اخته، جشن بزرگی برپا می‌کنند. این جشن علاوه بر شکرگزاری، نوعی مشارکت عمومی برای برداشت محصول بوده و موقعیتی مناسب برای بومیان منطقه فراهم می‌کند که به‌منظور رفع خستگی و پر‌کردن اوقات فراغت خود به انجام ورزش‌های محلی و نواختن موسیقی‌های سنتی بپردازند و به این بهانه، آداب و رسوم خود را به نمایش بگذارند.[۶] در این جشن با الهام از آموزه‌های قرآن،[۷] مقداری از محصول، به‌شکرانۀ برداشت، میان روستاییان تقسیم می‌شود.[۸]
شیوۀ برگزاری جشن
در اواخر تابستان که میوۀ زغال‌اخته آمادۀ چیدن است، جشن زغال‌اخته برگزار می‌شود.[۹] این جشن با موسیقی و آوا‌های محلی، بازی‌های سنتی و توزیع محصول زغال‌اخته میان بومیان منطقه همراه است و هر سال مورد استقبال گردشگران قرار می‌گیرد.[۱۰] موسیقی سنتی و بازی‌های محلی که در این جشن برگزار می‌شود بیشتر ویژۀ مردم منطقه الموت غربی است.[۱۱]
کارکرد
برپایی جشن شکرانۀ زغال‌اخته، دو دسته کارکرد فرهنگی و اقتصادی را به‌همراه دارد:[۱۲]
الف) کارکردهای فرهنگی
نمایش آداب و رسوم، نواختن موسیقی سنتی و اجرای بازی‌های محلی بومیان روستای هیر، سبب زنده نگه‌داشتن آیین شکرگزاری و حفظ و ترویج فرهنگ بومی مردم این منطقه و انتقال آن به نسل‌های دیگر می‌شود.[۱۳]
ب) کارکردهای اقتصادی
- صادرات میوۀ زغال‌اخته و رونق کسبوکار: محصول زغال‌اخته در استان قزوین با سطح زیرکشت ۸۵۰ هکتار، رتبه نخست را در ایران دارد. برگزاری جشن زغال‌اخته و معرفی بیشتر این محصول سبب معرفی بیشتر این محصول نا‌شناخته باغبانی کشور می‌شود که مانند هر محصول دیگر باغبانی دارای مزیت‌های متفاوت از قبیل صادرات، ارزش غذایی و دارویی متنوع، ارزآوری و سود‌آوری برای باغداران است.[۱۴]
- استفاده از چوب زغال‌اخته: در گذشته از چوب درخت زغال‌اخته برای ساخت اسلحه، نیزه و کمان استفاده می‌شد. در سال‌های گذشته، از درخت زغال‌اخته، چوب‌دستی به‌صورت عمده تولید می‌شد که امروزه به‌منظور حفاظت از محیط زیست، تولید آنها محدود شده است.[۱۵] همچنین از چوب این درخت بعد از مرگ، جهت خلق آثار هنری متنوع و صنایع‌دستی زیبا استفاده می‌شود.[۱۶] این چوب بر خلاف چوب‌های دیگر در آب غوطه‌ور نمی‌شود و از آن در ساخت دست‌ابزار و قطعات ماشین نیز استفاده می‌شود. [۱۷]
- توسعۀ صنعت گردشگری: هنگام برگزاری این جشن، تور‌های گردشگری متعددی به مقصد این منطقه، شکل می‌گیرد تا علاوه بر مشاهده برداشت زغال‌اخته، با آداب و رسوم محلی روستاییان این منطقه آشنا شوند.[۱۸] همچنین حضور گردشگران در این جشن شکرانه، سبب معرفی محصول باغداران به مردم ایران و جهان و فروش محصول به قیمت مناسب می‌شود. کارشناسان، تفیق سنت کهن و بومی جشن شکرانه با پدیدۀ گردشگری را در رشد اقتصادی منطقه، اثرگذار می‌دانند.[۱۹]
- اشتغال و رونق کسبوکار: جشن شکرانه زغال‌اخته، با ایجاد رونق کسبوکار در این مناطق روستایی، سبب ایجاد شرایط شغلی مناسب برای جوانان روستایی شده و مانع از مهاجرت آنها به شهر‌ها به‌منظور کسب در‌آمد می‌شود. این امر علاوه بر حفظ بافت و سبک زندگی روستایی و فرهنگ اصیل بومیان، سبب افزایش کارآفرینی و تولید محصولات باغی می‌شود.[۲۰]
پانویس
- ↑ . «خواص زغال اخته + طبع طبع زغال اخته را در اینجا بخوانید!.
- ↑ . بخشی، «جشنواره زغال اخته در قزوین | جشن زغال اخته»، وب‌سایت همگردی.
- ↑ . «جشن زغال اخته، جشن شکرگزاری است ، درروستا هیربرپا می‌شود»، وب‌سایت جشنامه.
- ↑ . «جشن زغال اخته»، وب‌سایت اسنپ تریپ.
- ↑ . بخشی، «جشنواره زغال اخته در قزوین | جشن زغال اخته»، وب‌سایت همگردی.
- ↑ . باقری، «جشن زغال اخته (آداب و رسوم بومی و محلی استان قزوین)»، وب‌سایت بومیر.
- ↑ . سوره معارج، آیه 24-25.
- ↑ . بخشی، «جشنواره زغال اخته در قزوین | جشن زغال اخته»، وب‌سایت همگردی.
- ↑ . «جشن زغال‌اخته»، وب‌سایت پرتال شهرداری قزوین.
- ↑ . بخشی، «جشنواره زغال اخته در قزوین | جشن زغال اخته»، وب‌سایت همگردی.
- ↑ . «جشن زغال اخته، جشن شکرگزاری است ، درروستا هیربرپا می‌شود»، وب‌سایت جشنامه.
- ↑ «زمان برگزاری جشن زغال‌اخته تغییر کرد/ جشن زغال‌اخته در روستای هیر 11 شهریور برگزار می‌شود»، وب‌سایت ایانا.
- ↑ . «جشن زغال اخته، جشن شکرگزاری است ، درروستا هیربرپا می‌شود»، وب‌سایت جشنامه.
- ↑ . «جشن زغال اخته، جشن شکرگزاری است ، درروستا هیربرپا می‌شود»، وب‌سایت جشنامه.
- ↑ . «جشن زغال اخته»، وب‌سایت اسنپ تریپ.
- ↑ . باقری، «جشن زغال اخته (آداب و رسوم بومی و محلی استان قزوین)»، وب‌سایت بومیر.
- ↑ . «جشن زغال اخته»، وب‌سایت اسنپ تریپ.
- ↑ . «تور یک‌روزه جشن زغال اخته به مقصد روستای هیر در استان قزوین»، وب‌سایت تیوال.
- ↑ . باقری، «جشن زغال اخته (آداب و رسوم بومی و محلی استان قزوین)»، وب‌سایت بومیر.
- ↑ . باقری، «جشن زغال اخته (آداب و رسوم بومی و محلی استان قزوین)»، وب‌سایت بومیر.
منابع
- قرآن کریم
- باقری، سجاد، «جشن زغال‌اخته (آداب و رسوم بومی و محلی استان قزوین)»، وب‌سایت بومیر، تاریخ درج مطلب: 23 مهر 1399ش.
- بخشی، نرگس، «جشنواره زغال اخته در قزوین| جشن زغال‌اخته»، وب‌سایت همگردی، تاریخ درج مطلب: 27 اردیبهشت 1396ش.
- «تور یک‌روزه جشن زغال‌اخته به مقصد روستای هیر در استان قزوین»، وب‌سایت تیوال، تاریخ درج مطلب: 11 شهریور 1395ش.
- «جشن زغال‌اخته»، وب‌سایت اسنپ تریپ، تاریخ درج مطلب: 17 آبان 1400ش.
- «جشن زغال‌اخته»، وب‌سایت پرتال شهرداری قزوین، تاریخ بازدید: 2 خرداد 1402ش.
- «جشن زغال‌اخته، جشن شکرگزاری است، درروستا هیربرپا می‌شود»، وب‌سایت جشنامه، تاریخ بازدید: 2 خرداد 1402ش.
- «خواص زغال‌اخته + طبع زغال‌اخته را در اینجا بخوانید!:، وب‌سایت ghafaridiet، تاریخ درج مطلب: 12 اسفند 1401ش.
- «زمان برگزاری جشن زغال‌اخته تغییر کرد/ جشن زغال‌اخته در روستای هیر 11 شهریور برگزار می‌شود»، وب‌سایت ایانا، تاریخ درج مطلب: 2 شهریور 1395ش.