دالپهلان
دالپهلان؛ بازی محلی هدف‌زنی با سنگ در مناطق لر‌نشین.
دالپهلان (دال‌پلان) از بازی‌های محلی و بومی عشایر بختیاری و لر در نقاط مختلف ایران است. این بازی امروزه نیز از جمله سرگرمی‌های مهیج و جذاب افراد با گروه‌های سنی متنوع به شمار می‌رود. بازی دالپهلان در سال 1385ش به‌عنوان یکی از بازی‌های بومی محلی به فدراسیون روستایی و عشایری ارائه شد.
نام‌گذاری
دالپهلان (دال‌پلان) از دسته بازی‌های نشانه‌گیری، آن هم با ساده‌ترین ابزار؛ یعنی سنگ است.[۱] «دال» در زبان لری و بختیاری؛ به‌معنای سنگ ایستاده[۲] و «پَل» نیز در زبان لکی؛ به‌معنای سنگی است که پرتاب می‌شود. این بازی در لرستان با همین نام یا «دال‌پَلو»، در میان عشایر خوزستان، چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویر‌احمد با عناوین »کَلکِه بَرد»، «کَل‌بَرد»، «کَل‌جَنگ» و «پیش‌جنگ»، در استان فارس با نام «نشانه‌زنی با سنگ» و در استان مرکزی با عنوان «سنگ دووَه» معروف است.[۳]
تاریخچه
جامعه عشایری و روستایی از دیرباز به بازی‌های بومی و محلی تمایل داشته‌اند. یکی از این بازی‌ها «دالپهلان» است[۴] که در مناطق لر‌نشین، قدمت طولانی دارد و از پر‌طرفدار‌ترین بازی‌های محلی اهالی و بومیان این منطقه بوده است.[۵] اهالی هر منطقه پس از این‌که کار روزانه را تمام می‌کردند ساعتی را به دالپهلان روی می‌آوردند تا علاوه بر رفع خستگی با هیاهوی پرتاب سنگ به نشاط و شادی دست پیدا کنند.[۶]
شیوۀ برگزاری
دالپهلان از رشته بازی‌های پرتابی است که برای انجام آن قدرت بدنی و تبحر در نشانه‌گیری نقش تعیین‌کننده دارد. این بازی با ۲ نفر و یا بیشتر قابل انجام است.[۷] ابزار این بازی، چند تکه تخته‌سنگ صاف و تعدادی قلوه‌سنگ است.[۸] هر تیم دارای سه «دال» است که باید آنها را دقیقاً در راستای دال‌های حریف، در خط مستقیم و با فاصله یک‌ونیم متر از یکدیگر به صورت ستونی پشت سر یکدیگر قرار دهد. فاصله اولین دال هر تیم با تیم مقابل بسته به رده سنی بازیکنان، بین ده تا شانزده متر است.[۹]
بازیکناان به دو گروه تقسیم می‌شوند و به قید قرعه، گروه آغازکننده مشخص می‌شود. دو گروه، مقابل هم و با یک فاصله توافقی می‌ایستند، افراد تیم آغازکننده با قلوه‌سنگ‌هایی (پل) که در دست دارند به‌طرف تخته سنگ‌های (دال) تیم مقابل، به‌نوبت پرتاب می‌کنند. در شرایطی که یک تخته‌سنگ از تیم برنده به زمین افتاده باشد جای دو تیم باهم عوض می‌شود ولی اگر تخته‌سنگی از تیم برنده به زمین نیفتاده باشد در جای خود باقی مانده و بازی ادامه خواهد داشت.[۱۰]
قوانین بازی
- برگزاری این بازی به‌صورت انفرادی یا تیمی میسر است. در حالت تیمی حداکثر بازیکنان پنج نفر است که سه نفر آنها بازیکنان اصلی و دو نفر دیگر ذخیره خواهند بود؛ [۱۱]
- با شروع بازی، هر کدام از بازیکنان می‌توانند یک قطعه سنگ که اندازه آن به توانایی جسمی فرد بستگی دارد به‌طرف دال‌های دسته مقابل پرتاب نماید، به‌گونه‌ای که دال کاملاً سرنگون شود. [۱۲] معمولاً افراد این سنگ‌ها را به اندازۀ دو مشت و به شکل کروی یا بیضی انتخاب کرده و آن را به‌سوی هدف‌ها پرتاب می‌کنند.[۱۳]
- بازیکنان می‌توانند به‌ازای هر دالی که می‌اندازند، یک سنگ جایزه بگیرند و همان لحظه پرتاب کنند؛
- اطراف زمین بازی با طناب محصور می‌شود تا هنگام انجام بازی، تماشاگران آسیب نبینند.[۱۴]
- اگر یک نفر از گروهی به تنهایی بتواند هر سه دال حریف مقابل را سرنگون کند در حالی که یک دال از دسته خودش افتاده نباشد به یاران آن یک نفر می‌گویند شما مرده‌اید؛ یعنی که در دور بعدی حق ندارید سنگی پرتاب کنید. پس در دور بعدی آن یک نفر برندۀ گروه، مقابل دسته حریف قرار می‌گیرد و می‌بایست در این دور با پرتاب سنگ و انداختن دال‌های حریف، یاران خود را زنده کند تا آنها بتوانند به طرف دال حریف مقابل سنگ پرتاب کنند.[۱۵]
ویژگی
تماشای بازی «دالپهلان» در ایام تعطیل به ویژه ایام نوروز و سیزده بدر برای مسافران جذابیت خاصی دارد. این بازی مختص به گروه سن خاصی نیست و همین هیجان بازی را افزایش می‌دهد. همچنین از دیگر ویژگی‌های بارز دالپهلان، سنجش دقت در هدف‌زنی و قدرت‌نمایی افراد در پرتاب و نشانه‌گذاری سنگ است. تمرکز افراد برای ضربه‌زدن به دال‌ها، سبب افزایش توانایی افراد در پرتاب صحیح و انداختن سنگ هدف می‌شود. از دیگر ویژگی‌های بازی دالپهلان که آن را به یک بازی پرطرفدار تبدیل کرده، گروهی‌بودن آن است که نشان از وجود تمایل به کارهای گروهی میان افراد در سنین مختلف است.[۱۶]
فرآیند شکل‌گیری
در دوره‌های اولیه حیات بشر که شکار از مهم‌ترین روش‌های به‌دست‌آوردن غذا بوده است، این کار از طریق پرتاب نیزه یا تیر به‌سوی حیوانات و پرندگان انجام می‌گرفت. به علاوه در مواقع جنگ میان دو گروه از انسان‌ها، پرتاب‌گران و تیراندازان از مهم‌ترین جنگجویان هر قوم به شمار می‌رفتند. [۱۷] همچنین روستاییان به‌دلیل نبود اسلحه گرم از سنگ برای دفاع از احشام و حریم زندگی خود استفاده می‌کردند. در چنین شرایطی نیاز بود افراد نشانه‌زنی خود را تقویت کنند با مرور زمان این کار به‌صورت بازی درآمد.[۱۸] در زندگی عشایری نیز چوپانان برای مراقبت از رمه و احشام و دور‌کردن حیوانات وحشی از گلۀ خود، پرتاب دقیق و محکم سنگ به سوی هدف را می‌آموزند. به همین منظور پدران از کودکی به فرزندان خود تیراندازی و هدف‌گیری با سنگ را آموزش می‌دادند. بازی‌های پرتابی که حجم بزرگی از بازی‌های محلی و بومی ایران را تشکیل می‌دهند، در زندگی فردی و اجتماعی افراد و اقوام، دارای کارکرد بوده‌اند. در دوران معاصر بازی‌های پرتابی ضرورت کارکردی خود را از دست داده‌اند، اما اهمیت روان‌شناختی آنها به قوت خود باقی است و به‌ویژه برای کودکان بسیار سودمند و لازم دانسته می‌شود.[۱۹]
مزایای بازی دالپهلان
تقویت مهارت نشانه‌گیری، هماهنگی چشم و دست، تقویت قدرت دست و تعامل گروهی از مهم‌ترین مزایای بازی‌های پرتابی به‌خصوص دال‌پلان است.[۲۰] کارشناسان معتقدند بومیان مناطقی که این بازی در آن رواج دارد در پرتاب سنگ مهارت خاصی دارند به‌همین دلیل رغبت به سمت بازی دالپهلان میان آنها فراوان است. آنها در این بازی به‌نوعی توانایی خود را در نشانه‌گیری به معرض نمایش می‌گذارند. همچنین این بازی گروهی در نهایت سادگی، جانشین مناسبی برای پر‌کردن اوقات فراغت و بیکاری جوانان است. روستاییان و عشایر به‌ویژه هنگام فراغت از کارهای دامداری و کشاورزی به دالپهلان می‌پردازند. همچنین دالپهلان یک بازی دسته‌جمعی است که مختص به گروه سنی یا جنسیت خاصی نبوده و بین زنان و مردان در سنین مختلف رواج دارد.[۲۱]
احیای بازی دالپهلان
بازی دالپهلان از جمله بازی‌های محلی است که نسل به نسل انتقال پیدا کرده و اکنون نیز در حاشیه برخی شهرها و روستاها در ایام تعطیل مردم به این بازی می‌پردازند. این بازی برخلاف بسیاری از بازی‌ها و رسوماتی که به فراموشی سپرده شده‌اند همچنان مخاطبان خاص خود را دارد. از منظر کارشناسان، احیای این‌گونه بازی‌ها می‌تواند افراد را از زندگی و دنیای ماشینی دور‌کرده و با دنیای واقعی و طبیعت مأنوس کند. همچنین احیای بازی‌های بومی و محلی مانند دالپهلان علاوه بر ایجاد سرگرمی و گذراندن اوقات فراغت، می‌تواند بستری برای معرفی این بازی‌ها در سطح ملی و حتی جهانی باشد.[۲۲]
پانویس
- ↑ . صفر بیرانوند، ««دال پلان»؛ تلفیقی از نشاط و جذابیت/ بازی محلی با قابلیت جهانی شدن»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «بازی محلی دال پلان یا دال پلو : تاریخچه، قوانین و امتیازدهی»، وب‌سایت بازی‌کوش.
- ↑ . صفر بیرانوند، ««دال پلان»؛ تلفیقی از نشاط و جذابیت/ بازی محلی با قابلیت جهانی شدن»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . صفر بیرانوند، ««دال پلان»؛ تلفیقی از نشاط و جذابیت/ بازی محلی با قابلیت جهانی شدن»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «بازی محلی دال پلان یا دال پلو : تاریخچه، قوانین و امتیازدهی»، وب‌سایت بازی‌کوش.
- ↑ . صفر بیرانوند، ««دال پلان»؛ تلفیقی از نشاط و جذابیت/ بازی محلی با قابلیت جهانی شدن»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «بازی‌های محلی و بومی ایران: بازی دال پلان»، وب‌سایت اپوبفا.
- ↑ . «بازی دال پلو»، وب‌سایت سیری در ایران.
- ↑ . «بازی محلی دال پلان یا دال پلو : تاریخچه، قوانین و امتیازدهی»، وب‌سایت بازی‌کوش.
- ↑ . «بازی‌های محلی و بومی ایران: بازی دال پلان»، وب‌سایت اپوبفا.
- ↑ . «بازی محلی دال پلان یا دال پلو : تاریخچه، قوانین و امتیازدهی»، وب‌سایت بازی‌کوش.
- ↑ . «بازی‌های محلی و بومی ایران: بازی دال پلان»، وب‌سایت اپوبفا.
- ↑ . «بازی‌های محلی و بومی ایران: بازی دال پلان»، وب‌سایت اپوبفا.
- ↑ . «بازی محلی دال پلان یا دال پلو : تاریخچه، قوانین و امتیازدهی»، وب‌سایت بازی‌کوش.
- ↑ . «بازی دال پلو»، وب‌سایت بیتوته.
- ↑ . صفر بیرانوند، ««دال پلان»؛ تلفیقی از نشاط و جذابیت/ بازی محلی با قابلیت جهانی شدن»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «بازی محلی دال پلان یا دال پلو : تاریخچه، قوانین و امتیازدهی»، وب‌سایت بازی‌کوش.
- ↑ . صفر بیرانوند، ««دال پلان»؛ تلفیقی از نشاط و جذابیت/ بازی محلی با قابلیت جهانی شدن»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «بازی محلی دال پلان یا دال پلو : تاریخچه، قوانین و امتیازدهی»، وب‌سایت بازی‌کوش.
- ↑ . «بازی محلی دال پلان یا دال پلو : تاریخچه، قوانین و امتیازدهی»، وب‌سایت بازی‌کوش.
- ↑ . صفر بیرانوند، ««دال پلان»؛ تلفیقی از نشاط و جذابیت/ بازی محلی با قابلیت جهانی شدن»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . صفر بیرانوند، ««دال پلان»؛ تلفیقی از نشاط و جذابیت/ بازی محلی با قابلیت جهانی شدن»، خبرگزاری فارس.
منابع
- «بازی دال‌پلو»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 29 اردیبهشت 1402ش.
- «بازی دال‌پلو»، وب‌سایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: 29 اردیبهشت 1402ش.
- «بازی محلی دال‌پلان یا دال‌پلو: تاریخچه، قوانین و امتیازدهی»، وب‌سایت بازی‌کوش، تاریخ درج مطلب: 9 دی 1399ش.
- «بازی‌های محلی و بومی ایران: بازی دال‌پلان»، وب‌سایت اپوبفا، تاریخ درج مطلب: 17 خرداد 1400ش.
- صفر بیرانوند، نسرین، ««دال‌پلان»؛ تلفیقی از نشاط و جذابیت/ بازی محلی با قابلیت جهانی‌شدن»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 23 اسفند 1397ش.