دانشگاه بامیان

دانشگاه بامیان؛ دانشگاهی دولتی در ولایت بامیان افغانستان.

دانشگاه بامیان که در سال 1375ش تأسیس شد، همزمان با جنگ‌های داخلی افغانستان متوقف و پس از آن، در سال 1382ش، آغاز به کار کرد. این دانشگاه، در حال حاضر دارای هفت دانشکده است.

تاریخچه

دانشگاه بامیان همزمان با اوج فعالیت حزب وحدت (متشکل از احزاب شیعی) در ولایت مرکزی افغانستان با مساعدت جمهوری اسلامی ایران در سال 1375ش تأسیس شد. این دانشگاه، اولین دانشگاه در ولایت شیعه و هزاره‌نشین افغانستان است که با داشتن دانشکده‌های زراعت، طب، ساینس و ادبیات و با حضور 600 دانشجو و 30 استاد شروع به فعالیت کرد. پس از تسلط طالبان در سال 1377ش بر بامیان، فعالیت سه سالۀ دانشگاه این ولایت متوقف شد و ساختمان دانشگاه به پایگاه نظامی تبدیل شد.

بازسازی

همزمان با شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی افغانستان مرحلۀ دوم فعالیت دانشگاه با دستور ریاست‌جمهوری وقت در تاریخ 15 حمل (فروردین) 1382ش، با دو دانشکدۀ تعلیم و تربیه و زراعت شروع شد. محل ساختمان جدید این دانشگاه در جنوب شهر بامیان توسط پی.آر.تی (گروه بازسازی ولایت بامیان ارتش آمریکا) بازسازی و تعمیر شد.

امکانات

این دانشگاه از کم‌ترین امکانات و فضاهای آموزشی برخوردار بوده و در یکی از مناطق محروم و صعب‌العبور با ساختمان گِلی شروع به فعالیت کرده است. ساختمان این دانشگاه پس از بازسازی در سال 1382ش فقط شامل دو طبقه در یک بلوک با محوطۀ باز و خاکی بود. دانشجویان این دانشگاه مدت زیادی از نبود خوابگاه، خاکی و باز بودن محوطه، نبود آب آشامیدنی سالم، فضای خشک و نبود درخت و فضای سبز، کمبود کلاس درس و رشته‌های تحصیلی رنج می بردند. فقدان امکانات زیرساختی باعث شده تا در این بیست سال بسیاری از دانشجویان از تحصیل انصراف داده و تعدادی هم در اطاق‌ها‌ی سرد اجاره‌ای در مخروبه‌ها ادامه تحصیل دهند. اعتراض دانشجویان، اگرچه موجب جلب توجه مسئولین برای افزایش فضای فیزیکی و ساختن خوابگاه شد، اما مشکلات هنوز به‌صورت کامل رفع نشده است. برخی از دانشکده‌ها همچنان ساختمان مستقل ندارند.

اعتبار علمی

روحیۀ علم‌پروری، پرسش‌گری، داشتن حساسیت در قبال مسایل مهم کشور، ارتباط و صمیمیت بین دانشجویان و اساتید از جنبه‌های مثبت این دانشگاه محسوب می‌شود. بر اساس متغیرهایی همچون وضعیت تدریس، میزان دانشجویان ممتاز، کثرت دانشجویان، اعتبار مدارک تحصیلی در کشور و خارج از آن و تعدد رشته‌ها و دانشکده‌ها، دانشگاه بامیان، امروزه، جزء نُه دانشگاه برتر افغانستان است. این دانشگاه، به‌منظور توسعۀ خود با دانشگاه‌ها و مراکز علمی دیگر، چندین تفاهمنامۀ همکاری آموزشی، پژوهشی و جذب منابع و کتاب‌های پژوهشی و علمی منعقد کرده است.

منابع انسانی و اداری

دانشگاه بامیان دارای ساختار اداری رئیس، معاون علمی، معاون اداری، معاون امور محصلان، رؤسای دانشکده‌ها، ادارۀ ‌امور استادان، ادارۀ ‌تحقیق و ادارۀ محصلان است. اولین دور فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در سال 1386ش در مقطع لیسانس از دو دانشکدۀ تعلیم و تربیه و زراعت بوده است.

دانشگاه بامیان تا سال 1400ش، دارای 142 نفر اعضای هیأت علمی بود. همچنین 6298 دانشجو شامل 5057 نفر در بخش روزانه و 1241 نفر در بخش شبانه، در هفت دانشکده و 35 رشته در مقطع لیسانس مشغول تحصیل بودند.

1. دانشکدۀ تعلیم و تربیه

دانشکدۀ تعلیم و تربیه در سال 1383ش تأسیس شد. این دانشکده شامل 37 نفر اعضای علمی در بخش‌های ادبیات دری، ادبیات انگلیسی، ادبیات پشتو، روانشناسی، پیداگوژی (آموزش‌شناسی)، مدیریت آموزشی، علوم اسلامی و کامپیوتر ساینس (علوم کامپیوتر) بوده که شش نفر از آنها در بورسیه‌های خارج از کشور مشغول تحصیلات تکمیلی فوق لیسانس و دکتری هستند. از مجموع استادانی که استخدام شده، 33 نفر مرد و چهار نفر خانم هستند.

2. دانشکدۀ زراعت

این دانشکده از نخستین دانشکده‌هایی است که از سال 1375ش، به‌عنوان زیر مجموعۀ دانشگاه بامیان فعالیت دارد. این دانشکده در بخش‌های اگرانومی (مدیریت آبیاری) باغداری، علوم حیوانی، اقتصاد زراعتی، جنگلات و منابع طبیعی، خاک‌شناسی و آبیاری و پاراکلینیک فعالیت دارد. این دانشکده از سال 1386ش تا 1394ش، 9 دوره فارغ‌التحصیل در مقطع لیسانس داشته است. در حال حاضر، این دانشکده دارای 843 نفر دانشجو است که 721 نفر مرد و 122 نفر آن را دختران تشکیل می‌دهند. تعداد استادان این دانشکده که تا به حال استخدام شده‌اند به 35 نفر می‌رسد.

3. دانشکدۀ علوم اجتماعی

این دانشکده در سال 1390ش با بخش‌های جامعه‌شناسی، تاریخ، باستان‌شناسی، توریزم (گردشگری) و فلسفه به‌صورت رسمی شروع به فعالیت کرده و دارای 22 عضو هیئت علمی و 1150 نفر محصل است.

4. دانشکدۀ زمین‌شناسی

دانشکدۀ زمین‌شناسی در سال 1383ش به‌عنوان زیر مجموعۀ دانشگاه بامیان با بخش‌های زمین‌شناسی، جغرافیا، استخراج معادن و مهندسی محیط زیست شروع به فعالیت کرد. این دانشکده، امروزه، با داشتن 13 عضو علمی و 717 نفر دانشجو در حال ارائۀ خدمات آموزشی است.

5. دانشکدۀ اقتصاد

این دانشکده در سال 1392ش با بخش‌های بانکداری و تجارت، اداره و مدیریت، احصائیه و کامپیوتر و اقتصاد ملی شروع به فعالیت کرد و امروزه، دارای 12 نفر اعضای هیئت علمی و 567 نفر دانشجو است.

6. دانشکدۀ علوم طبیعی

این دانشکده در سال 1393ش از دانشکدۀ تعلیم و تربیه جدا شده و به دانشکده‌ای مستقل ارتقا یافت. رشته‌ها و مضامین فیزیک، ریاضی، شیمی و بیولوژی در دانشکدۀ علوم طبیعی تدریس می‌شوند. این دانشکده، امروزه، دارای 23 نفر اعضای هیئت علمی و 634 نفر دانشجو است.

7. دانشکدۀ شرعیات

دانشکدۀ شرعیات در سال 1395ش با دو بخش فقه جعفری و تعلیمات اسلامی تأسیس شد و برای اولین‌بار در سال 1396ش از طریق کنکور سراسری در دو رشتۀ فقه جعفری و تعلیمات اسلامی دانشجو جذب کرد. با تسلط مجدد طالبان برخی خبرگزاری‌ها گزارش داده‌اند که تدریس فقه جعفری در این دانشگاه متوقف شده است.

منابع

• «آموزش فقه حنفی جایگزین فقه جعفری در دانشگاه بامیان» خبرگزاری فاران نیوز، تاریخ درج مطلب: 28 خرداد 1401ش.
• «انعقاد تفاهم‌نامه علمی بین دانشگاه بیرجند و دانشگاه بامیان افغانستان»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 26بهمن 1394ش.
• «اولین دانشگاه بامیان افغانستان به همت ایران راه اندازی شد» خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 10 خرداد 1375ش.
• «اهدای کتاب‌های برگزیدۀ سمت به دانشگاه بامیان افغانستان»، وب‌سایت شبکۀ علمی ثریا، 23 تیر 1396ش.
• «تاریخچه دانشگاه بامیان»، وب‌سایت رسمی دانشگاه بامیان، تاریخ بازدید: 8 دی 1401ش.
• «دانشگاه بامیان، گنجینه‌ای در سر زمین بودا» روزنامه صبح کابل، تاریخ بازدید: 9 دی 1401ش.
• «دانشگاه بامیان در سطح مکتب هم نیست» شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 18 خرداد 1392ش.
• « دانشجویان دختر دانشگاه بامیان در واکنش به حمله بر مرکز آموزشی کاج اعتراض کردند» خبرگزاری سلام وطندار، تاریخ درج مطلب: 10 مهر 1401ش.
• رشید، احمد، «کابوس طالبان» ترجمه گلیدا ایروانلو، تهران، هوای رضا، چ1، 1383ش.