فروردین

فروردین؛ اولین ماه در تقویم هجری شمسی ایرانیان.

فروردین، اولین ماه از ماه‌های دوازده‌گانه در تقویم هجری شمسی بوده و 31 روز دارد. فروردین، ماه آغازین فصل بهار است و با نوروز شروع می‌شود. فروردین به‌دلیل آیین‌های کهن گرامی‌داشت سال نو، از اهمیت بالایی نزد ایرانیان برخوردار است.

نام‌گذاری

فروردین در تقویم رسمی ایران، نام ماه اول سال شمسی است که از نظر علم نجوم، خورشید در برج حمل (برج اول از برج‌های دوازده‌گانۀ فلک) قرار می‌گیرد.

آیین‌ها

1. نوروز

اول فروردین در حوزۀ تمدنی و جغرافیایی نوروز، بسیار گرامی داشته می‌شود. آیین‌هایی مانند خانه‌تکانی، چهارشنبه‌سوری، گرامی‌داشت اموات، سفرۀ هفت‌سین، حضور در مکان‌های مقدس، دیدوبازدید، صلۀ ارحام، سیزده‌به‌در، عیدی‌دادن و عیدی‌گرفتن در نوروز، از سنت‌های دیرین ایرانیان است. آیین نوروز با سابقۀ چند هزارساله در تاریخ و فرهنگ ایران، عامل پیوستگی ایرانیان و بخشی از هویت ملی آن‌ها است و هیچ رخدادی تاکنون نتوانسته نوروز را در فرهنگ و خاطرۀ جمعی ایرانیان کم‌رنگ کند.

2. تعطیلات رسمی

در ایران چهار روز به مناسب نوروز، تعطیل رسمی است. مدرسه‌ها تا سیزدهم فروردین تعطیل هستند.

3. سفرهای نوروزی

در فصل بهار و به‌ویژه در تعطیلات نوروز، بسیاری از مردم به سفر می‌روند و از موقعیت تعطیلات این چند روز استفاده مناسب می‌کنند. سفرهای زیارتی به مشهد و قم و سیاحتی به شمال و جزیرۀ کیش از جمله سفرهای مردم در این ایام به‌شمار می‌رود.

4. دید و بازدید

یکی از مهم‌ترین آداب و رسوم نوروز، دیدوبازدید و صلۀ ارحام هست. دیدوبازدید از اول فروردین شروع می‌شود و تا 13 فروردین و گاهی تا آخر فروردین ادامه پیدا می‌کند. ایرانیان در این ایام لباس نو بر تن می‌کنند. ابتدا به دیدار بزرگان فامیل می‌روند و سپس دیدارها بین خویشان و دوستان و آشنایان دور و نزدیک در شب و روز ادامه می‌یابد. عیدی‌دادن و عیدی‌گرفتن، از شیرین‌ترین رسوم در مهمانی‎های نوروزی هست که خاطرات خوشی را از ایام نوروز به‌خصوص برای کوچک‌ترها برجا می‌گذارد.

سیزده‌به‌در

در تقویم رسمی ایران، سیزدهم فروردین روز طبیعت نام‌گذاری شده است. این روز در فرهنگ عمومی، سیزده‌به‌در نامیده می‌شود. در این روز، مردم کشورهایی که در حوزه فرهنگی و تمدنی نوروز قرار دارند، از خانه بیرون می‌روند و به تفریح می‌پردازند. سیزده‌به‌در از آیین‌های مهم ایرانیان است، اما سابقۀ مکتوب تاریخی جز از زمان فتحعلی شاه قاجار برای آن یافت نشده است. سپری کردن روز در دشت و صحرا، گره‌زدن سبزه، سپردن سبزه به آب رود‌ها و نهرها، خوردن کاهو و سکنجبین، پختن آش و غذاهای متنوع، از آداب‌ورسوم سیزده‌به‌در است.

باورهای عامیانه دربارۀ سیزدهم فروردین

بر اساس برخی انگاره‌های عامیانه، روز سیزدهم تمام ماه‌های ایرانیان نحس انگاشته می‌شود. در دوران قاجار برخی می‌پنداشتند که ممکن است در سیزدهم فروردین، خانه‌ها ویران و بلای سال جدید در این روز تقدیر شود لذا به بیرون از خانه می‌رفتند. امروزه این باور در بین بعضی ایرانیان باقی مانده است. برخی، پیشینۀ انگارۀ نحسی سیزدهم فروردین نزد ایرانیان را به قبل از اسلام باز‌می-گردانند.

روز جمهوری اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی، ایرانیان در روزهای 10 و 11 فروردین 1358ش در یک همه‌پرسی شرکت کردند تا دیدگاه خود را درباره حکومت جمهوری اسلامی، اعلام کنند. در این همه‌پرسی 98.2 درصد ایرانیان به نظام جمهوری اسلامی رأی «آری» دادند. در روز 12 فروردین با اعلام نتایج همه‌پرسی، نظام سلطنتی بعد از 2500 سال به نظام جمهوری اسلامی و حکومت مردمی تغییر یافت. به‌همین مناسبت، دوازدهم فروردین به‌عنوان روز «جمهوری اسلامی» نام‌گذاری شد.

متولدین فروردین‌ماه در باور عامیانه

بر اساس باورهای رایج عامیانه، افرادی که در فروردین ماه متولد می‌شوند، دارای این خصوصیات مشترک هستند: اهل امر و نهی، اهل هیجان، پرتوقّع، ریاست‌مآب، با اعتماد‌به‌نفس، سازنده، به گذشته فکر نمی‌کند، جوان‌تر از سن واقعی، شایسته، ماجراجو، روشنفکر و دقیق. همچنین آنها افرادی خوش‌طبع، خوش‌رو و خوش‌اقبال هستند. متولدین این ماه افرادی با ذوق و سلیقه بوده و عموماً رفتار مسالمت‎‌آمیز دارند.

وقایع تاریخی فروردین

1. 1 فروردین ۱۳۴۲ش: حملۀ ‌مأموران محمدرضا شاه پهلوی به مدرسه فیضیه در قم؛
2. 3 فروردین ۱۳۰۱ش: تأسیس حوزۀ علمیۀ قم توسط عبدالکریم حائری یزدی از مراجع تقلید شیعه.
3. 10 فروردین ۱۲۹۱ش: تخریب گنبد حرم امام رضا توسط نیروی نظامی روسیه؛
4. 12 فروردین ۱۳۵۸ش: اعلام نتیجۀ همه‌پرسی برای برقراری نظام جمهوری اسلامی در ایران؛
5. 14 فروردین ۱۳۵۸ش: شروع قیام شیعیان علیه حکومت کمونیستی در افغانستان؛
6. 31 فروردین ۱۳۰۵ش: تخریب قبرستان بقیع و بارگاه چهار امام شیعیان به‌دست وهابی‌ها.

مناسبت‌های فروردین

1. ۱ فروردین: نوروز و آغاز تعطیلات عمومی به‌مدت 4 روز؛
2. 12 فروردین: روز جمهوری اسلامی؛
3. 13 فروردین: روز طبیعت (سیزده‌به‌در)؛
4. ۲۵ فروردین: روز بزرگداشت عطار نیشابوری؛
5. ۲۹ فروردین: روز ارتش جمهوری اسلامی ایران؛

فروردین درادبیات فارسی

فروردین در سروده‌های شعرای بزرگ ادبیات فارسی منعکس شده است. از جمله در اشعار فرخی سیستانی، چنین آمده است: و حافظ شیرازی:

ندانی کز لبم بوی بساط شهریار آید

ازین فرخنده فروردین و خرم جشن نوروزی

پروین اعتصامی نیز چنین سروده است:

دمی کاز باد فروردین شکفتم		به‌ دامان تو روزی چند خفتم
نسیمی دلکشم آهسته بنشاند		مرا بر تن، حریر سبز پوشاند

و حافظ می‌گوید:

بعد از این دستِ من و دامنِ سرو و لبِ جوی

خاصه اکنون که صبا مژده فروردین داد

منابع

• «خصوصیات اخلاقی متولدین فروردین ماه»، باشگاه خبرنگاران جوان تاریخ درج مطلب: 17 خرداد 1397ش.
• «سیزده فروردین»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1402ش.
• «چرا عدد ۱۳ نحس است؟»، سایت خبری ویستا، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1402ش.
• «گذری بر تاریخچۀ سیزده بدر در میان ایرانیان»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 13 فروردین 1393ش.
• «نوروز»، ویکی‌زندگی، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1402ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1402ش.
• «جشنی تاریخی در دل مردم»، وب‌سایت دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 23 اسفند 1396ش.
• فرخی سیستانی، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1402ش.
• پروین اعتصامی، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1402ش.
• حافظ شیرازی، غزلیات، سایت گنجور، تاریخ بازدید: 16 فروردین 1402ش.
• «۱۲ فروردین، روزی فراموش‌نشدنی در تاریخ انقلاب اسلامی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی: ایرنا، تاریخ درج مطلب: 12 فروردین 1402ش.
• «هشت شوال؛ سالروز تخریب بقیع توسط وهابی‌ها»، وب‌سایت جام‌جم آنلاین، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1402ش.
• «ديد و بازديد نوروزي، آييني نيكو و ديرينه پابرجا»، خبرگزاری جمهوری اسلامی: ایرنا، تاریخ درج مطلب: 14 فروردین 1392ش.
• محمدتقی آقا نجفی اصفهانی»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 11 اردیبهشت 1402ش.
• «کدام استان‌ها در نوروز بیشترین مسافر را داشتند؟»، وب‌سایت خبری الف، تاریخ درج مطلب: 11 فروردین 1402ش.
• «قیام دایکندی»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 11 اردیبهشت 1402ش.
• «روزی که حرم امام رضا را به توپ بستند»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آبان ۱۳۹۷ش.