دریاچه زریبار

دریاچه زَریبار؛ بزرگ‌ترین دریاچه و تالاب آب شیرین غرب کشور در مریوان.

دریاچه زریبار (زریوار) یکی از تماشایی‌ترین جاذبه‌های دیدنی شهر مریوان در استان کردستان به‌شمار می‌رود. این دریاچه در میان دره‌ای محصور از کوه‌ها و جنگل‌های بلوط قرار گرفته است. زریبار سر‌‌چشمة رود‌ مریوان یا تازه‌آباد است که با عبور از شهر مریوان به رود سیروان می‌ریزد. آب دریاچه زریبار از چشمه‌های کف آن و بارش‌های جوی تأمین می‌شود و هیچ رودخانه‌ای به این دریاچه نمی‌ریزد. این تالاب در سال ۲۰۰۹ به عنوان پناهگاه حیات وحش توسط سازمان محیط زیست ثبت شده است.

نام‌گذاری

«زریبار» یا «زریوار»؛ واژه‌‌ای کردی است که متشکل از دو واژه «زری»؛ به‌معنی دریا و‌ «بار»؛ به‌معنی کنار است که در کل معنای دریاچه می‌دهد. برخی معتقدند نام اصلی این دریاچه «زیراو‌بار»؛ به‌معنای آب کف کنار است. برخی دیگر دلیل این نام‌گذاری را چشمه‌های کف دریاچه می‌دانند که آب آن را تأمین می‌کند.

جغرافیا

1. موقعیت جغرافیایی: دریاچه زریبار از جاذبه‌های دیدنی استان کردستان است که در فاصله سه کیلومتری غرب شهر مریوان و در دره‌ای نسبتاً وسیع قرار دارد. این دریاچه در یک فرو‌نشست محلی تشکیل شده که دو طرف غرب و شرق آن به گسل طولی شمال غربی ـ جنوب شرقی این منطقه محدود می‌شود.
2. آب‌و‌هوا: دریاچة زریبار در یک منطقة سردسیری با آب‌و‌هوای بسیار معتدل و مرطوب قرار دارد.
3. پوشش گیاهی: دریاچة زریبار در منطقه‌ای بکر با پوشش گیاهی غنی و متنوع قرار دارد. پوشش اغلب اراضی اطراف دریاچه، پوشیده از جنگل بلوط و بیشه‌‌زار‌های نیمه انبوه است. همچنین گونه‌های جنگلی دیگر مانند: گلابی وحشی، زالزالک و بادام در اطراف این دریاچه یافت می‌شود. در اطراف دریاچه برخی گیاهان خودرو و دارویی مانند: «نی»، «جگن»، «نعناع»، «لویی» و «بارهنگ» نیز یافت می‌شود.
4. حیات‌وحش: دریاچة زریبار به‌عنوان یک زیست‌بوم طبیعی، مکان مناسبی برای پرورش آبزیان متعدد است. این دریاچه محل زندگی ماهی‌های متنوعی مانند: «عروس‌ماهی»، «سیاهماهی خالدار»، «ماهی کپور» و «میگو»ی آب شیرین است. همچنین دریاچة زریبار محل اسکان پرندگان بومی و مهاجری مانند: «حواصیل»، «خوتکا»، «لک‌لک»، «پرستوی دریایی گونه سفید»، «اردک بلوطی»، «اردک سر‌حنایی»، «چنگر»، «کاکایی»، «سنقر» و گونه‌های کمیابی از جمله «کوکوی خالدار» و «سس» است. حیوانات دیگری مانند: «مار قیطانی»، «سگ‌آبی»، «روباه»، «خوک‌وحشی»، «خرگوش»، «گراز» و «گربه وحشی» نیز در این زیست‌بوم طبیعی زندگی می‌کنند.

ویژگی

دریاچه زریبار کردستان 4/5 كيلومتر طول و حدود دو كيلومتر عرض دارد. این دریاچه دارای مساحتی حدود ۸۵۰ تا ۹۰۰ هكتار است. دریاچه زریبار دارای عمق متوسط 6 متر است. از دیگر ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد دریاچه زریبار، جزیره‌های متحرک آن است که در برخی شرایط جوی با جریان آب و باد از کناره‌های دریاچه جدا شده و در وسط دریاچه به چشم می‌خورند. در اطراف دریاچة زریبار کوه‌های بلند با دامنه‌هایی سر‌‌سبز و مراتعی زیبا وجود دارند که جلوه‌گاه بی‌نظیری به این منطقه داده است. همچنین در لا‌به‌لای کوه‌های مرتفع، جنگل‌های بلوط نیز وجود دارند که تلفیق کوه، جنگل و دریاچه زیست‌بوم مناسبی برای حیوانات فراهم آورده است.

جاذبه‌های گردشگری

دریاچه زریبار مهم‌‌ترین جاذبة‌ گردشگری و تفریحی شهرستان مریوان است. این دریاچه در میان کوه‌های مرتفع زاگرس با انبوهی از جنگل‌های بلوط قرار دارد که وجود این ارتفاعات شرایط مناسبی را برای علاقه‌مندان به کوهنوردی فراهم می‌کند. از دیگر جاذبه‌های گردشگری دریاچة زریبار به تفریح‌های آبی مانند: قایق‌سواری (پدالی و موتوری)، اسکی روی آب و ماهی‌‌گیری می‌توان اشاره‌ کرد. همچنین در فصول سرد سال با یخ‌زدن سطح دریاچه، شرایط مناسبی برای علاقه‌مندان به اسکی و اسکیت فراهم می‌شود. دریاچة زریبار یکی از بهترین مکان‌‌ها برای علاقه‌مندان به پرنده‌نگری است. در اطراف جادة دریاچة زریبار روستا‌های متعددی مانند: «بَردِه‌رَشِه»، «یَنگیجَه»، «كانی‌سِپیكَه»، «پیر‌صفا» و «دره‌تُفی» با جاذبه‌های گردشگری متنوع وجود دارد. همچنین از دیگر جاذبه‌های طبیعی و گردشگری دریاچة زریبار، سر‌سبزی و چشمه‌های آب فراوان در كنار این دریاچه است که زیبایی خاصی را به این منطقه بخشیده است.

کارکرد

دریاچة زریبار به‌عنوان یک جاذبة گردشگری تفریحی نقش ‌به‌سزایی در توسعه اقتصادی و شهر مریوان و استان کردستان دارد. ایجاد امکانات تفریحی و رفاهی مناسب در این منطقه سبب جذب توریست و گردشگر بیشتر و توسعة اقتصادی این منطقه می‌شود. مردمان بومی با تمرکز بر ارائه خدمات و ایجاد غرفه‌های صنایع‌دستی، غذا‌های محلی و لباس‌های محلی در اطراف دریاچة زریبار، علاوه بر اشتغال‌زایی به ترویج و گسترش فرهنگ این منطقه می‌پردازند که این امر تأثیر به‌سزایی در افزایش کارکرد اقتصادی این مکان خواهد داشت.

خطرات طبیعی و انسانی

دریاچة زریبار به‌عنوان یک منطقة طبیعی اغلب در معرض خطرات ناشی از فعالیت انسانی و خطرات طبیعی ناگهانی قرار می‌گیرد.

1. تخریب مراتع: تخریب جنگل‌ها و مراتع در اطراف این دریاچه، گاهی پوشش گیاهی این منطقه را در معرض خطر قرار می‌دهد. در برخی مواقع گردشگران و مردمان بومی با شکستن شاخه درختان موجود در اطراف این دریاچه خسارت‌های جبران ناپذیری را به محیط زیست این منطقه وارد می‌کنند.
2. زباله‌ها: یکی دیگر از خطراتی که طبیعت بکر دریاچة زریبار را تهدید می‌کند، عدم رعایت پاکیزگی در اطراف دریاچه و آب دریاچه است که علاوه بر آلودگی زیست‌بوم جانوران و گیاهان این منطقه، چهرة نا‌مناسبی را به این دریاچه می‌دهد.
3. شکار: دریاچة زریبار زیستگاه بسیاری از جانوران به‌ویژه آبزیان است. ماهیگیری‌های بی‌رویه و غیر‌قانونی برخی مردمان بومی و گردشگران سبب کاهش گونه‌های مختلف ماهی در این دریاچه شده است. همچنین ورود فاضلاب‌های شهری و روستایی به دریاچه زریبار، رشد بی‌رویه کشاورزی در اطراف دریاچه و ورود کودهای کشاورزی به آن و ساخت‌وسازهای غیرقانونی و عدم رعایت حریم دریاچه نیز از دیگر خطرات زیست محیطی است که سلامت این دریاچه را تهدید می‌کند.

امکانات رفاهی

در جوار دریاچه زریبار، مجتمع ساحلی زریوار قرار دارد که دارای امکانات متنوع و متعددی است. از دیگر امکانات رفاهی دریاچة زریبار می‌توان به رستوران، سوپر‌مارکت، پارک و فضای سبز، پارکینگ، سرویس بهداشتی، آلاچیق، شهر‌بازی کودکان، پارک جنگلی، مسجد و بوفه‌های فروش مواد غذایی اشاره کرد. همچنین اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی، سوئیت‌های اجاره‌ای، ویلا، هتل و مسافر‌‌خانه از دیگر امکانات رفاهی دریاچة زریبار به‌شمار می‌رود.

مسیر دسترسی

برای سفر به دریاچه زریبار لازم است ابتدا به استان کردستان و شهر سنندج رفته، سپس با عبور از شهرستان مریوان و طی کردن سه کیلومتر مسافت به دریاچة زریبار رسید.

 

منابع

• «دریاچه زریوار مریوان»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 6 مرداد 1401ش.
• «دریاچه زریوار مریوان»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ بازدید: 6 مرداد 1401ش.
• «دریاچه زریوار یا زریبار کجاست؟ راهنمای سفر به بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین جهان»، وب‌سایت ایرانگرد، تاریخ بازدید: 6 مرداد 1401ش.
• «دریاچه زریوار»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 25 شهریور 1401ش.
• فاضل‌نیا، غریب و هدایتی، صلاح، «راهبرد‌هاي مناسب براي توسعه گردشگري درياچه زريوار»، جغرافيا و توسعه، شماره 19، 1389ش.