سید مصطفی کاظمی
سید مصطفی کاظمی؛ سیاستمدار، وزیر تجارت و عضو پارلمان افغانستان. سید مصطفی کاظمی، در جایگاه‌های مختلف سیاسی و نظامی، در تحولات بعد از پیروزی جهاد مردم افغانستان نقش داشت. با سقوط کشور به دست طالبان، او مسئولیت ادارۀ حزب وحدت اسلامی افغانستان (جناح اکبری) را به‌عهده گرفت و بعد از سقوط طالبان مسئولیت وزارت تجارت و نمایندگی پارلمان را به دوش داشت.
از کودکی تا جوانی
سیدمصطفی کاظمی در 1342ش در منطقۀ لولنج مرکز ولسوالی (شهرستان) سرخ‌پارسا از ولایت پروان متولد شد. او خواندن و نوشتن را در زادگاهش فراگرفت و در کابل به مکتب رفت، اما با کودتای حزب دموکراتیک خلق در 1357ش نتوانست دورۀ لیسه را به پایان برساند. خانواده او در 1359ش به ایران مهاجرت کرد و در مشهد ساکن شد.[۱] در مشهد تحصیلات خود را به پایان رساند و بعدها (1384ش) از دانشگاه پیام نور لیسانس گرفت.[۲]
خاستگاه فکری
کاظمی در یک خانواده سنتی متولد و تحت سرپرستی پدر و مادر با مسایل دینی و مذهبی آشنا شد. او در نوجوانی و جوانی نیز در مراکز دینی و مذهبی آموزش دید. این نوع آموزش‌ها موجب شد که او یک فرد پای‌بند به مذهب باشد و در زندگی و اخلاقیات خود نیز اصل اول را دین و مذهب بداند. کاظمی در دهۀ هفتاد و هشتاد تحت تأثیر تحولات و ارتباطات گسترده با افراد مختلف رفتار و گفتار روشنگرانه‌ای داشت و در ارتباطات، تعاملات و موقعیت‌ها نیز این مسئله منعکس می‌شد.[۳]
سیرۀ اخلاقی
کاظمی به‌دلیل سال‌ها فعالیت سیاسی و ارتباطات گسترده از نظر رفتار دارای شخصیتی شده بود که می‌توانست با هر نوع افراد بر اساس منافع جمعی مرتبط شده و همکاری کند. به‌همین جهت کاظمی توانست در جبهه ملی که یک تشکیلات وسیع شامل جهادی‌ها، افراد مذهبی، لائیک‌ها، چپی‌ها و سکولارها بود نقش داشته باشد. از نظر شخصی نیز او را خوش‌اخلاق، خوش‌سخن، خوش‌رفتار و خوش‌برخورد دانسته‌اند.[۴]
فعالیت‌ها
سیاسی
فعالیت‌های سیاسی کاظمی از اوایل دورۀ جهاد آغاز شد. او در دوران جهاد ابتدا به جریان «اسلام مکتب توحید» پیوست. پس از انحلال آن تشکل، کاظمی به عضویت حزب «پاسداران جهاد اسلامی افغانستان» در‌آمد. در اواخر دهۀ شصت او از اولین کسانی بود که برای وحدت احزاب تلاش و «میثاق وحدت» را امضاء کرد. با تشکیل «حزب وحدت اسلامی افغانستان» متشکل از احزاب نه‌گانه شیعی، کاظمی عنوان عضویت شورای مرکزی آن حزب را به‌دست آورد و به نقش‌آفرینی بیشتری در تحولات سیاسی پرداخت. در آستانۀ سقوط حکومت نجیب‌الله، کاظمی به عنوان مذاکره‌کننده ارشد حزب وحدت، سفرهای متعددی به مناطق مختلف از جمله پنجشیر داشت و مذاکرات زیادی با جناح‌های مختلف و از جمله احمدشاه مسعود انجام داد. پس از ورود مجاهدین به کابل و آغاز جنگ‌های داخلی، کاظمی در کنار کسانی قرار گرفت که تعاملات و ارتباطاتی با دولت ربانی و فرمانده احمدشاه مسعود داشتند. با حملۀ حزب اتحاد سیاف به حزب وحدت اسلامی و متعاقب آن حمایت دولت ربانی از حزب اتحاد، جناح اکبری پدید آمد و در ارتباط با دولت ربانی تلاش کرد موضع ضد جنگ بگیرد. این نوع مواضع باعث شد تا جناح اکبری در مرور زمان به دولت ربانی نزدیک‌‌تر شود. در ایام انتخابات حزب وحدت اسلامی افغانستان و تحولات مربوط به آن، آن حزب در عمل و به‌صورت رسمی به دو جناح تقسیم و چندی بعد با خروج جناح اکبری از حوزۀ کنترل حزب وحدت و استقرار در منطقۀ تحت تسلط دولت ربانی، گرفتار انشعاب شد. در شاخۀ انشعابی اکبری، کاظمی به ریاست کمیتۀ نظامی حزب وحدت جناح اکبری منصوب شد و همکاری نزدیک خود را با احمد شاه مسعود آغاز کرد و عضویت شورای‌عالی دولت ربانی را به دست آورد. با سقوط مناطق مرکزی کشور به دست طالبان و پیوستن آکبری به آنها، کاظمی مسئولیت شورای مرکزی حزب وحدت جناح خود را به‌دست گرفت و تا زمان سقوط طالبان با دولت ربانی و فرمانده احمدشاه مسعود به‌عنوان عضو جبهۀ ملی دفاع از افغانستان و عضو جبهۀ متحد شمال همکاری نزدیکی داشت. با سقوط طالبان در 1380ش کاظمی به‌عنوان یکی از نمایندگان جبهه متحد در کنفرانس بن حضور داشت. در اوایل دهۀ هشتاد شمسی که حزب وحدت جناح اکبری در عمل منحل شده بود، کاظمی حزب «اقتدار ملی» را پایه‌گذاری کرد. او در پانزدهمین دورۀ شورای ملی «مجلس نمایندگان افغانستان» از شهر کابل به‌عنوان نمایندۀ مردم انتخاب شد. در تشکیل «جبهه ملی» به رهبری برهان‌الدین ربانی نیز، کاظمی نقش زیادی بازی کرد.[۵]
نظامی
کاظمی پس از عضویت در حزب پاسداران جهاد افغانستان در مناطق مختلف و به‌خصوص در ولایت پروان به فعالیت‌های نظامی و فرهنگی مشغول شد. با فراهم شدن زمینۀ سقوط جمهوری دموکراتیک افغانستان به ریاست دکتر نجیب‌الله، کاظمی برای سازمان‌دهی مجاهدین، مخفیانه وارد کابل شد. پس از ورود مجاهدین به کابل و آغاز جنگ‌های داخلی، کاظمی به‌عنوان فرمانده نظامی در کابل نقش داشت. او بعدها مسئولیت نظامی جناح اکبری را به دوش گرفت. با سقوط کابل به‌دست طالبان، کاظمی در ساماندهی نیروهای حزب وحدت اکبری در مقابل طالبان فعال بود.[۶]
فرهنگی
کاظمی از دوران جوانی دارای گرایش فرهنگی بود و بخشی از فعالیت او در تشکل «اسلام مکتب توحید» و «پاسداران جهاد» به فعالیت فرهنگی اختصاص داشت. او در دوره ریاست خود بر حزب وحدت جناح اکبری تلاش کرد از برخی کانون‌ها و تشکل‌های فرهنگی حمایت کند. تأسیس هفتۀ‌نامه بنیاد وحدت، تأسیس بنیاد فرهنگی سینا، تأسیس مرکز مطالعات و تحقیقات ملی افغانستان، تأسیس مرکز فرهنگی صلاح و کانون بهشتی از جمله فعالیت‌های او در این عرصه بود. کاظمی در کابل نیز ضمن حمایت از برخی مراکز، کانون‌های فرهنگی، تشکل‌های هنری و جراید، نشریه اقتدار ملی را تأسیس کرد. حمایت مادی و معنوی از نیروهای فرهنگی و هنری همانند تأمین خوابگاه، تأمین امکانات برای فیلم‌سازان و همکاری در چاپ جراید از دیگر رویکردهای فرهنگی او به‌حساب می‌آید.[۷]
وزارت تجارت
بر اساس توافق بن، مسئولیت ادارۀ وزارت تجارت دولت موقت افغانستان به کاظمی سپرده شد و او از اول جدی (دی‌ماه) 1380ش تا 1382ش به‌عنوان وزیر تجارت دولت موقت مسئولیت آن وزارت را به‌دوش داشت. او در دورۀ وزارت تلاش کرد زمینۀ استقرار اقتصاد آزاد را در کشور فراهم کرده و بخش خصوصی را فعال کند. تهیۀ پیش‌نویس برای برخی از قوانین اقتصادی نیز در این دوره آغاز شد.[۸]
عضویت در پارلمان
در انتخابات دورۀ پانزدهم شورای ملی در 1384ش کاظمی از حوزۀ کابل به پارلمان راه یافت و تا پایان عمر این مسئولیت را به‌دوش داشت. او در پارلمان، مسئولیت کمیسیون اقتصادی و ریاست گروه پارلمانی «استقلال» را که شامل جمعی از همفکران خودش بود، به عهده گرفت. کاظمی در پارلمان نقش فعالی داشت و در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دید‌و‌بازدیدها و مذاکرات زیادی داشت. او در راستای مسئولیت کمیسیون اقتصادی و بازدید از مراکز تجاری و اقتصادی به برخی از ولایات نیز سفر می‌کرد.[۹]
عضویت در جبهه ملی
جبهه ملی با عضویت بسیاری از احزاب و شخصیت‌های مخالف دولت از اوایل 1386ش به رهبری برهان‌الدین ربانی تشکیل شد. در این جبهه، کاظمی مسئول کمیسیون سیاسی و سخنگوی آن جبهه بود.[۱۰]
دیدگاه‌ها
دیدگاه‌های کاظمی در دهۀ هشتاد، دچار تغییر و دگرگونی زیادی شد. او برای حل مسایل سیاسی کشور بحث وحدت ملی را دنبال می‌کرد و آن را یک تز قابل قبول می‌دانست؛ در حدی که برخی وی را «معمار وحدت ملی» می‌دانند. در ارتباط با اقتصاد او طرفدار بازار آزاد بود و در دوران وزارت و پارلمان برای حل مشکلات اقتصادی طرح‌های زیادی را مطرح و برخی را دنبال می‌کرد. آزادی بیان و عقیده، دموکراسی، منافع ملی، مردم‌سالاری، ارتباط گسترده با جهانیان، حقوق زن و تلاش برای تحول در بخش‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مورد توجه کاظمی بود که در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها به این موارد تأکید می‌کرد.[۱۱]
رابطه با دیگران
کاظمی به‌دلیل فعالیت‌های نظامی، حضور در مجامع سیاسی و داشتن مسئولیت‌های متعدد دارای ارتباطات گستردۀ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بود. اقشار گوناگون مردم با او در ارتباط بودند و شخصیت‌های مهم کشور او را از جمله افراد تأثیرگذار در تحولات سیاسی افغانستان می‌دانستند. به‌همین دلیل برخی او را از شخصیت‌های مهم جبهه ملی دانسته و ترور او را در همین راستا تحلیل می‌کردند.[۱۲]
نوآوری‌ها
کاظمی مهارت ویژهای در بخش اقتصاد داشت و برای شکوفایی اقتصاد کشور تلاش‌های زیادی انجام داد. ایجاد ادارۀ پشتیبانی از سرمایه‌گذاری‌ها یا «آسیا» و بهره‌گیری از بندر چابهار از بزرگ‌ترین طرح‌های اقتصادی کاظمی بود. وی با آن‌که دانش‌آموخته اقتصاد نبود، اما طرح‌های زیادی را در وزارت تجارت عملی کرد. در پارلمان نیز او به‌عنوان رئیس کمیسیون اقتصادی، طرح‌های تحول‌زای اقتصادی را دنبال کرده و معتقد بود که اگر نقاط ضعف اقتصاد ملی مشخص و بر آن اساس برنامه‌ریزی شود مشکلات کشور حل خواهد شد.[۱۳]
دیدگاه‌ها دربارۀ او
برخی کاظمی را یک اندیشمند دانسته و از او به عنوان یک فرد با اراده، دارای اعتماد به‌نفس، تحصیل کرده، شجاع و دردمند تجلیل کرده‌اند. برخی دیگر معتقدند که او در حوزۀ سیاسی بسیار فعال و دارای انگیزه، مطالعه و تحرک بود. برخی دیگر معتقدند که کاظمی در هر زمینه‌ای که فعالیت کرده موفق بوده و طرح‌های خوبی را در آن قسمت‌ها مطرح و تعقیب کرده است. کسانی که با او کار کرده‌اند کاظمی را یک فرد منعطف، فعال و پویا ارزیابی کرده و نبود او را برای کشور یک ضایعه دانسته‌اند.[۱۴] برخی نیز نسبت به کاظمی برداشت منفی داشته و اتهاماتی را متوجه او می‌دانند. برخی نیز اعتقاد دارند بعد از سقوط دولت نجیب‌الله و تشکیل دولت ربانی او در ارتباط با آن دولت در جهت تضعیف حزب وحدت اسلامی افغانستان و رهبری آن تلاش‌هایی انجام داد و نقش او را در جناح اکبری و انشعاب از حزب وحدت پررنگ ارزیابی می‌کنند.[۱۵]
شهادت
کاظمی در روز سه‌شنبه 15 عقرب (آبان) 1386ش در رأس یک هیئت پارلمانی برای بازدید از کارخانه‌ی قند شهر پل‌خمری ولایت بغلان عازم آن شهر شد. در حدود ساعت 4 عصر همان روز و در هنگام حضور او و هیئت همراه در بین استقبال‌کنندگان محلی، انفجار بزرگ تروریستی روی داد و بر اثر آن کاظمی همراه با 6 نمایندۀ پارلمان و 80 نفر دیگر کشته شد. دولت، طالبان را عامل این حمله معرفی کرد ولی تا امروز مسئولیت این حمله را هیچ گروهی به‌عهده نگرفته است.[۱۶]
تصویرپردازی
در ارتباط با کاظمی، ویژه‌نامه‌ها و یادنامه‌های بسیاری منتشر شده است. بعد از کشته‌شدن او بسیاری از جراید کابل با انتشار یادنامه به تحلیل و تجلیل از شخصیت او پرداختند. جریدۀ اقتدار ملی، ماندگار، معمار وحدت ملی و راهبرد چندین ویژه‌نامه در ارتباط با او منتشر کرده‌اند. «بنیاد شهید سیدمصطفی کاظمی» که توسط نزدیکان او برای معرفی کاظمی تأسیس شده است، چندین بزرگداشت و نکوداشت و چندین کتاب در معرفی کاظمی منتشر کرده است، از جمله «آفتاب»، «آرمان بلند» و «فرازهایی از افکار و اندیشه‌های شهید کاظمی».[۱۷]
پانویس
- ↑ «مختصری از زندگینامه شهید سیدمصطفی کاظمی»، خبرگزاری فارس؛ دولت‌آبادی، شناسنامۀ احزاب و جریانات سیاسی افغانستان، 1371ش، ص231.
- ↑ «مختصری از زندگینامه شهید سیدمصطفی کاظمی»، خبرگزاری فارس؛ گروه پژوهشی سینا، افغانستان در سه دهه اخیر، 1379ش، 792.
- ↑ احسانی، «زندگینامه شهید سیدمصطفی کاظمی»، وب‌سایت آریانا.
- ↑ امینی، «بررسی ابعاد شخصیت شهید سیدمصطفی کاظمی، روزنامۀ ماندگار، 1393ش.
- ↑ «هشتمین سالگرد حادثه بغلان؛ شهید کاظمی که بود؟» خبرگزاری تسنیم.
- ↑ عادلی حسینی، کوثرالنبی، 1387ش، ج4، ص127؛ موجانی، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، 1394ش؛ 449.
- ↑ عادلی حسینی، کوثرالنبی، 1387ش، ج4، ص127؛ موجانی، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، 1394ش، ص449.
- ↑ اشراق، فرازهایی از افکار و اندیشه‌های شهید کاظمی، 1391ش، ص82.
- ↑ اشراق، فرازهایی از افکار و اندیشه‌های شهید کاظمی، 1391ش، ص83.
- ↑ «شهید سیدمصطفی کاظمی که بود؟» خبرگزاری فارس؛ ترور هدفمند سیدمصطفی کاظمی، خبرگزاری راسک.
- ↑ اشراق، فرازهایی از افکار و اندیشه‌های شهید کاظمی، 1391ش، ص9، 82 و 117.
- ↑ عادلی حسینی، کوثرالنبی، 1387ش، ج4، ص127.
- ↑ «نگاهی به زند‌گی‌نامۀ سیدمصطفی کاظمی»، طلوع نیوز.
- ↑ «نگاهی به زند‌گی‌نامۀ سیدمصطفی کاظمی»، طلوع نیوز.
- ↑ دولت‌آبادی، هزاره‌ها از قتل عام تا احیای هویت، 1385ش، ص560.
- ↑ ترور هدفمند سیدمصطفی کاظمی، خبرگزاری راسک؛ عادلی حسینی، «سیدمصطفی کاظمی از تولد تا شهادت» نشریۀ پامیر، ۱۳۸۷ش، ص5.
- ↑ «آخرین سفر؛ روایت‌های ناگفته از حادثهٔ شهادت سیدمصطفی کاظمی»، وب‌سایت اسپوتنیک افغانستان؛ عادلی حسینی، کوثرالنبی، 1387ش، ج4، ص127.
منابع
- «آخرین سفر؛ روایت‌های ناگفته از حادثۀ شهادت سیدمصطفی کاظمی»، وب‌سایت اسپوتنیک افغانستان، تاریخ درج مطلب: 22 فوریه 2018م.
- احسانی، سید میرزاحسین، «زندگینامه شهید سیدمصطفی کاظمی»، وب‌سایت آریانا، تاریخ درج مطلب: 5 سرطان 1388ش.
- اشراق، اصغر، فرازهایی از افکار و اندیشه‌های شهید کاظمی، مشهد، کمیتۀ فرهنگی اقتدار ملی، 1391ش.
- امینی، کریم، «بررسی ابعاد شخصیت شهید سیدمصطفی کاظمی»، روزنامۀ ماندگار، تاریخ انتشار: 16 عقرب 1393.
- ترور هدفمند سیدمصطفی کاظمی، خبرگزاری راسک، تاریخ درج مطلب: 15 آبان 1402ش.
- دولت‌آبادی، بصیر‌احمد، شناسنامۀ احزاب و جریانات سیاسی افغانستان، قم، احسانی، 1371ش.
- دولت‌آبادی، بصیر‌احمد، هزاره‌ها از قتل عام تا احیای هویت، قم، ابتکار دانش، 1385ش.
- «شهید سیدمصطفی کاظمی که بود؟» خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب 15 آبان 1393ش.
- عادلی حسینی، سیدجعفر، کوثرالنبی، قم، گل‌های بهشت، 1387ش.
- عادلی حسینی، سیدجعفر، «سیدمصطفی کاظمی از تولد تا شهادت» نشریۀ پامیر، چهارشنبه ۱۳ سنبله ۱۳۸۷ش.
- گروه پژوهشی سینا، افغانستان در سه دهۀ اخیر، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، 1379ش.
- «مختصری از زندگینامه شهید سیدمصطفی کاظمی»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 15 آبان 1391ش.
- موجانی، سیدعلی و دیگران، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، تهران، عظام، 1394ش.
- «هشتمین سالگرد حادثه بغلان؛ شهید کاظمی که بود؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب 15 آبان 1394ش.
- نگاهی به زند‌گی‌نامۀ سیدمصطفی کاظمی، طلوع نیوز، تاریخ درج مطلب 15 عقرب (آبان) 1395ش.
- مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان، احیای هویت، قم، سراج، 1375ش.