شیرین هزاره

تندیس شیرین هزاره در باغ زنانۀ ولایت دایکندی

شیرین هزاره، دختر شجاع و مبارز افغانستانی.

شیرین هزاره، دختر دلیر و فرماندۀ گروهی از زنان مبارز به‌نام چهل دختران، در زمان عبدالرحمن خان در ولایت (استان) اُرُزگان بود که در فرهنگ مردم هزاره، به‌عنوان نماد مقاومت، مبارزه و پاکدامنی شناخته می‌شود.

تاریخچه

شیرین هزاره در ولایت اُرُزگان متولد شد. او، بعد از شکست هزاره‌ها در سال 1272ش، فرماندهی گروهی از دختران هزاره به‌نام چهل دختران را بر عهده گرفت. این دختر شجاع با همسنگران خود در برابر لشکریان متجاوز دشمن، با تمام توان و تا آخرین لحظه، جنگید؛ اما وقتی مهمات جنگی آنها تمام شد، بر فراز قلۀ کوه رفت و برای اینکه اسیر نشده و مورد هتک حرمت قرار نگیرد، مرگ خودخواسته را انتخاب کرده و خود را به پائین کوه انداخت.

مزار شیرین

مزار شیرین هزاره، همواره الهام‌بخش روحیۀ آزادگی و از جاذبه‌های دیدنی و مورد توجه پژوهشگران و مستندسازان محلی بوده است. این مکان، در روستای «پالان» در وُلسوالی (شهرستان) «اُرُزگانِ خاص» ولایت ارزگان، بر فراز کوه مرتفعی به‌نام «بالاچوب» است که به‌نام کوه چهل دختران خوانده می‌شود. بر فراز این کوه، یک قبرستان به طول 40 و عرض 3 متر دیده می‌شود که محل دفن چهل دختر است. قبر شیرین هزاره، پیش روی قبرستان و دو قبر کوچک دیگر پشت سر قبرستان دیده می‌شود.

جایگاه شیرین در فرهنگ هزاره

1. الهام‌بخش مقاومت

مردم هزاره، نام شیرین را به‌عنوان نماد مبارزه و مقاومت شناخته و باغ (بوستان) زنانۀ ولایت دایکندی را به‌نام «شیرین هزاره» نام‌گذرای کرده‌اند.

2. نماد پاکدامنی

شیرین هزاره و یاران او، به‌دلیل اینکه تن به اسارت نداده و از ترس اینکه مورد هتک حرمت سربازان دشمن قرار نگیرند، رضایت به مرگی خودخواسته دادند، به نماد عفت و پاکدامنی معروف شده‌اند.

3. خاطرۀ جمعی

بعد از مرگ خودخواستۀ شیرین، زنان و مردان هزاره به‌ویژه مردم همجوار ارزگان تعهد کردند که نام اولین دختر خود را شیرین گذاشته و برای عقد و عروسی بر مزار شیرین و یاران او رفته و کام نوزدان خود را نیز با خاک مزار آنها، شیرین کنند.

4. نقاشی

هنرمندان هزاره صحنۀ مبارزۀ شیرین و همرزمان او و همچنین مرگ خودخواستۀ آنها بر قلۀ کوه چهل دختران را به‌صورت دقیق نقاشی کرده و به‌تصویر کشیده‌اند.

5. موسیقی

نام شیرین، در موسیقی قوم هزاره نیز پرتکرار بوده و معروف‌ترین قطعه را در این زمینه، داود سرخوش، آوازخوان مشهور افغانستان اجرا کرده است:

شیرین ای اسوه پیکار تاریخ		شهید زنده و پربار تاریخ
نرفتی زیر بار و ذلتی دون		تو ای آزاده بیدار تاریخ
تو چون تاج سر چِل دخترانی		بوَد نام تو دائم یاد تاریخ
شیرین و صد شیرین‌ها را زمانه		گرفت از ما و فرزندان تاریخ
ز خون پاک تو و همرهانت		بود گلگون کوه گُلخَای تاریخ

6. هنر تجسمی

تندیس شیرین هزاره، در سال 1395ش، به‌عنوان نماد مقاومت ساخته و در باغ زنانۀ ولایت دایکندی نصب شد؛ اما وقتی طالبان در 1400ش، دوباره بر افغانستان مسلط شدند، آن را تخریب کردند. این اتفاق واکنش بسیاری را در بین هزاره‌ها به وجود آورد؛ به‌دلیل اینکه آنها توهین به تندیس شیرین هزاره را توهین به قوم خود، تلقی می‌کنند.

7.شعر

شیرین ای شوکت نام هزاره

شیرین ای شوکت نام هزاره		ستاره روشن شام هزاره
غرور و غیرت تو تا قیامت		بود آهنگ الهام هزاره
شفق شولایی از خون تو دارد		فلق سیمای گلگون تو دارد
چناران داغدار ایستاده خاموش		قیام قد موزون تو دارد
چراغ سرخ خونت هست روشن		همیشه در دل شب های میهن
شکوه غیرت چهل دخترانت		شهادتنامهء حماسهء زن
سرود یاد و نامت یادگاری		به تاریخ هزاره مانده جاری
شکوفا می‌شوی هر لحظه از خون		به رنگ سرخ گل‌های بهاری
تو نبض غیرت زن در زمانی		شهیدی قهرمان جاودانی
گل سرخ ارزگان هزاره		چراغ روشن چهل‌ دخترانی

منابع

• «این دختر، اسطوره افغان‌ها شد/ شیرین تن به اسارت نداد و خودکشی کرد»، وب‌سایت نامه، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1400ش.
• «داستان تلخ چهل دختر شجاع هزاره»، وب‌سایت شیعه نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۹ خرداد ۱۴۰۱ش.
• «طالبان تندیس شیرین هزاره را در دایکندی تخریب کردند»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: 6 شهریور 1400ش.
• زرتشت، مهدی، «شیرین هزاره؛ روایت دلتنگی و اسطورۀ آزادی» وب‌سایت هزاره انترنشنال، تاریخ درج مطلب: 5 آذر 1391ش.
• سروش، میرزاحسین، «شیرین هزاره»، وبلاگ خون شب، تاریخ در مطلب: 2 خرداد ۱۳۸۷ش.
• شریعتی، حفیظ، «چهل دختران هزاره واقعیت یا افسانه»، وب‌سایت هزاره انترنشنال، تاریخ درج مطلب: 2 آذر 1391ش.
• عزیزی، محمد، «به شرین ارزگان که قامت بلند حماسه و ترانۀ زن هزاره در جهل دخران تاریخ است»، وبسایت فیسبوک، صفحۀ Mohammad Azizi.تاریخ بازدید: 3 مهر 1402ش.
• «مجسمۀ شیرین هزاره در باغ زنانۀ مرکز ولایت دایکندی»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی ولایت دایکندی، تاریخ درج مطلب: 5 آذر 1395ش.