غار قوری‌قلعه

غار قوری‌قلعه، بزرگ‌ترین غار آبی خاورمیانه و طولانی‌ترین غار آبی ایران در روانسر. غار قوری‌قلعه یکی از زیبا‌ترین غار‌های کشور و از جاذبه‌های طبیعی و پر‌طرفدار استان کرمانشاه است که در دل رشته‌کوه های زاگرس و در ۲۵ کیلومتری شهر روانسر قرار دارد. غار قوری‌قلعه به‌طول 12 کیلومتر و عمق 3140 متر، عنوان بزرگ‌ترین غار آبی آسیا و طولانی‌ترین غار آبی کشور را به خود اختصاص داده است. این غار هفتمین اثر طبیعی است که در ۱۳۸۷ش در فهرست میراث ملی و طبیعی کشور به ثبت رسید.

نام‌گذاری

غار قوری‌قلعه که در زبان کُردی « قوری‌قَلا » نامیده می‌شود، نام خود را از روستای قوری‌قلعه گرفته است. برخی معتقدند علت نام‌گذاری این غار به‌دلیل قلعه‌های متعددی بوده که در گذشته در اطراف این روستا وجود داشته و یکی از آن‌ها شبیه به قوری بوده است. همچنین در رابطه با نام‌گذاری این غار محققان معتقدند در دوره ساسانیان در این محل دژی قرار ‌داشته که به آن «گورا‌قِلا» می‌گفتند که «گورا» درزبان کردی به‌معنای بزرگی و «قلا» به معنای قلعه یا دژ است که در گذر زمان این کلمه به «گوری‌قلا» و سپس به قوری‌قلعه تبدیل‌شده است.

پیشینه

از‌ منظر باستان‌شناسان قدمت غار قوری‌قلعه، به ۶۵ میلیون سال پیش و دوران دوم زمین‌شناسی بر می‌گردد. اگرچه این غار در اواخر دهة 13۵۰ش، توسط گروهی از غار‌نوردان کشف شد اما قدمت زندگی در غار قوری‌قلعه به دورة غار‌نشینی برمی‌گردد. در جریان مسطح‌کردن دهانة غار قوری‌قلعه، آثاری از اواخر دورة ساسانی که شامل هشت عدد ظرف نقره‌‌ای با نقش کبک، پرندگان شکاری و درنا، تکه‌های سفال و ۱۵ سکه ساسانی مربوط به یزد‌گرد سوم است کشف شد. بر روی دو ظرف کشف‌شده در این مکان، کتیبه‌هایی به ‌خط پهلوی میانه دیده می‌شود.

جغرافیا

1. موقعیت جغرافیایی: غار قوری‌قلعه در ۲۵ کیلومتری شهر روانسر و در نزدیکی شهر‌های پاوه و جوانرود، در دامنة کوه شاهو و در همسایگی روستای قوری‌قلعه جای گرفته است.
2. آب‌و‌هوا: غار قوری‌قلعه در دل رشته‌کوه‌های زاگرس و دارای آب‌و‌هوای سردِ کوهستانی است.
3. پوشش گیاهی: غار قوری‌قلعه در منطقه‌ای کوهپایه‌ای با خاک حاصلخیز و پوشش گیاهی غنی قرار گرفته است. اطراف غار را درختان انجیر، بلوط، بادام وحشی و آلبالو احاطه کرده‌اند. در مراتع غنی اطراف این غار برخی گیاهان دارویی مانندگل‌بابونه و نعنای‌کوهی رشد می‌کنند.
4. حیات وحش: اطراف غار قوری‌قلعه، زیستگاه حیوانات متعددی مانند کل، بز‌کوهی، روباه و خرگوش است.

ویژگی

غار قوری‌قلعه بزرگ‌ترین غار آبی ایران است. ارتفاع غار از سطح دریا ۱,۶۵۰ متر و ارتفاع دهانة آن حدود ۱,۲۰۰ متر است. غار قوری‌قلعه دارای ۱۲ کیلومتر طول و 3140 متر عمق است. بستر پیدایش این غار آبیِ زیبا، دامنة کوه‌های شاهو است. از‌ ویژگی‌های مهم غار قوری‌قلعه، دمای ثابت این غار در همة فصل‌های سال است که بازة دمایی 7 تا 11 درجه سانتی‌گراد دارد و رطوبت آن بین 60 تا ۸۹ درصد متغیر است. عمق حوضچه‌های کف غار مختلف بوده و در عمیق‌ترین قسمت عمق برخی از این حوضچه‌ها به 14 متر می‌رسد. همچنین فضای داخلی این غار از قندیل‌ها و تالار‌های زیبایی به نام‌های عروس، بِتهووِن، نماز و چهار آبشار تماشایی تشکیل ‌شده است. در دهة 1360ش جمعی از غار‌نوردان ایرانی تا عمق بیش از سه کیلومتری در این غار پیش رفتند و توانستند تا عمق ۲۰۳۰ متری و ۳,۱۴۰ متری این غار آبی را شناسایی کنند و آن را به‌عنوان طولانی‌ترین غار آبی ایران و بزرگ‌ترین غار آبی آسیا معرفی کنند. در حال حاضر تنها حدود ۵۰۰ متر از این غار نور‌پردازی و در معرض بازدید قرار دارد. از گذشته تا به امروز غار قوری‌قلعه محل زندگی گونه نادری از خفاش‌ها به نام خفاش موش‌گوشی و سمندر خال‌زرد بوده است.

جاذبه‌های گردشگری

طبیعت بکر و فضای بی‌نظیر درون غار قوری‌قلعه با قدمتی طولانی سبب ‌شده که هر ساله گردشگران بسیاری از این غار بازدید کنند. غار قوری‌قلعه که بزرگ‌ترین غار آبی ایران است، دارای دو فاز اصلی است که فقط امکان بازدید از این دو فاز برای گردشگران مقدور است. فاز اول این غار به‌طول ۵۰۰ متر، بستر شکل‌گیری دو تالار به نام‌های مریم و کوهان شتر است. بعد از گذر از دالان ورودی غار می‌توان تالار مریم که محوطه‌ای بزرگ و حوضچه مانند با قندیلی به‌شکل تمثال حضرت مریم است را مشاهده کرد. همچنین در کنار تالار مریم، تالار کوهان قرار دارد که در آن قندیل‌هایی با شکل‌های مختلف مثل کشتی و شیر وجود دارد.

فاز دوم غار قوری‌قلعه هزار متر طول دارد و شامل تالار‌های عروس، بِتهووِن و نماز است. تالار عروس زبیا‌ترین بخش این قسمت از غار به‌‌شمار می‌رود و دارای محوطه‌ای وسیع و آراسته به کریستال‌های براق و سفید‌رنگ است.

از دیگر جاذبه‌های گردشگری غار قوری‌قلعه طبیعت بکری است که در اطراف این غار قرار دارد. غار قوری‌قلعه در منطقة زیبای اورامانات و در میان دره‌ای سر‌سبز واقع‌شده و از طبیعتی زیبا برخوردار است. وجود پوشش جنگلی، ارتفاعات شاهو و چشمه‌‌سار‌های اطراف این مکان، شرایط مناسبی را برای بازدید علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی و کوهنوردی فراهم کرده است. جاذبه‌های گردشگری در اطراف و نزدیکی غار قوری‌قلعه عبارت‌اند از:

1. روستای قوری‌قلعه؛ روستایی پلکانی که در دل مراتع و جنگل‌های سر‌سبز قرار دارد و دارای آب‌وهوای معتدل، مطبوع و طبیعتی تماشایی است.
2. دشت لاله‌های واژگون؛ دشتی زیبا پوشیده از گل‌های لالة واژگون که در اطراف شهرستان پاوه قرار دارد.
3. گور‌دخمه روانسر؛ یکی از آثار باستانی اطراف غار قوری‌قلعه که محل دفن پادشاهان و دربار بوده است. باستان‌شناسان قدمت گور‌دخمه را به‌دورة هخامنشی نسبت می‌دهند.
4. بازارچه مرزی جوانرود؛ بازاری جذاب در منطقه مرزی جوانرود است. از ویژگی‌های مهم این بازارچه مرزی قیمت مناسب کالاها و محصولات است.

کارکرد

غار قوری‌قلعه به‌عنوان یک جاذبة گردشگری تفریحی نقش به‌سزایی در توسعه اقتصادی شهر کرمانشاه دارد. توجه به این منطقه با ایجاد امکانات تفریحی، رفاهی و اقامتی مناسب سبب جذب گردشگر بیشتر می‌شود. مردمان بومی با تمرکز بر ارائه خدمات و ایجاد اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی، غرفة صنایع‌دستی و پختن غذاهای محلی در اطراف غار، علاوه بر اشتغال‌زایی و کسب در‌آمد به ترویج و گسترش فرهنگ مردمان این منطقه می‌پردازند.

خطرات طبیعی و انسانی

از جمله مهمترین خطراتی که سلامت غار قوری‌قلعه را تهدیدی می‌کند آسیب‌های متعددی است که هنگام توسعه و بهره‌برداری غیر اصولی بر محیط درون و پیرامون غار وارد می‌کنند، این امر در اثر عدم توجه افراد هنگام انجام این فعالیت‌ها است.

امکانات رفاهی

مجموعه گردشگری قوری‌قلعه در روستای قوری‌قلعه قرار دارد. این مجموعه تفریحی- توریستی غار قوری‌‌قلعه با۷۰ هکتار وسعت، از امکانات رفاهی و تفریحی متنوعی مانند شهربازی، پارکینگ و غرفه‌های عرضه محصولات و غذاهای محلی، پارکینگ، رستوران، آلاچيق، پارک و سرویس بهداشتی برخوردار است که شرایط نسبتاً مناسبی را برای مسافران و گردشگران فراهم آورده است. همچنین در اطراف این غار، خانه‌های روستایی اجاره‌ای، اقامتگاه‌های بومگردی و هتل ارم به‌منظور اقامت گردشگران وجود دارد. علاوه بر این برای افرادی که علاقه‌مند به اتراق در طبیعت بکر هستند، بهتر است از امکاناتی مانند: چادر مسافرتی شخصی و کمپینگ استفاده کنند.

مسیر دسترسی

برای سفر به غار قوری‌قلعه ابتدا لازم است به استان کرمانشاه و شهر کرمانشاه رفته، سپس به ‌سمت شهرستان پاوه ۲۵ کیلومتر مسافت طی کرده و پس از آن با عبور از شهرستان روانسر و روستای قوری‌قلعه به غار قوری‌قلعه رسید.

 

منابع

• «طبیعت‌گردی غار قوری‌قلعه کرمانشاه؛ بزرگ‌ترین غار آبی آسیا»، وب‌سایت مجله ایرانگردی، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.
• «غار قوری‌قلعه»، وب‌سایت کجا‌رو، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.
• «غار قوری‌قلعه روانسر»، وب‌سایت سفر مارکت، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.
• «غار قوری‌قلعه کرمانشاه»، وب‌سایت مجله علی‌بابا، تاریخ درج مطلب: 30 فروردین 1399ش.
• «غار قوری‌قلعه کرمانشاه بزرگترین غار آبی خاورمیانه را بیشتر بشناسید!»، وب‌سایت اقامت 24، تاریخ بازدید: 24 شهریور 1401ش.
• محتشمی، فریده و صداقت، مهدی، «بررسی نقش گردشگری غار‌های رشته کوه‌های زاگرس بر توسعه ژئو‌توریسم پایدار منطقه (مطالعه موردی: مقایسه غار علیصدر همدان با غار قوری‌قلعه کرمانشاه)»، پژوهش‌های گردشگری و توسعه پایدار، شماره 13، 1400ش.