غار کوگان
غار کوگان؛ غار دست‌کَند مربوط به‌دوران اشکانیان در شرق شهرستان پلدختر.
لرستان از استان‌های غربی کشور ایران است و غار‌های بسیاری را در خود جای‌داده که اسرار نا‌گفته بی‌شماری از گذشتة این سرزمین در دل‌خویش نهفته دارد. برخورداری از غار‌های متعدد امتیازی است که این استان را به‌عنوان یک قطب تاریخی گردشگری در مرکز توجه قرار داده است.[۱] غار کوگان یکی از ۲۱ غار زیبا و شگفت‌انگیزی است که در استان لرستان قرار دارد.[۲] معماری صخرهای، ویژگی‌های تاریخی و طبیعی غار کوگان را به یک پدیده منحصر‌به‌فرد تبدیل کرده است.[۳] غار کوگان در مسیر آزاد‌راه خرمآباد - اندیمشک، در جنوب خرمآباد و شرق شهرستان پلدختر قرار دارد.[۴] این غار مصنوعی، ساختة دست ایرانیان است و در 25 اسفند 1378ش ثبت ملی شد.[۵]
موقعیت جغرافیایی
غار کوگان در حد‌فاصل شهر خرمآباد و شهرستان پلدختر قرار دارد. فاصلة این غار تا قسمت جنوبی خرمآباد، 52 کیلومتر و فاصلة آن تا قسمت شرقی شهرستان پلدختر ۴۵ کیلومتر بوده و در روستای «کواگان» واقع‌شده است.[۶] مختصات جغرافیایی غار ۴۸ درجه و ۱۵ دقیقه و ۴۴ ثانیه طول شرقی، ۳۳ درجه و ۱۴ دقیقه و ۲۱ ثانیه عرض شمالی و در بلندی ۱.۷۵۹ متری سطح دریا است.[۷]
پیشینه
قدمت غار کوگان به ۲۲۰۰ سال قبل برمی‌گردد. غار کوگان در دوران اشکانیان به‌منظور نیایش و به‌صورت ۲طبقه ایجاد شده است.[۸] این غار در سال ۱۹۸۱م توسط ژان‌ژاک دومورگان فرانسوی (معمار) شناخته شد.[۹] مستندات تاریخی درباره غار کوگان، اثر دوره‌های تاریخی متفاوتی را از هزاره اول پیش از میلاد تا دوره اسلامی نشان می‌دهد.[۱۰]
ویژگی
غار کوگان یکی از معدود غار‌هایی است که به‌دست انسان در دل کوهستان به‌‌وجود آمده است.[۱۱] این غار جزو غار‌های چند‌طبقه است و از حیث موقعیت مکانی، دسترسی به آن نیازمند تجهیزات کوهنوردی و غار‌نوردی است.[۱۲]
غار کوگان با ساختار دژ‌مانند و حجاری‌های طاقت‌فرسا، معماری متبحرانة ایرانیان را نشان می‌دهد.[۱۳] باستان‌شناسان با کشف سکه‌هایی در اطراف غار، آن را متعلق به‌دوره‌ی اشکانیان می‌دانند که در گذر زمان به محل سکونت دائمی مردمان بومی تبدیل شده بود. [۱۴] در طبقه‌ی اول غار، چهار اتاق با فضاهای مرتبط وجود دارد و طبقه‌ی دوم، حدوداً 3 تا 4 متر بالا‌تر از کف غار ساخته شده است.[۱۵] مساحت کل غار تقریباً ۲۸۱ متر است و ورودی غار دارای شکل چهار ضلعی به ابعاد ۲0/۲ در50/2 متر است که رو به شمال و تقریباً ۶۰ متر بالا‌تر از سطح دره قرار‌گرفته است.[۱۶] وجود مخازن آب در هر یک از اتاق‌های غار از دیگر ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد غار کوگان به‌شمار می‌رود. [۱۷] از‌منظر باستان‌شناسان این غار شگفت‌انگیز دارای حمام و سرویس‌بهداشتی نیز بوده و فضاهای آن در غار وجود دارد.[۱۸] معماری صخرهای خاص و ارتفاع زیاد از سطح زمین یکی دیگر از شگفتی‌های غار کوگان است. [۱۹] این غار در یک درة تنگ با دیواره‌های عمودی از گونه ناودیس‌های متراکم واقع شده [۲۰] و با صعود از دامنة شیب‌دار و پر پیچ‌و‌خم کوه می‌توان به فضاهای داخلی آن دسترسی پیدا کرد.[۲۱] به‌عقیدة کارشناسان، انتخاب موقعیت مکانی غار کوگان با اهداف خاصی از جمله نیایش‌گاه صورت گرفته است.[۲۲] غار کوگان چشم‌انداز خوبی به کوهستان، دره‌ها و رودخانه جاری در تنگ دره دارد.[۲۳]
گردشگری
موقعیت مکانی خاص غار کوگان و تلفیق فضای کوهستان، دره‌های سر‌سبز و رودخانه‌ی جاری در تنگه‌ای که غار در بالای آن قرار دارد، هدف مناسبی برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی[۲۴] و کوهنوردی فراهم کرده است.[۲۵] به‌دلیل موقعیت مکانی غار کوگان و امکانات محدود این غار،[۲۶] گردشگران به‌منظور اطراق در این مکان دیدنی و بکر لازم است از چادر‌های مسافرتی شخصی و امکانات کمپینگ استفاده کنند.[۲۷] از‌منظر کارشناسان شناسایی، بررسی قابلیت‌ها و محدودیت‌های محیطی غار کوگان و تمرکز بر ظرفیت بالای این مکان برای سرمایه‌گذاری و گسترش امکانات رفاهی، [۲۸] می‌‌‌تواند سبب بهبود و افزایش جذب گردشگران،[۲۹] در‌آمد‌زایی و توسعة اقتصادی در این مکان تفریحی گردشگری شود.[۳۰]
خطرات تخریبی
متأسفانه غار کوگان به‌دلایل مختلفی همواره در معرض فرسایش طبیعی و تخریب‌های مردمی است که برخی از این دلایل عبارت‌اند از:
- قرار‌گرفتن در معرض مستقیم عوامل آسیب‌‌رسان طبیعی؛
- عدم مرمت و حفاظت صحیح از غار؛[۳۱]
- بهره‌‌برداری بیرویه از منابع طبیعی اطراف غار؛
- عدم توجه برخی مردمان بومی و بازدید‌کنندگان به غار؛
- آسیب‌رساندن به دیواره‌های غار به‌منظور ثبت یادگاری با نوشتن مطالب و کنده‌کاری‌های بیرویه؛[۳۲]
بی‌توجهی به این مسائل سبب تخریب این اثر ارزشمند باستانی خواهد شد. با وجود شاخص‌‌های منحصر‌به‌فرد غار کوگان، تا‌‌کنون اقدام خاصی در جهت حفاظت و معرفی گستردة این مکان به‌عنوان یک بنای تاریخی گردشگری صورت نگرفته است.[۳۳]
مسیر دسترسی
برای رسیدن به غار کوگان از مبدأ شهر خرمآباد، می‌بایست 51 کیلومتر مسافت در آزاد‌راه خرمآباد – اندیمشک پیموده شود.[۳۴] همچنین از مبدأ شهرستان پلدختر با پیمودن 45 کیلومتر به سمت خرمآباد، می‌توان به غار کوگان رسید.[۳۵]
پانویس
- ↑ . «غار کوگان خرمآباد، شگفتی انسان در طبیعت»، وب‌سایت خبر‌آنلاین، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ . سجادی و اسدی، «بررسی ویژگی‌های تاریخی، فنی و کاربردی معماری صخرهای غار کوگان پلدختر لرستان»، 1398ش، ص2.
- ↑ . امین‌پور، «تک‌نگاری جامع معماری دست‌کند غار کوگان (پلدختر لرستان)»، 1391ش، ص39.
- ↑ . «غار كوگان لرستان غاري شگفت‌انگيز ساخته دست بشر»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ . سجادی و اسدی، «بررسی ویژگی‌های تاریخی، فنی و کاربردی معماری صخرهای غار کوگان پلدختر لرستان»، 1398ش، ص5.
- ↑ «غار كوگان لرستان غاري شگفت‌انگيز ساخته دست بشر»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ . امین‌پور، «تک‌نگاری جامع معماری دست‌کند غار کوگان (پلدختر لرستان)»، 1391ش، ص37.
- ↑ . «گنج و دفینه‌های غار باستانی کوگان مربوط به‌دوران حکومت اشکانیان»، وب‌سایت دعا سایت، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ . «غار کوگان پلدختر»، وب‌سایت گردشگری ایران، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ . امین‌پور، «تک‌نگاری جامع معماری دست‌کند غار کوگان (پلدختر لرستان)»، 1391ش، ص45.
- ↑ . سجادی و اسدی، «بررسی ویژگی‌های تاریخی، فنی و کاربردی معماری صخرهای غار کوگان پلدختر لرستان»، 1398ش، ص3.
- ↑ . «غار کوگان خرمآباد، شگفتی انسان در طبیعت»، وب‌سایت خبر‌آنلاین، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ «غار کوگان، شگفتی انسان در دل طبیعت»، وب‌سایت وارک‌نیوز، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ . سجادی و اسدی، «بررسی ویژگی‌های تاریخی، فنی و کاربردی معماری صخرهای غار کوگان پلدختر لرستان»، 1398ش، ص7.
- ↑ . امین‌پور، «تک‌نگاری جامع معماری دست‌کند غار کوگان (پلدختر لرستان)»، 1391ش، ص41.
- ↑ «غار كوگان لرستان غاري شگفت‌انگيز ساخته دست بشر»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ «غار کوگان پلدختر»، وب‌سایت گردشگری ایران، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ «غار کوگان قابلیت و محدودیت‌های توریستی»، وب‌سایت ایسنا، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ سجادی و اسدی، «بررسی ویژگی‌های تاریخی، فنی و کاربردی معماری صخرهای غار کوگان پلدختر لرستان»، 1398ش، ص2.
- ↑ . غار كوگان لرستان غاري شگفت انگيز ساخته دست بشر»، وب سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ «غار کوگان، شگفتی انسان در دل طبیعت»، وب‌سایت وارک‌نیوز، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ . امین‌پور، «تک‌نگاری جامع معماری دست‌کند غار کوگان (پلدختر لرستان)»، 1391ش، ص62.
- ↑ «غار کوگان پلدختر»، وب‌سایت گردشگری ایران، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ امین‌پور، «تک‌نگاری جامع معماری دست‌کند غار کوگان (پلدختر لرستان)»، 1391ش، ص97.
- ↑ «غار کوگان قابلیت و محدودیت‌های توریستی»، وب‌سایت ایسنا، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ «غار کوگان پلدختر»، وب‌سایت گردشگری ایران، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ . سجادی و اسدی، «بررسی ویژگی‌های تاریخی، فنی و کاربردی معماری صخرهای غار کوگان پلدختر لرستان»، 1398ش، ص6.
- ↑ «غار کوگان قابلیت و محدودیت‌های توریستی»، وب‌سایت ایسنا، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ امین‌پور، «تک‌نگاری جامع معماری دست‌کند غار کوگان (پلدختر لرستان)»، 1391ش، ص127.
- ↑ . «غار کوگان قابلیت و محدودیت‌های توریستی»، وب‌سایت ایسنا، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ . «غار كوگان لرستان غاري شگفت‌انگيز ساخته دست بشر»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ امین‌پور، «تک‌نگاری جامع معماری دست‌کند غار کوگان (پلدختر لرستان)»، 1391ش، ص138.
- ↑ . «غار کوگان قابلیت و محدودیت‌های توریستی»، وب‌سایت ایسنا، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ . «غار کوگان پلدختر»، وب‌سایت گردشگری ایران، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- ↑ سجادی و اسدی، «بررسی ویژگی‌های تاریخی، فنی و کاربردی معماری صخرهای غار کوگان پلدختر لرستان»، 1398ش، ص8.
منابع
- امین‌پور، احمد، «تک‌نگاری جامع معماری دست‌کند غار کوگان (پلدختر لرستان)»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده معماری و شهرسازی، 1391ش.
- سجادی، علی و اسدی، محمد‌رضا، «بررسی ویژگی‌های تاریخی، فنی و کاربردی معماری صخرهای غار کوگان پلدختر لرستان»، چهارمین همایش ملی باستان‌شناسی ایران، 1398ش.
- «غار کوگان پلدختر»، وب‌سایت گردشگری ایران، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- «غار کوگان خرمآباد، شگفتی انسان در طبیعت»، وب‌سایت خبر‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: 26 آبان 1397ش.
- «غار کوگان، شگفتی انسان در دل‌‌طبیعت»، وب‌سایت وارک‌نیوز، تاریخ بازدید: 20 تیر 1401ش.
- «غار کوگان قابلیت و محدودیت‌های توریستی»، وب‌سایت ایسنا، تاریخ درج مطلب: 6 مهر 1396ش.
- «غار كوگان لرستان غاري شگفت‌انگيز ساخته دست‌بشر»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ درج مطلب: 9 فروردین 1391ش.
- «گنج و دفینه‌های غار باستانی کوگان مربوط به‌دوران حکومت اشکانیان»، وب‌سایت دعا سایت، تاریخ درج مطلب: 19 اردیبهشت 1398ش.