غربالگری بارداری
غربالگری بارداری؛ مجموعه آزمایش‌های خون و سونوگرافی در چند مرحله از بارداری.
غربالگری مجموعه آزمایش‌هایی است که در چند مرحله با هدف تشخیص جنین دارای اختلالات ژنتیکی و مبتلا به سندروم داون انجام می‌گیرد. در جامعۀ امروز ایران، برخی با هدف پیشگیری از تولد کودکان معلول و هزینه‌های تحمیلی پس از آن، خواستار الزامی شدن غربالگری دوران بارداری هستند. اما این آزمایش‌ها به‌دلیل قطعی نبودن نتایج، احتمال خطای آن و درصد ناچیز امکان ابتلاء، مخالفانی دارد که خواستار اختیاری بودن آن شده و لزوم اجبار آن را متوجه سنین خاص و مادران دارای سابقۀ بیماری‌های ژنتیکی می‌دانند.
نام‌گذاری
غربالگری به‌معنای جداسازی جنین‌های مشکوک به ناهنجاری‌های ژنتیکی از جنین‌هایی با احتمال کمتر بیماری[۱] و بیشتر با هدف تشخیص ناهنجاری سندروم داون و تری‌زومی21 انجام می‌شود.[۲]
پیشینه
آزمایش غربالگری در سال 1390ش در نظام سلامت ایران پیشنهاد شد[۳] و دستورالعمل‌های آن نیز در سال 1392ش از طرف ادارۀ سلامت مادران دفتر جمعیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با ارائۀ روش‌ها و استانداردهای غربالگری و لزوم پیشنهاد آن از جانب ماما و پزشک زنان به مادر ابلاغ شد.[۴] گفته شده که پزشکان در صورت به‌دنیا آوردن کودکان دارای بیماری‌های مادرزادی مانند سندروم داون، محکوم می‌شوند.[۵]
آزمایش غربالگری اول
تقریباً همۀ زنان باردار آزمایش غربالگری اول را باید انجام دهند؛[۶] البته پیشنهاد غربالگری از سوی پزشک به‌معنای اختلال در سلامتی مادر یا جنین نیست. زمان انجام این آزمایش در فاصلۀ بین هفتۀ یازدهم تا سیزدهم بارداری است این مرحله از غربالگری شامل آزمایش خون و انجام سونوگرافی NT بوده و فاقد هر گونه خطر برای جنین و مادر است. طبق گفتۀ پزشکان، این مرحله قادر به شناسایی هیچ نوع بیماری‌ای نیست فقط وجود برخی از نشانه‌ها موجب پیشنهاد پزشک جهت آزمایش‌های بعدی می‌شود.[۷] آزمایش‌های این مرحله ممکن است همراه با خطا بوده و نتایج مثبت یا منفی آن، کاذب باشد.[۸] نتایج آزمایش، مادر را در سه وضعیت ذیل قرار می‌دهد:
پرخطر: برای تشخیص نهایی پزشک توصیه به نمونه‌برداری از پُرزهای جفتی یا آزمایش آمینوسنتز می‌کند. در صورتی که مادر شرایط خاصی داشته باشد به‌جای آزمایش آمینوسنتز، تست NIPT جایگزین می‌شود.
کم‌خطر: در این مورد توصیۀ پزشک، غربالگری سه ماهۀ دوم یا آزمایش خون نشان‌گرهای چهارگانه است.
بی‌خطر: نیازی به غربالگری سه ماهۀ دوم نیست.[۹]
آزمایش غربالگری دوم
سونوگرافیِ غربالگریِ دوم یا آنومالی اسکن، در هفتۀ 18 تا 23 انجام می‌شود. این سونوگرافی اطلاعاتی در مورد قلب، مغز، کلیه، ستون فقرات و اندازۀ آن، صورت و لب‌شِکری بودن جنین ارائه می‌دهد. در صورتی که این آزمایش ناهنجاری جنین را تشخیص دهد، پزشک اطلاعات لازم را در اختیار خانوادۀ جنین قرار می‌دهد تا آمادۀ مشکلات زایمان و پس از آن باشند[۱۰] یا از تولد جنین جلوگیری کنند.[۱۱] البته این اطلاعات قطعی نبوده و بیانگر احتمال وقوع ناهنجاری است و جهت کسب اطمینان از نتایج مرحلۀ دوم، پزشک روش‌های آمینوسنتز یا CVS را توصیه می‌کند.[۱۲]
غربالگری در سایر کشورها
در بیشتر کشورهای اروپایی از جمله اتریش، بلژیک، دانمارک، فنلاند، فرانسه، ایتالیا، هلند و سوئد، خدمات مربوط به آزمایش‌های غربالگری جنین رایگان بوده و اغلب برای مادران 35 سال به بالا که در اقوام نزدیک خود یا همسر، کودکان مبتلا به ناهنجاری‌های کروموزومی داشته باشند، توصیه می‌شود.[۱۳]
مخالفان اجبار غربالگری
برخی به‌دلیل اندک بودنِ جنین‌های مبتلا به ناهنجاری‌های مادرزادی، با اجباری شدن آزمایش غربالگری مخالف هستند و پیشنهاد اختیاری بودن آن را مطرح می‌کنند.[۱۴]
دلایل مخالفت با اجبار غربالگری:
- در ازای شناسایی یک سندروم داون، بیست تا سی جنین سالم از بین می‌روند.
- تشخیص سندروم داون در بارداری قابل پیشگیری و قابل درمان نیست و کشف آن برای سقط جنین است؛
- احتمال وقوع این ناهنجاری‌ها در مادران زیر سی سال کمتر از 0.001 درصد، زیر 35 سال 0.001 درصد و در مادران بالای چهل سال 0.01 درصد است؛[۱۵]
- آسیب‌های روحی و روانی مادران به دلیل استرس ناشی از انجام این آزمایش و در پی آن به خطر افتادن سلامت جنین و مادر؛
- تحمیل هزینه‌های بالا و عدم دسترسی همۀ مادران به آزمایشگاه‌های مجهز؛[۱۶]
- از نظر بسیاری از فقیهان، ناقص‌الخلقه بودن جنین مجوزی برای سقط نیست.[۱۷]
موافقان اجبار غربالگری
عده‌ای دیگر اجباری نبودن غربالگری را مساوی با افزایش تولد کودکان معلول دانسته و موافق با اجبار آن هستند.[۱۸]
دلایل موافقت با اجبار غربالگری:
- عدم حمایت کافی از افراد دارای معلولیت در جامعه؛
- مشکلات زندگی افراد معلول؛[۱۹]
- سلب آرامش و تحمیل هزینه به خانواده و جامعه.[۲۰]
پانویس
- ↑ «سونوگرافی‌های دوران بارداری»، وب‌سایت دکتر غلامرضا سیف.
- ↑ «از سیر تا پیاز غربالگری بارداری در ایران/ آیا طرح جمعیت به دنبال حذف غربالگری است؟»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «موافقان و مخالفان غربالگری چه می‌گویند؟»، خبرگزاری فرهنگ و هنر.
- ↑ «آمار سقط‌های رسمی و غیررسمی در کشور بحران‌زا است/ تدابیر طرح جوانی جمعیت برای غربالگری و سقط جنین چیست؟»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «غربالگری جنین؛ ظاهری اختیاری با اجرای اجباری/ استرس و خطری که بخاطر یک نفر به هزار مادر تحمیل می‌شود»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «از سیر تا پیاز غربالگری بارداری در ایران/ آیا طرح جمعیت به دنبال حذف غربالگری است؟»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «آزمایش غربالگری سه ماهۀ اول»، وب‌سایت هومکا.
- ↑ «از سیر تا پیاز غربالگری بارداری در ایران/ آیا طرح جمعیت به دنبال حذف غربالگری است؟»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «آزمایش غربالگری سه ماهۀ اول»، وب‌سایت هومکا.
- ↑ «سونوگرافی‌های دوران بارداری»، وب‌سایت دکتر غلامرضا سیف.
- ↑ «از سیر تا پیاز غربالگری بارداری در ایران/ آیا طرح جمعیت به دنبال حذف غربالگری است؟»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «سونوگرافی‌های دوران بارداری»، وب‌سایت دکتر غلامرضا سیف.
- ↑ «نگاهی به سیاست‌های غربالگری جنین در کشورهای اروپایی»، مشرق نیوز.
- ↑ «غربالگری جنین؛ ظاهری اختیاری با اجرای اجباری/ استرس و خطری که بخاطر یک نفر به هزار مادر تحمیل می‌شود»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «از سیر تا پیاز غربالگری بارداری در ایران/ آیا طرح جمعیت به دنبال حذف غربالگری است؟»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «غربالگری جنین؛ ظاهری اختیاری با اجرای اجباری/ استرس و خطری که بخاطر یک نفر به هزار مادر تحمیل می‌شود»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «حکم سقط جنین ناقص‌الخلقه»، وب‌سایت هدانا.
- ↑ «گلایه‌های یک متخصص زنان، زایمان و نازایی از طرح حذف غربالگری»، خبرگزاری دانشجویان ایران.
- ↑ «موافقان و مخالفان غربالگری چه می‌گویند؟»، خبرگزاری فرهنگ و هنر.
- ↑ «گلایه‌های یک متخصص زنان، زایمان و نازایی از طرح حذف غربالگری»، خبرگزاری دانشجویان ایران.
منابع
- «آزمایش غربالگری سه ماهۀ اول»، وب‌سایت هومکا، تاریخ بازدید: 3 آبان 1401ش.
- «از سیر تا پیاز غربالگری بارداری در ایران/ آیا طرح جمعیت به دنبال حذف غربالگری است؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 27 اردیبهشت 1400ش.
- «آمار سقط‌های رسمی و غیررسمی در کشور بحران‌زا است/ تدابیر طرح جوانی جمعیت برای غربالگری و سقط جنین چیست؟»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 19 آبان 1400ش.
- «حکم سقط جنین ناقص‌الخلقه»، وب‌سایت هدانا، تاریخ درج مطلب: 17 آبان 1394ش.
- «سونوگرافی‌های دوران بارداری»، وب‌سایت دکتر غلامرضا سیف، تاریخ بازدید: 3 آبان 1401ش.
- «غربالگری جنین؛ ظاهری اختیاری با اجرای اجباری/ استرس و خطری که بخاطر یک نفر به هزار مادر تحمیل می‌شود»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 29 دی 1399ش.
- «گلایه‌های یک متخصص زنان، زایمان و نازایی از طرح حذف غربالگری»، خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: 28 آذر 1400ش.
- «موافقان و مخالفان غربالگری چه می‌گویند؟»، خبرگزاری فرهنگ و هنر، تاریخ درج مطلب: 29 دی 1399ش.
- «نگاهی به سیاست‌های غربالگری جنین در کشورهای اروپایی»، مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 6 بهمن 1399ش.