قانون جذب
قانون جذب؛ رسیدن به مطلوب با قدرت اندیشه، تمرکز و تصور آن.
امروزه انگارۀ جذب یاراز در سراسر جهان طرفداران بسیاری یافته است، اشاعه‌دهندگان این انگاره در بین ایرانیان نیز با تفسیر غیرعلمی برخی آیات و روایات و ربط آن به قانون جذب، سعی در باورپذیری این نظریه کرده‌اند. علی‌رغم وجوه مثبت این نظریه و هماهنگی آن با برخی متون دینی، نقدهای بسیاری نیز بر آن وارد شده است.
مفهوم‌شناسی
طبق قانون جذب، با تفکر مثبت یا منفی، می‌توان رویدادهای مثبت یا منفی را بر اساس نوع فکر، وارد زندگی خود کرد. بر حسب این نظریه، تجسم خواسته سبب ایجاد نیروی مغناطیسی شده و آن نیرو مانند آهنربا، خواستۀ انسان را به سوی او جذب می‌کند، این نظریه کل زندگی انسان را تجلی افکارش می‌انگارد. این قانون را معادل قانون جاذبۀ نیوتن معرفی می‌کنند، با این تفاوت که در قانون نیوتن، جاذبۀ اجسام به سمت زمین و در قانون جذب، در حیطۀ افکار رخ می‌دهد.[۱] در این نظریه، نحوۀ اثرگذاری ذهن بر پدیده‌ها از نوع تأثیر علت بر معلول دانسته شده و برای آن قدرتی در حد آفرینش قائل شده است.[۲]
نام‌های دیگر
این نظریه با اسامی دیگری چون جذب، راز، قانون راز و تجسم خلاق شناخته شده است.[۳]
پیشینه
قانون جذب را نخستین بار فینیاس کویمبی[یادداشت ۱] (1802-1866م) مطرح کرد، وی پس از ناامید شدن نسبت به درمان بیماری خود با مداوای پزشکی، طی تحقیقاتی به این نتیجه رسید که بیماری‌های جسمی، نشان از ذهن ناقص است و با سالم‌سازی ذهن می‌توان آنچه بدن را می‌آزارد، برطرف کرد و با این ادعا که تفکر خود را با هیپنوتیزم تصحیح کرده، بیماری خود را بدون معالجۀ پزشک، درمان کرد. در اواخر دهۀ 1800م، جنبش فکر جدید یا قانون جذب به‌آرامی در فرهنگ آمریکا پدید آمد. روش‌های درمان ذهن نیز در بعضی از محافل انجام می‌شد. قانون جذب تا اوایل قرن بیستم، باورهای گسترده‌ای ایجاد کرد و مدت‌ها در محافل بسیاری محبوب بود؛ اما در سال ۲۰۰۶م راندا برن[یادداشت ۲] (1951م-تاکنون) با انتشار کتاب «راز» و ساخت مستندی به همین نام، جزئیات این قانون را آشکار کرد.[۴]
سرچشمۀ پذیرش قانون جذب
در پذیرش قانون جذب به سه قانونِ ایدۀ عدد بحرانی، کشفیات نوین فیزیک کوانتوم و قانون تشابه، استناد شده است:
ایدۀ عدد بحرانی؛ تبعیت از الگوی رفتاری، بر اساس عمل تعداد قابل‌توجهی از انسان‌ها.
کشفیات نوین فیزیک کوانتوم؛ اتحاد و به‌هم‌پیوستگی جهان هستی علی‌رغم ظاهر مستقل و منفرد آن.
قانون تشابه؛ اصلی‌ترین دلیل قانون جذب و باور به اصل مشهور جادوگری با عنوانِ «شبیه، شبیه خود را می‌آفریند».[۵]
محاسن
از مثال‌های درست قانون جذب، تأثیر اندیشۀ انسان در روان و درون او است؛ اندیشیدن به هر یک از احساسات مانند شادی، غم و آرامش سبب پدید آمدن آن حس در درون انسان خواهد شد، علاوه بر این، اندیشیدن به امور منفی موجب یأس، ترس، دشمنی، جدایی و ناکامی می‌شود.[۶] برخی از مزایا و دستاوردهای مهم قانون جذب را چنین برشمرده‌اند:
امیدآفرینی
برترین ویژگی قانون جذب که در دوره‌ها و کتاب‌ها به‌صورت ویژه به آن پرداخته می‌شود، ایجاد امید و انگیزه در مخاطب است، این ویژگی در انسان منجر به رشد و شکوفایی شده و نشاط‌آفرین است.[۷]
شعورمندی کائنات
پذیرش آگاهی و ادراک برای جهان هستی از دیگر محاسن این نظریه است، برخی جهان هستی و غیر انسان را مساوی جمادات و عدم می‌دانند ولی در این قانون، شعورمندی حقیقتی پذیرفته شده است. متون دینی برای جهان هستی علاوه بر شعور، تسبیح، تهلیل، عبادت، رشد و تکامل نیز قائل شده است و این ویژگی‌ها را به‌سبب درک مبدأ آفرینش و توحیدپذیری کائنات دانسته است.[۸]
استعدادهای خارق‌العادۀ آدمی
یکی از مزایای قانون جذب پذیرش ظرفیت‌های وجودی انسان و نبوغ آدمی از جمله توانمندی‌های درونی، معنوی و عرفانی او است.[۹]
معایب
برخی، قانون جذب را بزرگ‌ترین خرافۀ روزگار کنونی دانسته و معایب و نواقص بسیاری بر آن شمرده‌اند.[۱۰] از جمله معایب تئوری جذب به شرح ذیل است:
انسان‌محوری و دنیاطلبی
قانون جذب انسان را در دنیای آرزوها غرق می‌کند؛ آرزوها و تمایلات انسان در اعماق لایه‌های وجودی‌اش رسوخ کرده و اصلی‌ترین اساس زندگی انسان می‌شود. در قانون جذب، خوب یا بد بودن طلب و طلب‌کننده اهمیتی ندارد؛ آنچه مهم است فقط خواست انسان است، ارزش انسان با امیال او سنجیده می‌شود و شریعت جایگاهی ندارد. منتقدان، این فرضیه را حاصل تفکر اومانیستی (انسان‌محوری) در غرب می‌دانند که به دنبال آن، دین از زندگی کنار گذاشته می‌شود و بی‌نیازی از خدا و آموزه‌های دینی را در پی دارد.[۱۱]
ارزیابی ناپذیری
امکان سعی و خطا و تجربه در این قانون وجود ندارد؛ زیرا از زمان شروع به تجسم و تصور خواسته‌ها تا روز مرگ، فرصت برای رسیدن به خواسته‌ها وجود دارد حتی پس از مرگ نیز نمی‌توان بر عدم کارکرد قانون جذب نظری داد، زیرا جواب قانون جذب این است که فرد به قدر کافی تصور و مثبت‌اندیشی به خرج نداده است. قانون جذب هیچ شاخصی برای سنجش میزان تمرکز لازم برای رسیدن به مطلوب و همچنین زمان آن ندارد.[۱۲]
بی‌توجهی به تلاش و عمل
طبق نظر مخالفان، تلاش، عمل، برنامه‌ریزی و مشورت جایگاهی در قانون جذب ندارد و تنها ذهن و تصور انسان، موجب رسیدن به خواسته‌ها می‌شود؛ پس انسان به جای اقدامات فعالانه در راستای رسیدن به هدف، در پی انزواطلبی خواهد بود.[۱۳]
اشاعۀ غیرمستقیم امور منفی
این قانون در رابطه با حوادث غیرانسانی دعوت به بی‌تفاوتی می‌کند؛ به خیال اینکه در عالم خارج اتفاق نیفتد؛ مثلاً به جای اعلام انزجار از جنگ، با ترویج طرفداری از صلح، بدی‌های آن را نادیده می‌انگارد، مقابله و ایستادگی در مقابل ظلم را دستمایۀ وقوع ظلم می‌داند و اینگونه، خواسته یا ناخواسته، در خدمت اهداف و نقشه‌های ظالمان موضع می‌گیرد.[۱۴]
قانون جذب در آموزه‌های اسلام
برخی، آیات و روایات را بر این قانون تطبیق داده و گروهی دیگر با توجه به همین منابع، این مسئله را نفی کرده‌اند. برای نمونه توصیه به فال نیک و نهی از فال بد در آیات و روایات را سازگار با قانون جذب دانسته‌اند؛[۱۵] همچنین طرفداران قانون جذب با استناد به آیۀ 13 سورۀ جاثیه، جهان هستی را تحت فرمان انسان و این آیه را در تأیید این نظریه می‌دانند؛[۱۶] اما آیات 18 و 19 سورۀ اسراء در مخالفت با ادعای قانون جذب مبنی بر محور بودن خواست انسان و تحقق آن آمده و در آن رسیدن به بخشی از خواسته‌های مادی و به ارادۀ پروردگار ممکن دانسته شده است. [۱۷] در رابطه با روایاتی که فقر را مورد نکوهش قرار می‌دهند، حامیان جذب بر این باورند که فقر انسان ناشی از گونۀ تفکر است؛ حال آنکه اسلام با وجود مذمت فقر، تعابیری همچون خمس و زکات را اندیشه و بدین واسطه ثروت را میان فقرا و اغنیا تقسیم کرده است، از سوی دیگر این فقر ممکن است، بنا بر مصلحت الهی برای امتحان انسان بوده باشد. همچنین آیات قرآن تنها بهشت را جایگاه برآوردن شدن تمامی آرزوها می‌داند و برای دنیا چنین امکانی قرار داده نشده است.[۱۸]
تفاوت قانون جذب با دعا
در قانون جذب محور هستی، انسان است و همۀ هستی در خدمت او است تا مانند فرمانروایی قدرتمند آرزوهای خود را طلب کند. در دعا محور اصلی، خداوند است و فرد دعاکننده در کمال خشوع از خدا طلب می‌کند و نتیجۀ آن را با امید، به خدا وامی‌گذارد،[۱۹] منظور از اجابت دعا برآورده شدن حاجت نیست؛ بلکه به معنای جواب دادن خدا است که گاهی این جواب دادن، برآورده شدن عین دعا و بعضی مواقع دفع بلا از انسان و گاهی کفارۀ گناهان آدمی است.[۲۰]
تفاوت قانون جذب با مثبت‌اندیشی دینی
قانون جذب از منظر برخی اندیشمندان، انسان‌محور بوده و با رؤیاپردازی و عدم واقع‌گرایی همراه است؛ اما مثبت‌اندیشی، خوش‌گمانی به خدا بوده و همراه با عاقبت‌اندیشی، واقع‌گرایی و امیدواری، در عین داشتن مشکلات است. [۲۱]
قانون جذب در ادبیات
برخی، ابیات زیر را بر قانون جذب تطبیق کرده‌اند:[۲۲]
| خوب، خوبی را کند جذب این بدان | ||
| طیبات للطیبین بر وی بخوان | ||
| در جهان هر چیز چیزی جذب کرد | ||
| گرم، گرمی را کشید و سرد، سرد | ||
| ناریان مر ناریان را جا‌ذب‌اند | ||
| نوریان مر نوریان را طالب‌اند |
یادداشت‌ها
پانویس
- ↑ پیچان و مطیع، «نقدی بر دینی‌سازی قانون جذب»، 1398ش، ص52-53.
- ↑ شریفی دوست، «قانون جذب»، 1391ش، ص155.
- ↑ پیچان و مطیع، «نقدی بر دینی‌سازی قانون جذب»، 1398ش، ص52.
- ↑ «آشنایی کامل و صریح با تاریخچۀ قانون جذب»، وب‌سایت ایمان برجی.
- ↑ شریفی دوست، «قانون جذب»، 1391ش، ص155-158.
- ↑ مظاهری سیف، «تئوری راز، قانون جذب حقیقت یا توهم؟ بخش نخست»، روزنامۀ کیهان، 1395ش.
- ↑ شریفی دوست، «قانون جذب»، 1391ش، ص159.
- ↑ شریفی دوست، «قانون جذب»، 1391ش، ص159-160.
- ↑ شریفی دوست، «قانون جذب»، 1391ش، ص161.
- ↑ مظاهری سیف، «تئوری راز، قانون جذب حقیقت یا توهم؟ بخش نخست»، روزنامۀ کیهان، 1395ش.
- ↑ شریفی دوست، «قانون جذب»، 1391ش، ص167.
- ↑ شریفی دوست، «قانون جذب»، 1391ش، ص169-170.
- ↑ شریفی دوست، «قانون جذب»، 1391ش، ص170.
- ↑ مظاهری سیف، «کارکرد قانون جذب در جامعه»، روزنامۀ کیهان، 1395ش.
- ↑ رائفی‌پور، سخنرانی «قانون جذب چیست؟»، در وب‌سایت آپارات.
- ↑ پیچان و مطیع، «نقدی بر دینی‌سازی قانون جذب»، 1398ش، ص55.
- ↑ پیچان و مطیع، «نقدی بر دینی‌سازی قانون جذب»، 1398ش، ص56.
- ↑ پیچان و مطیع، «نقدی بر دینی‌سازی قانون جذب»، 1398ش، ص57.
- ↑ مظاهری سیف، «کارکرد قانون جذب در جامعه»، روزنامۀ کیهان، 1395ش.
- ↑ پیچان و مطیع، «نقدی بر دینی‌سازی قانون جذب»، 1398ش، ص58.
- ↑ «تفاوت مثبت‌اندیشیِ دینی با قانون جذب غربی، چگونگی مرگ روح مبارزه»، وب‌سایت هیأت.
- ↑ «قانون جذب از نگاه مولانا و نویسندگان غربی»، وب‌سایت روان مولانا.
منابع
- «آشنایی کامل و صریح با تاریخچۀ قانون جذب»، وب‌سایت ایمان برجی، تاریخ بازدید: 14 مهر 1401ش.
- «تفاوت مثبت‌اندیشیِ دینی با قانون جذب غربی/ چگونگی مرگ روح مبارزه»، وب‌سایت هیأت، تاریخ بازدید: 15 مهر 1401ش.
- «قانون جذب از نگاه مولانا و نویسندگان غربی»، وب‌سایت روان مولانا، تاریخ بازدید: 15 مهر 1401ش.
- پیچان، مهدی و مطیع، مهدی، «نقدی بر دینی‌سازی قانون جذب»، نشریۀ الهیات تطبیقی، سال دهم، شمارۀ 22، پاییز و زمستان 1398ش.
- رائفی‌پور، علی‌اکبر، سخنرانی «قانون جذب چیست؟»، در وب‌سایت آپارات، مدت: 15 دقیقه و 35 ثانیه، تاریخ سخنرانی: 16 مارس 2012م.
- شریفی دوست، حمزه، «قانون جذب»، نشریۀ مطالعات معنوی، شمارۀ 3، بهار 1391ش.
- مظاهری سیف، حمیدرضا، «تئوری راز، قانون جذب حقیقت یا توهم؟ بخش نخست»، روزنامۀ کیهان، 14 بهمن 1395ش.
- مظاهری سیف، حمیدرضا، «کارکرد قانون جذب در جامعه»، روزنامۀ کیهان، 17 بهمن 1395ش.