محمد قریب

محمد قریب؛ پدر طب کودکان در ایران.

دکتر محمد قریب را پدرِ طبِ کودکانِ ایران نامیده‌اند. وی بنیان‌گذار دانش پزشکی کودکان در ایران بوده و اولین بیمارستان تخصصی کودکان در ایران را به‌نام «مرکز طبی کودکان تهران» راه‌اندازی کرد.

ولادت و نسب

محمد قریب در سال 1288ش در تهران به‌دنیا آمد. پدرش، علی‌اصغر خان قریب، اهل روستای گَرکان از توابع آشتیان در اراک بود. در آن زمان که مدارس جدید، جای مکتب‌ها را گرفته بودند، بسیاری از مردم، مدرسه را جای خوبی برای آموزش بچه‌ها نمی‌دانستند؛ اما خانوادۀ قریب، فرزندشان را به مدرسه فرستادند.

ازدواج و خانواده

محمد قریب در سال 1315ش با زهرا قریب گرکانی، ازدواج کرد.ثمره زندگی مشترک آنها دو فرزند پسر به نام‌های حسین و محسن و دو فرزند دختر به نام‌های ناهید و مریم بود.

تحصیلات

محمد قریب تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان سینا و متوسطه را در دارالفنون تهران به ‌اتمام رساند. او به پزشکی علاقه زیادی داشت و در سال 1306ش جزء اولین دانشجویانی بود که برای ادامه تحصیل راهی کشور فرانسه شد. وی در همان سال اول، جایزه لابراتوار تشریح دانشکده پزشکی را به‌دست آورد و در سال چهارم دانشجویی نیز در مسابقات اکسترنای پاریس پذیرفته شد. محمد قریب، اولین دانشجوی ایرانی بود که در کنکور انترنای بیمارستان پاریس در سال 1314ش قبول شد. قبولی در این آزمون، برای دانشجویان بسیار سخت بود اما محمد قریب، اولین دانشجوی ایرانی بود که به‌آسانی در این آزمون موفق شود. دکتر قریب در سال 1316ش از رساله دکتری خود با موضوع «وقفه‌های تنفسی شیرخواران» دفاع کرد.

خدمت به میهن

دکتر محمد قریب، در سال 1317ش به ایران بازگشت؛ زیرا بر این باور بود که باید دانش خود را در راه کشور و خدمت به هموطنان خویش به‌کار گیرد. او مانند همه مردان ایرانی، دوره سربازی را گذراند و در سال 1319ش به‌عنوان دانشیار طب کودکان در دانشگاه، مشغول به فعالیت علمی شد. ابتدا در بیمارستان رازی به اداره بخش کودکان پرداخت؛ سپس به بیمارستان هزار تخت‌خوابی رفت و در آنجا بخش کودکان را راه‌اندازی کرد. او در سال 1319ش کتاب بیماری‌های کودکان را نوشت و در سال 1335ش با کمک دکتر حسن اهری آن را اصلاح و دوباره چاپ کرد.

افتخارها و جوایز

1. محمد قریب، بنیان‌گذار انتقال خون در ایران بود و اولین پزشکی بود که عمل تعویض خون را در ایران انجام داد.
2. دکتر قریب در سال 1321ش، نشان عالی «لژیون دونور»، بالاترین نشان دولت فرانسه را دریافت کرد.
3. او در سال 1350ش عضو هیئت مدیره انجمن بین‌المللی بیماری‌های کودکان شد و به کنگره‌های مختلف بین‌المللی که در کشورهای کانادا، ترکیه، ژاپن، اتریش، آمریکا و فرانسه برگزار می‌شد نیز دعوت شد.
4. وی همچنین به عضویت چندین مجمع علمی بین‌المللی درآمد.
5. او در سال‌های آخر عمرش نشان درجه یک فرهنگ را از وزارت آموزش و پرورش دریافت کرد.

شاگردان

دکتر قریب به‌عنوان پایه‌گذار طب اطفال در ایران و استاد برجستۀ دانشکده پزشکی در تهران، در فاصله سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۳ش شاگردان معروفی مانند صادق مختارزاده، قانع بصیری، نورالدین هادوی، مرتضی مشایخی، غلامرضا خاتمی و احمد سیادتی را در جامعۀ پزشکی ایران تربیت کرد که همگی، خود از بزرگان علم پزشکی ایران به‌شمار می‌روند.

فعالیت‌های سیاسی

دکتر قریب گاهی در کلاس‌های درس خود در دانشگاه از اقدامات رژیم پهلوی انتقاد می‌کرد. وی بعد از کودتای 28 مرداد 1332ش به‌همراه ده نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران مانند مهندس بازرگان، دکتر سحابی و دکتر نعمت‌اللهی بیانیه‌ای را علیه رژیم امضا کرد. دستور اخراج او از دانشگاه توسط محمدرضا شاه، موجب افزایش محبوبیت او نزد دانشجویان و جامعه دانشگاهی شد.

سبک زندگی

دکتر محمد قریب انسانی مردم‌دار، بااخلاق و وطن‌دوست بود. زمانی که به ایران بازگشت در کنار منزل خود، مطبی را برای درمان بیماران بنا کرد و هر روز از ساعت 14 تا 21 در آنجا به بیماران خدمت می‌کرد و از بسیاری از بیماران، پولی دریافت نمی‌کرد. حق ویزیت او نیز به نسبت شهرتی که در دانش پزشکی داشت، حتی نسبت به شاگردانش، کمتر بود.

او در زندگی خود با عالمان دینی از جمله آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله موسوی زنجانی، آیت‌الله گلپایگانی و آیت‌الله فیروزآبادی رابطه‌ای دوستانه داشت، به‌گونه‌ای که بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی در قم به سفارش وی ساخته شد.

وفات

دکتر محمد قریب در سال 1351ش به بیماری سرطان مثانه مبتلا شد؛ اما اقدامات درمانی در ایران و آمریکا، در بهبودی وی اثری نداشت. دکتر محمد قریب در روز سه‌شنبه اول بهمن ۱۳۵۳ش در بیمارستانی که خودش بنیان نهاده بود، از دنیا رفت و بنا بر وصیت‌اش در قبرستان شیخان قم در نزدیکی حرم فاطمه معصومه، به‌خاک سپرده شد. در مراسم تدفین او بسیاری از دانشمندان و عالمان شرکت کردند. پادشاه ایران، پیکر دکتر قریب را از تهران تا قم همراهی کرد و آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی بر پیکر او، نماز میت خواند.

یادبود

سریال «روزگار قریب» به کارگردانی کیانوش عیاری در سال 1386ش در مورد زندگی دکتر قریب ساخته شد. در این سریال زندگی دکتر قریب را از زمان تحصیلات ابتدایی تا زمان مرگش به‌تصویر می‌کشد و به حوادثی که در آن دوران رخ می‌دهد مانند کودتای رضاخان، قحطی تهران در زمان جنگ جهانی دوم و حضور متفقین در ایران می‌پردازد.

منابع

• «آشنایی با زندگی دکتر محمد قریب»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 19 مهر 1401ش.
• «آغاز پخش «روزگار قریب» از امشب»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 13 شهریور 1400ش.
• «درباره محمد قریب»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ بازدید: 20 مهر 1401ش.
• «دکتر محمد قریب»، دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 20 مهر 1401ش.
• «دکتر محمد قریب»، وب‌سایت بیمارستان نیکان، تاریخ بازدید: 20 مهر 1401ش.
• «زندگی‌نامه دکتر محمد قریب – پدر طب کودکان ایران»، وب‌سایت پرورش افکار، تاریخ درج مطلب: 20 تیر 1397ش.
• «زندگی‌نامه دکتر محمد قریب»، وب‌سایت جادوی باور، تاریخ درج مطلب: 21 اردیبهشت 1401ش.
• «غربت کودکانه ای که دستهای قریب التیامش داد.»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1389ش.