مهر (نماز)
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک آموزه دینی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
مُهر؛ تکه‌ای از سنگ یا خاک قالب‌زده که شیعیان برای سجده‌گاه نماز به‌کار می‌گیرند
مُهر، تکه‌ای سنگ یا گِل خشک‌شده است که در شکل‌های مربع، مستطیل و دایره ساخته می‌شود و شیعیان هنگام نماز و برای سجده استفاده می‌کنند. آن‌چه در احکام فقهی شیعیان، موضوعیت و اصالت دارد سجده کردن بر خاک است که این کار با همراه داشتن یک مُهر کوچک در هر مکان و زمانی، تسهیل می‌شود.
سجده‌گاه پیامبر
بر اساس حدیثی که از پیامبر خدا در منابع روایی مسلمانان (تشیع و تسنن) آمده است خداوند، زمین را به‌عنوان سجده‌گاهی پاک قرار داده است.[۱] همچنین در جوامع روایی اهل‌سنت آمده است که پیامبر خدا، حتی در روزی که باران زده بود و زمین گل‌آلود بود، بر زمین سجده کرد و ما آثار آن را بر پیشانی وی دیدیم.[۲]
پیشینه‌ی استفاده از مُهر
در صدر اسلام، مسلمانان، کف مساجد را از خاک، سنگ، شن و یا حصیر بافته‌شده از درختان نخل فرش می‌کردند که سجده بر تمامی آن‌ها صحیح بود. این موضوع، در روایات متعدد و معتبری از منابع اهل سنت و شیعه بیان شده است.[۳] بنابر روایات شیعیان، پیشوایان مذهب شیعه همواره بر خاک، سجاده و حصیر[۴] و به‌ویژه تربت امام حسین[۵] سجده می‌کردند.[۶]
اعتقاد شیعیان درباره سجده‌گاه
از نظر شیعیان، سجده بر مُهر هیچ الزامی ندارد؛ بلکه هدف سجده کردن بر زمین، خاک، سنگ و امثال آن است. شیعیان، براساس آموزه‌های اهل‌بیت، معتقدند که بر زمین و هر چیزی که از آن می‌روید، به‌جز خوراکی‌ها و آن‌چه که برای تهیه لباس به‌کار می‌رود، می‌توان سجده کرد. این بیان را هشام بن حکم از امام صادق روایت کرده است.[۷]
علمای مذهب شیعه، سجده بر هر خاکی را صحیح، اما سجده بر تربت امام‌حسین را نیکو می‌دانند، به‌همین دلیل، شیعیان از تربت امام حسین یا خاک سرزمین کربلا، مُهر نماز ساخته و بر آن سجده می‌کنند.[۸]
برخی از علمای مذهب تشیع، به‌منظور تنش‌زدایی و حفظ وحدت مسلمانان و نیز جلوگیری از توهین به شیعیان، به پیروان مذهب شیعه سفارش کرده‌اند که در سفر حج و هنگام حضور در مسجدالحرام و مسجد‌النبی برای اقامه نماز از مهر استفاده نکنند،[۹] زیرا علمای وهابی که کنترل شهرهای مقدس مکه و مدینه را در اختیار دارند، سجده بر مُهر را همسان شرک به خدا می‌دانند.
دیدگاه وهابیت درباره استفاده از مُهر
اهل‌سنت هنگام نماز، بر مُهر سجده نمی‌کنند؛ زیرا از نظر فقهای سُنی، سجده بر هر چیزی که نجس نباشد، صحیح است.[۱۰] اما، فقهای وهابی، سجده بر مُهر را حرام می‌دانند، زیرا چنین عملی را بسان پرستش آن و شریک قرار دادن برای خدا می‌انگارند. این در حالی است که از نظر شیعیان، مُهر همان خاک است.
پانویس
- ↑ مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج2، 1412ق، ص64؛ ترمذی، الجامع الصحیح، ج1، 1419ق، ص199 و ج3، ص56؛ بخاری، صحیح بخاری، 1410ق، ص86 و 113.
- ↑ بخاری، صحیح بخاری، ج1، 1410ق، ص163 و 198 و 2013، ج2، ص254 و 258 و 259؛ مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج3، 1412ق، ص172 و 173؛ نسائی، سنن نسائی، ج3، 303ق، ص79؛ ابوداود سجستانی، سنن ابوداوود، 275ق، ص204 و 207؛ احمد بن محمد بن حنبل، مسند احمد، ج۳، 1416ق ،ص60 و 74.
- ↑ ابن‌تیمیه، الفتاوی الکبری، ج2، 1408ق، ص61؛ بیهقی، السنن الکبری، ج2، بی‌تا، ص104.
- ↑ کلینی، الکافی، 1407ق، ص331 و 332.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج5، 1409ق، ص366.
- ↑ خرسان، السجود علی التربة الحسینیة، 1420ق، ص113 و 114.
- ↑ ابن‌بابویه، من لایحضره الفقیه، ج1، 1413ق، ص272.
- ↑ امینی، السجود علی التربة الحسینیة، 1422ق، ص66 و 67.
- ↑ محمودی، مناسک حج (محشی)، 1429ق، ص608.
- ↑ الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ج24، 1404ق، ص201.
منابع
- ابن‌بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسه به جامعه مدرسین حوزه علیمه قم، 1413ق.
- ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، الفتاوی الکبری، به‌تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1408ق.
- ابوداود سجستانی، سنن ابوداوود، به‌تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، دار ابن‌الجوزی، 275ق.
- احمد بن محمد بن حنبل، مسند احمد، لبنان، مؤسسه الرساله لبنان، 1416ق.
- الموسوعة الفقهیة الکویتیة، کویت، وزارة الاوقاف و الشؤون الاسلامیة، 1404ق.
- امینی، عبدالحسین، السجود علی التربة الحسینیة، قم، مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام، 1422ق.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، قاهره، وزارة الاوقاف، 1410ق.
- بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، دارالفکر، بی‌تا.
- ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، قاهره، دارالحدیث، 1419ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، قم، 1409ق.
- خرسان، محمدمهدی، السجود علی التربة الحسینیة، بیروت، مؤسسة اعلمی للمطبوعات، 1420ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به‌تصحیح علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
- محمودی، محمدرضا، مناسک حج (محشی)، تهران، معشر، 1429ق.
- مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، قاهره، دارالحدیث، 1412ق.
- نسائی، احمد بن علی، سنن نسائی، ریاض، بیت الفکار الدولیة، 303ق.