وام ازدواج

وام ازدواج، تسهیلات قرض‌الحسنه بدون بهره یا با سود کم به‌منظور کمک به زوج‌های جوان برای ازدواج. بسیاری از جوانان هنگام شروع زندگی مشترک، با چالش‌های مالی مواجه می‌شوند. یکی از گزینه‌های مورد نظر در این زمینه، گرفتن وام ازدواج است. به باور متخصصان اقتصادی و اجتماعی، وام ازدواج مزایایی برای زوجین ایجاد می‌کند که از جمله آنها، کاهش دغدغة مالی اولیه زوجین، ایجاد انگیزة بیشتر برای ازدواج و رونق اقتصادی است؛ اما مشکلاتی را نیز به‌دنبال دارد که افزایش توقعات مالی و تجمل‌گرایی، ایجاد بار مالی بیشتر برای زوجین و ایجاد اقساط بلندمدت در ابتدای زندگی از جمله آنها است.

مفهوم‌شناسی

وام ازدواج یکی از انواع تسهیلات مالی است که توسط دولت یا مؤسسات مالی به زوج‌های جوان برای تسهیل ازدواج و آغاز زندگی مشترک ارائه می‌شود. این وام معمولاً به‌صورت قرض‌الحسنه یا با سود کم و با شرایط بازپرداخت مشخص ارائه می‌شود.

تاریخچه وام ازدواج

در جهان

در سال 1933 میلادی و به‌دنبال تصویب «قانون کاهش بیکاری» در آلمان نازی، وام ازدواج برای زوج‌های آریایی به‌منظور کمک به آنها در شروع زندگی مشترک ارائه شد. این وام بدون بهره، معادل یک‌پنجم درآمد سالانه بود و برای خرید لوازم خانگی مانند مبلمان قابل استفاده بود. در ابتدا، زن باید پس از دریافت وام، شغل خود را ترک می‌کرد. این وام با این هدف ارائه شد تا 800 هزار زن از بازار کار خارج شوند و 200 هزار شغل برای مردان ایجاد شود. با تغییر شرایط اقتصادی و نیاز به نیروی کار زن، شرایط وام نیز تغییر کرد. تا سال 1937م، وام فقط برای زوج‌های آریایی با سلامت ژنتیکی بود، اما بعداً این محدودیت‌ها برداشته شد. وام به ازای هر فرزند تخفیف می‌گرفت و با تولد فرزند چهارم، تمام بدهی‌ها بخشوده می‌شد. برنامه وام ازدواج در تحولات اقتصادی و ایدئولوژیک دوره نازی نقش مهمی داشت. این برنامه باعث رونق تولید و افزایش جمعیت آریایی شد و نقش زنان را در تشکیل خانواده و تولید فرزند برجسته کرد. این برنامه ابعاد اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی داشت و تغییراتی در خانواده و جامعه ایجاد کرد. پس از آن، قانون وام ازدواج در دیگر کشورهای اروپایی نیز رایج شد و رفته‌رفته در دیگر مناطق دنیا رواج یافت.

در ایران

وام ازدواج در ایران از سال 1388ش با رقم 3 میلیون تومان برای هر یک از زوجین به‌طور رسمی وارد شبکه بانکی شد. این وام در سال 1401ش با افزایش 40 درصدی نسبت به سال 1388ش به 120 میلیون تومان برای هر زوج و 150 میلیون تومان برای زوج‌های جوان‌تر افزایش یافته است. این وام در سال‌های گذشته با نوساناتی همراه بوده و تا سال 1395ش تغییری نکرده بود، اما بعد از آن با رشدهای ناگهانی روبرو شد. وام ازدواج در سال 1402ش به رقم 180 میلیون تومان برای هر زوج و 220 میلیون تومان برای زوج‌های جوان‌تر رسید و برای سال 1403ش مبلغ 300 میلیون تومان مصوب شده که برای زوج‌های جوان‌تر این مبلغ به 350 میلیون تومان می‌رسد. به‌باور برخی، علی‌رغم افزایش مبلغ وام ازدواج در ایران در سال‌های اخیر، این مبلغ هنوز با هزینه‌های شروع زندگی مشترک تناسبی ندارد. همچنین شرایط دریافت وام ازدواج، برای بسیاری از جوانان دشوار است و این عوامل در کنار مشکلات مسکن و اشتغال، اشتیاق زیادی برای ازدواج را در جوانان ایجاد نمی‌کند.

مزایای وام ازدواج

ارائه و دریافت وام ازدواج مزایایی دارد که به‌برخی از آنها اشاره می‌شود:

تسهیلات مالی در شروع زندگی

وام ازدواج یکی از تسهیلات مالی است که دولت برای کمک به زوج‌های جوان در شروع زندگی مشترک ارائه می‌دهد. این وام می‌تواند در موارد مختلفی مانند تامین مسکن، جهیزیه و لوازم ضروری زندگی به زوجین کمک کند.

افزایش آمار ازدواج

مطالعات نشان می‌دهد که وام ازدواج می‌تواند تا حدودی به افزایش آمار ازدواج کمک کند. افزایش میزان وام ازدواج در سال‌های اخیر و نزدیک‌تر شدن آن به میزان تورّم، انگیزه ازدواج در جوانان را بیشتر می‌سازد. البته تجمل‌گرایی، تشریفات و چشم‌وهم‌چشمی از عوامل مهمی است که اثربخشی وام ازدواج در افزایش آمار ازدواج را با چالش مواجه می‌سازد.

افزایش نشاط و شادابی در جامعه

تسهیل شرایط ازدواج که یکی از آنها ارائه وام ازدواج است از عوامل مؤثر در افزایش نشاط و شادابی در جامعه است؛ افزایش میزان وام ازدواج متناسب با میزان تورّم، کاهش میزان اضطراب و استرس در شروع ازدواج، افزایش ازدواج‌ها و تشکیل خانواده، رضایت زناشویی با کمترشدن دغدغه‌های مالی را به‌دنبال دارد که به تبع آنها، نشاط و شادابی در جامعه افزایش می‌یابد. این پیامدهای مثبت زمانی اثربخشی بیشتری خواهد داشت که مشکلات دیگر مانند مشکل مسکن، اشتغال و تورّم، توام با افزایش میزان وام ازدواج کم شود.

رونق اقتصادی

وام ازدواج، که به‌منظور تامین هزینه‌های ابتدایی زندگی ارائه می‌شود، می‌تواند به رونق اقتصادی کمک کند. افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات مرتبط با ازدواج به‌واسطه وام‌های ازدواج، باعث رونق اقتصادی در این صنایع می‌شود و افزایش تقاضا منجر به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در این زمینه‌ها می‌شود. همچنین، وام ازدواج با افزایش گردش پول در جامعه، تاثیر مؤثری در رونق اقتصادی دارد. این مکانیزم گردش پول با وام ازدواج منجر به افزایش تقاضا برای مسکن، لوازم خانگی و خدمات عروسی می‌شود.

چالش‌های وام ازدواج

افزایش سطح توقعات و تجمل‌گرایی

وام ازدواج ممکن است منجر به افزایش سطح توقعات و تجمل‌گرایی در برخی موارد شود. زوج‌ها ممکن است با دریافت وام ازدواج، تمایل به خرید و استفاده از کالاها و خدماتی با کیفیت بالا و بیشتر داشته باشند. این می‌تواند به افزایش هزینه‌ها و مصرف بیشتر منجر شود. همچنین، افراد ممکن است در اجرای مراسم عروسی بر رفتارهای تجمل‌گرایانه بیشتری تاکید کنند. همچنین با افزایش وام ازدواج و رشد نقدینگی در دست زوجین و خانواده آنها، تولیدکنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات عروسی، با ایجاد انتظارات غیر واقعی از طریق تبلیغات فراگیر و ایجاد فشار برای خرید محصولات و خدمات خاص و گران‌قیمت، زمینه دامن‌زدن به تجمل‌گرایی و تشریفات را فراهم می‌سازند. با این حال، این امر به‌طور کلی وابسته به نگرش و اولویت‌های هر زوج است. برخی زوج‌ها ممکن است تمایلی به تجمل‌گرایی و افزایش سطح توقعات نداشته باشند و وام ازدواج را برای اهداف دیگری مانند تامین نیازهای ضروری و ساختن زندگی پایدارتر استفاده کنند.

کاهش حس همدلی فامیل و اطرافیان

در گذشته، ازدواج به عنوان پیوندی بین دو فرد و دو خانواده محسوب می‌شد که فامیل‌ها و آشنایان نزدیک، نقش مهمی در تامین جهیزیه، هزینه‌های ازدواج و کمک‌های دیگر مادی و معنوی داشتند. با گذر زمان و تغییر سبک زندگی، سنت‌های ازدواج تغییر کرده و ارائه وام ازدواج به عنوان یک منبع مالی اساسی برای زوجین برجسته شده است. این وام به زوجین امکان می‌دهد تا استقلال مالی بیشتری داشته باشند و بدون نیاز به کمک خانواده زندگی مشترک خود را شروع کنند. با این حال، این تغییرات نیز باعث فراموش‌شدن سنت‌های گذشته مانند کمک‌های مالی و جهیزیه شده است. برای حفظ ارزش‌های قدیم و همچنان حمایت از زوجین، راهکارهایی نظیر ارائه وام با شرایط بازپرداخت آسان، ترویج فرهنگ قناعت و ایجاد فرهنگ کمک‌های مادی و معنوی توسط فامیل و آشنایان می‌تواند مفید باشد و نیاز به دریافت وام‌های متعدد و وام ازدواج را کاهش دهد.

ایجاد بدهی برای زوجین

وام ازدواج به عنوان یک سیاست حمایتی نقش مهمی در تسهیل ازدواج جوانان دارد؛ اما این وام می‌تواند به ایجاد بدهی برای زوجین منجر شود. به‌منظور کاهش بدهی زوجین و کاهش تاثیرات منفی آن، اقداماتی مانند افزایش مبلغ وام، کاهش نرخ سود وام و افزایش دوره بازپرداخت وام، توصیه شده است. این اقدامات باعث می‌شود که زوجین، علاوه بر غلبه بر مشکلات و موانع ازدواج، دغدغه کمتری نسبت به بازپرداخت وام ازدواج داشته باشند.

عدم تناسب مبلغ وام ازدواج با هزینه‌های ازدواج

در برخی موارد، وام ازدواج با هزینه‌های واقعی شروع زندگی مشترک همخوانی ندارد. زوجین برای جبران این نقیصه مجبور به استفاده از منابع مالی دیگر یا متحمل شدن هزینه‌های اضافی می‌شوند. گاهی اوقات ممکن است مبلغ وام ازدواج از هزینه‌های واقعی ازدواج فراتر رود. این امر زوجین را با انبوهی از بدهی‌های غیرضروری مواجه می‌کند و مشکلات مالی را در آینده برای آنها به ارمغان می‌آورد.

سوء استفاده از وام ازدواج

سوء استفاده از وام ازدواج می‌تواند با روش‌های مختلف انجام شود؛ استفاده نابجا از وام ازدواج و استفاده آن در هزینه‌های غیر ضروری، روی‌آوردن به تجمل‌گرایی و تشریفات، استفاده از وام ازدواج در غیر محل هزینه‌های ازدواج و فروش وام ازدواج در قبال دریافت پول، از جمله این سوء استفاده‌ها است.

افزایش تورّم

افزایش تورم که به‌طور کلی هزینه‌های زندگی را افزایش می‌دهد، قدرت خرید وام ازدواج را کاهش می‌دهد و زوجین با مبلغ وام دریافتی قادر به تامین تمام نیازهای خود نخواهند بود و این مساله ممکن است به تاخیر در ازدواج جوانان منجر شود. برای حل این مشکل، اقداماتی مانند افزایش مبلغ وام، ارائه تسهیلات جانبی، کنترل تورم و ارائه مشاوره‌های مالی سفارش شده است تا زوجین و خانواده‌های آنها بتوانند مدیریت بهتری بر هزینه‌های ازدواج داشته باشند.

راهکارهای کاهش معایب وام ازدواج

صاحب‌نظران برای کاهش معایب وام ازدواج، موارد زیر را مورد توجه قرار داده‌اند:

1. افزایش متناسب مبلغ وام با تورم؛
2. آسان‌گیری شرایط وام ازدواج؛
3. کاهش سود وام ازدواج؛
4. افزایش دوره بازپرداخت وام ازدواج؛
5. نظارت بر نحوه استفاده از وام؛
6. فرهنگ‌سازی ازدواج آسان؛

1. ترویج فرهنگ کمک‌های مادی و معنوی فامیل و آشنایان؛
2. پرهیز از تجمل‌گرایی، تشریفات و چشم‌وهم‌چشمی؛
3. آموزش مهارت‌های مدیریت مالی به زوجین.

منابع

• افتخاری، نیره،«جهیزیه»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، تاریخ درج مطلب: 13 بهمن 1398ش.
• «ازدواج امروزی با طعم تجملات و تشریفات/ ازدواج، ‌ یک امر دست‌نیافتنی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 15 مهر 1392ش.
• «ازدواج آسان با وام سخت!»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 15 دی 1399ش.
• «افشاری ترک، مینا،«پرداخت وام ازدواج لازم، اما برای ترغیب جوانان به تشکیل خانواده ناکافی است.» ، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 25 دی 1402ش.
• «امینی، ابراهیم،«تجمل‌گرایی؛ یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت، تاریخ درج مطلب: 4 اردیبهشت 1401ش.
• «ایده‌هایی از روانشناسان برای ساده برگزار کردن مراسم عروسی»، وب‌سایت زندگی ما، تاریخ بازدید: 28 بهمن 1402ش.
• بلوکباشی، علی،«جهیزیه»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 26 آذر 1398ش.
• «بدهکار کردن جوانان با وام ازدواج»، وب‌سایت پیشخوان، تاریخ درج مطلب: 18 دی 1396ش.
• «تاثیر وام ازدواج در افزایش آمار ازدواج»، وب‌سایت رادیو اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1399ش.
• «حقایق نگران‌کننده‌ درباره وام ازدواج 1403/46 درصد متقاضیان در صف انتظار»، خبرگزاری انصاف‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 14 دی 1402ش.
• «دردسرهای وام ازدواج/ خرید و فروش وام ازدواج»، وب‌سایت جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ درج مطلب: 17 مرداد 1400ش.
• «رشد آمار ازدواج با حذف تشریفات اضافی در آغاز زندگی مشترک»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 14 تیر 1401ش.
• «زنان نازی: بچه‌داری و جنگ»، وب‌سایت تاریخ ایرانی، تاریخ انتشار: 3 مرداد 1397ش.
• «سبک زندگی و فرهنگ ازدواج»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 28 بهمن 1402ش.
• «شرایط و دستورالعمل اخذ تسهیلات قرض الحسنه ازدواج»، سامانه تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج، تاریخ بازدید: 24 بهمن 1402ش.
• طاعتی لاطران، مهسا،«سرگذشت 12 ساله وام ازدواج/ رشد 40 برابری در 1401»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 19 بهمن 1400ش.
• طباطبایی ندوشن، سیده مریم،«نقش تجملات در کاهش ازدواج جوانان»، در مجله ره‌توشه، دورة 1437، شمارة 136، 1394ش.
• «طرح ضربتی وام ازدواج؛ رونق کسب و کار»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 9 مرداد 1396ش.
• «علل کاهش ازدواج جوانان»، وب‌سایت آسیانیوز، تاریخ درج مطلب: 31 اردیبهشت 1401ش.
• «قوانینی که گره چندانی از تسهیل ازدواج باز نکردند»، وب‌سایت پیشخوان، تاریخ درج مطلب: 31 خرداد 1402ش.
• قهرمانی کوشان، محمد،«حاشیه سود 70 درصدی برگزار کنندگان مراسم»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 30 خرداد 1396ش.
• «مجلس تلاش کرده تا میزان وام ازدواج با نرخ تورم متناسب شود.» ، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 20 بهمن 1402ش.
• «مدیریت هزینه‌های مراسم عروسی»، پایگاه اطلاع‌رسانی تنظیم خانواده، تاریخ بازدید: 16 دی 1402ش.
• موسی‌وند، مهری،«مدیریت مالی قبل از ازدواج»، وب‌سایت مجله ویستا، تاریخ بازدید: 28 بهمن 1402ش.
• «میزان وام ازدواج 1402 مشخص شد.» ، وب‌سایت روزنامه ابتکار، تاریخ درج مطلب: 16 اسفند 1401ش.
• «وام ازدواج 1400؛ اثرات افزایش وام بر آمار ازدواج»، وب‌سایت جامعه‌اندیشکده‌ها، تاریخ درج مطلب: 30 بهمن 1399ش.
• «وام ازدواج جوانان زیر 25 سال 350 میلیون تومان می‌شود.» ، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 4 آذر 1402ش.
• «وام ازدواج جوانان؛ از 2 میلیون تا 350 میلیون»، خبرگزاری رجانیوز، تاریخ درج مطلب: 18 بهمن 1402ش.
• «یازده توصیه اقتصادی برای مراسم عروسی»، وب‌سایت دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 31 تیر 1395ش.
• «5 توصیه برای کاهش هزینه‌ها»، وب‌سایت مجلۀ ویستا، تاریخ بازدید: 28 بهمن 1402ش.