مزارشریف: تفاوت میان نسخه‌ها
←فرهنگ و هنر
(←اقتصاد) |
|||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==فرهنگ و هنر== | ==فرهنگ و هنر== | ||
===مزارات=== | ===مزارات=== | ||
در حومۀ مزارشریف مزارهای زیادی موجود است که منسوب به پیامبران، پادشاهان کیانی، اصحاب پیامبر اسلام و امامان شیعه و اهل‌سنت هستند و برخی منسوب به دانشمندان، عارفان و شاعران بزرگ هستند مانند هابیل (فرزند آدم)، زرتشت (پیامبر آریایی)، گُشتاسپ (پادشاه کیانی)، حضرت علی، حضرت ایوب، ارمیا، حضرت حزقیل، شیث، صالح، سفینه (صحابه)، عکاشه (صحابه)، ابوعبدالله (استاد شقیق بلخی)، ابوعبدالله بلخی (عارف)، ابوبکر اسکاف، ابوبکر محمد بن معتصم، امام ابوبکر محمد بن سعید، امام ابوجعفر هندوانی، امام ابوحفص، ابومطیع بلخی، خواجه ابونصر پارسا، مولانا بهاء ولد (پدر مولوی بلخی)، احمد خضرویه، ادهم بلخی، حاتم اصم، شقیق بلخی و رابعه بلخی. مهم‌ترین مقبرۀ معاصر در اطراف مزارشریف مرقد عبدالعلی مزاری، دبیرکل حزب وحدت اسلامی افغانستان، است که در ماه حوت/اسفند 1373ش توسط طالبان در غزنی به شهادت رسید و در حمل/فروردین 1374ش در نزدیکی شهر مزارشریف به خاک سپرده شد. | در حومۀ مزارشریف مزارهای زیادی موجود است که منسوب به پیامبران، پادشاهان کیانی، اصحاب پیامبر اسلام و امامان شیعه و اهل‌سنت هستند و برخی منسوب به دانشمندان، عارفان و شاعران بزرگ هستند مانند هابیل (فرزند آدم)، زرتشت (پیامبر آریایی)، گُشتاسپ (پادشاه کیانی)، حضرت علی، حضرت ایوب، ارمیا، حضرت حزقیل، شیث، صالح، سفینه (صحابه)، عکاشه (صحابه)، ابوعبدالله (استاد شقیق بلخی)، ابوعبدالله بلخی (عارف)، ابوبکر اسکاف، ابوبکر محمد بن معتصم، امام ابوبکر محمد بن سعید، امام ابوجعفر هندوانی، امام ابوحفص، ابومطیع بلخی، خواجه ابونصر پارسا، مولانا بهاء ولد (پدر مولوی بلخی)، احمد خضرویه، ادهم بلخی، حاتم اصم، شقیق بلخی و رابعه بلخی. مهم‌ترین مقبرۀ معاصر در اطراف مزارشریف مرقد عبدالعلی مزاری، دبیرکل حزب وحدت اسلامی افغانستان، است که در ماه حوت/اسفند 1373ش توسط طالبان در غزنی به شهادت رسید و در حمل/فروردین 1374ش در نزدیکی شهر مزارشریف به خاک سپرده شد.<ref>بلخی، مزارات بلخ، 1378ش، ص10، 15، 23، 28، 35 و 40؛ خلیق، «مزارشریف در یک نگاه»، 1387ش، ص85. </ref> | ||
===غذاهای محلی=== | ===غذاهای محلی=== | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
قابلی پلو: غذای مشهور مزارشریف است که با برنج باریک، گوشت گوسفند، زردک، کشمش، خسته و پسته تهیه می‌شود. | قابلی پلو: غذای مشهور مزارشریف است که با برنج باریک، گوشت گوسفند، زردک، کشمش، خسته و پسته تهیه می‌شود. | ||
شوربای کله: از غذاهای مخصوص زمستانی مردم است. کله گوسفند، گندم، نخود، پیاز، زردچوبه و دنبه از مواد مورد استفاده در آن است. | شوربای کله: از غذاهای مخصوص زمستانی مردم است. کله گوسفند، گندم، نخود، پیاز، زردچوبه و دنبه از مواد مورد استفاده در آن است. | ||
آشک: با خمیر و گندنه (تره) تهیه شده و با قورمه دال‌نخود خورده می‌شود. | آشک: با خمیر و گندنه (تره) تهیه شده و با قورمه دال‌نخود خورده می‌شود.<ref>جاوید انتظار، بلخ در آیینۀ تاریخ، 1398ش، ص128. </ref> | ||
===رسانه=== | ===رسانه=== | ||
شهر مزارشریف از مهم‌ترین حوزه‌های علمی و فرهنگی کشور به‌شمار می‌رود. آغاز فعالیت مطبوعاتی در مزارشریف به 1300ش با روزنامه بیدار بر می‌گردد. در قرن چهارده شمسی در این شهر فعالیت زیادی صورت گرفت و آثار زیادی منتشر شد. در دهۀ نود شمسی حدود 56 رسانۀ دولتی، غیردولتی، تصویری، چاپی و صوتی در مزارشریف فعال بوده است. بیدار نخستین روزنامه بلخ است که در سال ۱۳۰۰ش در زمان امان‌الله خان تأسیس شد و همچنان در مزارشریف منتشر می‌شود. تلویزیون ملی ولایت بلخ علاوه بر برنامه‌های محلی، برنامه‌های تلویزیون مرکزی را نیز تقویت می‌کند. در سال‌های اخیر ۱۲ تلویزیون، ۱۶ رادیوی محلی و ۲۸ رسانه چاپی در مزارشریف ثبت و فعال شده است. | شهر مزارشریف از مهم‌ترین حوزه‌های علمی و فرهنگی کشور به‌شمار می‌رود. آغاز فعالیت مطبوعاتی در مزارشریف به 1300ش با روزنامه بیدار بر می‌گردد. در قرن چهارده شمسی در این شهر فعالیت زیادی صورت گرفت و آثار زیادی منتشر شد. در دهۀ نود شمسی حدود 56 رسانۀ دولتی، غیردولتی، تصویری، چاپی و صوتی در مزارشریف فعال بوده است. بیدار نخستین روزنامه بلخ است که در سال ۱۳۰۰ش در زمان امان‌الله خان تأسیس شد و همچنان در مزارشریف منتشر می‌شود. تلویزیون ملی ولایت بلخ علاوه بر برنامه‌های محلی، برنامه‌های تلویزیون مرکزی را نیز تقویت می‌کند. در سال‌های اخیر ۱۲ تلویزیون، ۱۶ رادیوی محلی و ۲۸ رسانه چاپی در مزارشریف ثبت و فعال شده است.<ref>خلیق، «مزارشریف در یک نگاه»، 1387ش، ص55.</ref> | ||
===مراکز فرهنگی=== | ===مراکز فرهنگی=== | ||
انجمن نویسندگان بلخ، خانۀ داستان بلخ، کانون فرهنگی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، خانۀ مولانا، مؤسسۀ فیلم‌سازی آریانا افغان، مؤسسۀ فیلم‌سازی توریا، موسسۀ فیلم‌سازی نگین، مؤسسۀ فیلم‌سازی هما، بنیاد فرهنگی نور، جریان ادبی ام‌البلاد، انجمن فرهنگی میرزا اُلغ‌بیگ، انجمن علمی و فرهنگی ظهیرالدین محمد بابر، مرکز فرهنگی علم و عرفان، انجمن فرهنگی تحلیلگران و هنرستان نقشبندی در دهۀ نود شمسی در این شهر فعال بودند. | انجمن نویسندگان بلخ، خانۀ داستان بلخ، کانون فرهنگی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، خانۀ مولانا، مؤسسۀ فیلم‌سازی آریانا افغان، مؤسسۀ فیلم‌سازی توریا، موسسۀ فیلم‌سازی نگین، مؤسسۀ فیلم‌سازی هما، بنیاد فرهنگی نور، جریان ادبی ام‌البلاد، انجمن فرهنگی میرزا اُلغ‌بیگ، انجمن علمی و فرهنگی ظهیرالدین محمد بابر، مرکز فرهنگی علم و عرفان، انجمن فرهنگی تحلیلگران و هنرستان نقشبندی در دهۀ نود شمسی در این شهر فعال بودند.<ref>جاوید انتظار، بلخ در آیینۀ تاریخ، 1398ش، ص115. </ref> | ||
===آداب و رسوم=== | ===آداب و رسوم=== | ||
از مهم‌ترین جلوه‌های فرهنگی و باستانی مزارشریف، تجلیل از عید نوروز است که هر ساله در روز اول ماه حمل/فروردین به‌عنوان جشن آریایی به شکل مردمی و رسمی تجلیل می‌شود. چند روز پیش از نوروز، با مشارکت مقامات، روحانیون، تجار و اصناف مختلف بازار، کمیته‌ای برای مراسم، تشکیل می‌شود. رسته‌های زرگران، نقره‌کاران، مسگران و بزازان، هرکدام در نوسازی و تزیین در و دیوار روضۀ شریف و عَلَم شاه اولیا، سهیم می‌شوند. قبل از فرارسیدن سال نو، مردم از شهرهای مختلف راهی مزارشریف می‌شوند تا خود را به مراسم جهنده‌بالا و میلۀ گل‌سرخ برسانند. صبح روز اول حمل (فروردین)، مردمی که از اقصی نقاط کشور، کشورهای همسایه و حتی کشورهای اروپایی، در مزارشریف جمع شده‌اند، برای برپایی مراسم جهندۀ سخی، در روضۀ شریف گردهم می‌آیند. برافراشتن علم با سخنرانی مقامات حاضر در مراسم، شلیک 21 گلولۀ توپ و به پرواز در آمدن خیل عظیمی از کبوتران سفید در میان هلهله و فریاد مردم آغاز می‌شود. لحظۀ برافراشته‌شدن علم، با دعا و خواستن حاجات از صاحب علم همراه است. | از مهم‌ترین جلوه‌های فرهنگی و باستانی مزارشریف، تجلیل از عید نوروز است که هر ساله در روز اول ماه حمل/فروردین به‌عنوان جشن آریایی به شکل مردمی و رسمی تجلیل می‌شود. چند روز پیش از نوروز، با مشارکت مقامات، روحانیون، تجار و اصناف مختلف بازار، کمیته‌ای برای مراسم، تشکیل می‌شود. رسته‌های زرگران، نقره‌کاران، مسگران و بزازان، هرکدام در نوسازی و تزیین در و دیوار روضۀ شریف و عَلَم شاه اولیا، سهیم می‌شوند. قبل از فرارسیدن سال نو، مردم از شهرهای مختلف راهی مزارشریف می‌شوند تا خود را به مراسم جهنده‌بالا و میلۀ گل‌سرخ برسانند. صبح روز اول حمل (فروردین)، مردمی که از اقصی نقاط کشور، کشورهای همسایه و حتی کشورهای اروپایی، در مزارشریف جمع شده‌اند، برای برپایی مراسم جهندۀ سخی، در روضۀ شریف گردهم می‌آیند. برافراشتن علم با سخنرانی مقامات حاضر در مراسم، شلیک 21 گلولۀ توپ و به پرواز در آمدن خیل عظیمی از کبوتران سفید در میان هلهله و فریاد مردم آغاز می‌شود. لحظۀ برافراشته‌شدن علم، با دعا و خواستن حاجات از صاحب علم همراه است.<ref>گوگه‌دی، تاریخچۀ مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص56؛ عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، 1393ش، ص68؛ هروی، تاریخچه مزار شریف، ۱۳۴۹ش، ص28؛ خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص15؛ حبیبی، «روضۀ سخی»، 1340ش، ص351؛ صفا، طغیان ساکایی، روضه شاه ولایت‌مآب، 1387ش، ص28؛ مرادی غیاث‌آبادی، مراسم جشن نوروز یا میله گل سرخ در بلخ و مزارشریف، ۱۳۸۲ش، ص235. </ref> | ||
زیارت روضۀ سخی به‌خصوص در ایام نوروز از دیگر رسومات مردم مزارشریف است. در این ایام بسیاری از مردم شمال و برخی دیگر از مناطق کشور برای زیارت و دعا به مزارشریف مسافرت می‌کنند. | زیارت روضۀ سخی به‌خصوص در ایام نوروز از دیگر رسومات مردم مزارشریف است. در این ایام بسیاری از مردم شمال و برخی دیگر از مناطق کشور برای زیارت و دعا به مزارشریف مسافرت می‌کنند.<ref>جاوید انتظار، بلخ در آیینۀ تاریخ، 1398ش، ص78.</ref> | ||
عزاداری به‌خصوص در ایام محرم از سنت‌های مردم مزارشریف است که شیعه و سنی در آن مشارکت دارند. در این ایام بسیاری از مردم شهر مزارشریف با دادن نذری و حضور در مساجد و تکایا در ماتم شهدای کربلا به سوگ می‌نشینند و در روز عاشورا اجتماع بزرگ عزاداران در روضۀ سخی تشکیل شده و به سینه‌زنی می‌پردازند. | عزاداری به‌خصوص در ایام محرم از سنت‌های مردم مزارشریف است که شیعه و سنی در آن مشارکت دارند. در این ایام بسیاری از مردم شهر مزارشریف با دادن نذری و حضور در مساجد و تکایا در ماتم شهدای کربلا به سوگ می‌نشینند و در روز عاشورا اجتماع بزرگ عزاداران در روضۀ سخی تشکیل شده و به سینه‌زنی می‌پردازند.<ref></ref> | ||
شب یلدا (شب چله) از شب های باستانی مردم بلخ است که توسط مردم گرامی داشته می‌شود. در این شب مردم مزارشریف رسم دارند در کنار یگدیگر جمع شده با خوردن انار و تربوز (هندوانه) شب را به قصه‌گویی، افسانه‌سرایی، شاهنامه‌خوانی و خاطره‌گویی سپری می‌کنند. | شب یلدا (شب چله) از شب های باستانی مردم بلخ است که توسط مردم گرامی داشته می‌شود. در این شب مردم مزارشریف رسم دارند در کنار یگدیگر جمع شده با خوردن انار و تربوز (هندوانه) شب را به قصه‌گویی، افسانه‌سرایی، شاهنامه‌خوانی و خاطره‌گویی سپری می‌کنند.<ref>مرادی غیاث‌آبادی، مراسم جشن نوروز یا میله گل سرخ در بلخ و مزارشریف، ۱۳۸۲ش، ص121. </ref> | ||
چهارشنبه سوری از دیگر مراسمات مردم مزارشریف است که هر ساله در آخرین چهارشنبۀ سال با پریدن از روی آتش گرامی داشته می‌شود. | چهارشنبه سوری از دیگر مراسمات مردم مزارشریف است که هر ساله در آخرین چهارشنبۀ سال با پریدن از روی آتش گرامی داشته می‌شود.<ref>خلیق، «مزارشریف در یک نگاه»، 1387ش، ص83.</ref> | ||
عید قربان از مهم‌ترین اعیاد دینی مردم افغانستان است و در مزارشریف مردم با خریدن شیرینی، تهیۀ غذاهای متنوع، اقامۀ نماز عید، قربانی‌کردن گاو و گوسفند و توزیع آن در بین اقوام و همسایگان، عید را گرامی می‌دارند. | عید قربان از مهم‌ترین اعیاد دینی مردم افغانستان است و در مزارشریف مردم با خریدن شیرینی، تهیۀ غذاهای متنوع، اقامۀ نماز عید، قربانی‌کردن گاو و گوسفند و توزیع آن در بین اقوام و همسایگان، عید را گرامی می‌دارند.<ref>خلیق، «مزارشریف در یک نگاه»، 1387ش، ص86</ref> | ||
عید فطر (عید روزه) بزرگ‌ترین عید دینی مردم در شهر مزارشریف است. مردم شهر در آخر ماه رمضان با پوشیدن لباس‌های نو، تهیۀ انواع آجیل، میوه و شیرینی و غذاهای متنوع بعد از اقامۀ نماز عید در روضۀ سخی، افطار کرده و به دید و بازدید اقوام، خویشان و همسایگان می‌روند. | عید فطر (عید روزه) بزرگ‌ترین عید دینی مردم در شهر مزارشریف است. مردم شهر در آخر ماه رمضان با پوشیدن لباس‌های نو، تهیۀ انواع آجیل، میوه و شیرینی و غذاهای متنوع بعد از اقامۀ نماز عید در روضۀ سخی، افطار کرده و به دید و بازدید اقوام، خویشان و همسایگان می‌روند.<ref>خلیق، «مزارشریف در یک نگاه»، 1387ش، ص87</ref> | ||
===ورزش=== | ===ورزش=== | ||
فعالیت ورزشی در مزارشریف رونق دارد و تیم‌های مختلفی در آن شهر فعال هستند از جمله تیم فوتبال سیمرغ البرز که در لیگ برتر افغانستان حضور دارد. تیم کریکت نهنگان آمو و تیم کریکت افسانه‌های بلخ که همۀ این تیم‌ها دارای ورزشگاه اختصاصی هستند. در مزارشریف بزکشی و پهلوانی (کشتی‌گیری) نیز سابقۀ طولانی دارد و در ایام نوروز شهر مزارشریف شاهد این ورزش‌های سنتی است. | فعالیت ورزشی در مزارشریف رونق دارد و تیم‌های مختلفی در آن شهر فعال هستند از جمله تیم فوتبال سیمرغ البرز که در لیگ برتر افغانستان حضور دارد. تیم کریکت نهنگان آمو و تیم کریکت افسانه‌های بلخ که همۀ این تیم‌ها دارای ورزشگاه اختصاصی هستند. در مزارشریف بزکشی و پهلوانی (کشتی‌گیری) نیز سابقۀ طولانی دارد و در ایام نوروز شهر مزارشریف شاهد این ورزش‌های سنتی است.<ref>خلیق، «مزارشریف در یک نگاه»، 1387ش، ص45</ref> | ||
===صنایع دستی=== | ===صنایع دستی=== | ||
با وجود تحولات جدید در مزارشریف قالی‌بافی، دسترخوان‌بافی، گلیم‌بافی و تولید برخی دیگر از صنایع دستی توسط خانواده‌ها مرسوم است. | با وجود تحولات جدید در مزارشریف قالی‌بافی، دسترخوان‌بافی، گلیم‌بافی و تولید برخی دیگر از صنایع دستی توسط خانواده‌ها مرسوم است.<ref>خلیق، «مزارشریف در یک نگاه»، 1387ش، ص48.</ref> | ||
===مشاهیر=== | ===مشاهیر=== | ||
مزارشریف و حومه آن دارای شخصیت‌ها و مشاهیر بزرگی است از جمله زرتشت (پیامبرآریایی)، یم (جمشید)، کنیشکا، مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، رابعه بلخی، ناصر خسرو بلخی، دقیقی بلخی، ابن‌سینا، ابوشکور بلخی، شهید بلخی (عارف و شاعر)، جامی حکیم، اندانی بلخی، امیرخسرو بلخی، وطواط بلخی، عنصری بلخی، ابومعشر بلخی، شقیق بلخی، کیقباد بلخی، پروچیستا بلخی و خواندمیر بلخی. | مزارشریف و حومه آن دارای شخصیت‌ها و مشاهیر بزرگی است از جمله زرتشت (پیامبرآریایی)، یم (جمشید)، کنیشکا، مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، رابعه بلخی، ناصر خسرو بلخی، دقیقی بلخی، ابن‌سینا، ابوشکور بلخی، شهید بلخی (عارف و شاعر)، جامی حکیم، اندانی بلخی، امیرخسرو بلخی، وطواط بلخی، عنصری بلخی، ابومعشر بلخی، شقیق بلخی، کیقباد بلخی، پروچیستا بلخی و خواندمیر بلخی.<ref> انصاری، انکشاف امروزی شهر مزار شریف، ۱۳۷۳ش، ص51.</ref> | ||
==معارف و تحصیلات عالی== | ==معارف و تحصیلات عالی== | ||
===مکاتب=== | ===مکاتب=== | ||