رباب: تفاوت میان نسخه‌ها
←رباب‌های یکپارچه
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
این ساز در میان مردم عرب‌زبان [[خوزستان]]، بومیان عرب جزیره‌ی [[کیش]] و در تمام کشورهای عربی و شمال آفریقا رایج است. به نوعی از این ساز که جعبه صوتی (کاسه طنینی) فلزی دارد، «گَلِن» یا «گالُن» می‌گویند. این ساز تنها یک سیم از جنس دُم اسب دارد و یک دسته‌ی کوتاه که از چوب درخت توت ساخته می‌شود. آرشه‌ی آن نیز از ترکه‌ای چوبی خمیده و نیز یال اسب است. این نوع از ساز رباب به دو شکل مستطیل و منحنی متداول است. اعراب خوزستان، گاهی از حلب‌های روغن 4 لیتری به‌عنوان جعبه‌ی صوتی ربابه استفاده می‌کنند.<ref>[http://chap.sch.ir/books/3769 «سازهای ایرانی»، پایگاه کتاب‌های درسی، سایت وزارت آموزش و پرورش ایران.] </ref> | این ساز در میان مردم عرب‌زبان [[خوزستان]]، بومیان عرب جزیره‌ی [[کیش]] و در تمام کشورهای عربی و شمال آفریقا رایج است. به نوعی از این ساز که جعبه صوتی (کاسه طنینی) فلزی دارد، «گَلِن» یا «گالُن» می‌گویند. این ساز تنها یک سیم از جنس دُم اسب دارد و یک دسته‌ی کوتاه که از چوب درخت توت ساخته می‌شود. آرشه‌ی آن نیز از ترکه‌ای چوبی خمیده و نیز یال اسب است. این نوع از ساز رباب به دو شکل مستطیل و منحنی متداول است. اعراب خوزستان، گاهی از حلب‌های روغن 4 لیتری به‌عنوان جعبه‌ی صوتی ربابه استفاده می‌کنند.<ref>[http://chap.sch.ir/books/3769 «سازهای ایرانی»، پایگاه کتاب‌های درسی، سایت وزارت آموزش و پرورش ایران.] </ref> | ||
==رباب‌های یکپارچه== | ==رباب‌های یکپارچه== | ||
این رباب‌ها در دو نوع کمانه‌ای و زخمه‌ای وجود دارند. رباب‌های کمانه‌ای از قرن 7ق در مراکش، الجزایر و تونس استفاده می‌شد و ساختاری کاملا متفاوت داشت. این نوع رباب را مردم اندلس برای اولین‌بار ساخته‌اند که بعدها در آفریقا و | این رباب‌ها در دو نوع کمانه‌ای و زخمه‌ای وجود دارند. رباب‌های کمانه‌ای از قرن 7ق در مراکش، الجزایر و تونس استفاده می‌شد و ساختاری کاملا متفاوت داشت. این نوع رباب را مردم اندلس برای اولین‌بار ساخته‌اند که بعدها در آفریقا و اروپا اقتباسی از آن رایج شده و اروپاییان نام «رِبِک» بر آن نهادند. کاسه و دسته‌ی این ساز از یک تکه‌ی بلند و هلالی یکپارچه تراشیده شده و با پوست حیوانات پوشیده شده است. هندی‌ها نیز از این ساز اقتباسی داشتند با این تفاوت که در «سارنگی» هندی، تعداد زیادی وترهای هم‌خوان وجود دارد. | ||
در قرن 8ق نیز، کاشانی در کتاب «کنز التحف»، از رَباب یا رُبابی یاد می‌کند که تنها اشتراکش با مجرور پایه‌دار، صفحه‌ی صوتی آن است.<ref>کاشانی، «رسالۀ کنز التحف در موسیقی»، ۱۳۷۱ش، ص113 و 114. </ref> تفاوت این رباب با مجرور پایه‌دار نیز یکپارچه بودن آن و کاسه‌ای دو بخشی است که در اکثر رباب‌های امروزی نیز دیده می‌شود. نمونه‌ای از این نوع رباب در موزه لندن نگهداری می‌شود که قدمت آن به سال 784ق برمی‌گردد. | در قرن 8ق نیز، کاشانی در کتاب «کنز التحف»، از رَباب یا رُبابی یاد می‌کند که تنها اشتراکش با مجرور پایه‌دار، صفحه‌ی صوتی آن است.<ref>کاشانی، «رسالۀ کنز التحف در موسیقی»، ۱۳۷۱ش، ص113 و 114. </ref> تفاوت این رباب با مجرور پایه‌دار نیز یکپارچه بودن آن و کاسه‌ای دو بخشی است که در اکثر رباب‌های امروزی نیز دیده می‌شود. نمونه‌ای از این نوع رباب در موزه لندن نگهداری می‌شود که قدمت آن به سال 784ق برمی‌گردد. | ||
==سیر تاریخی و جغرافیایی رباب== | ==سیر تاریخی و جغرافیایی رباب== | ||
به گفته‌ی برخی از تاریخ‌شناسان، رباب از ایران به هندوستان رفته و تبدیل به ساز خوانندگان «دروپاد» در هندوستان شده است. در قرن 19م، این ساز از [[موسیقی]] کلاسیک هند حذف شد اما هنوز در موسیقی مذهبی سیک‌ها باقی‌مانده است. تجهیز دروپاد با وترهای هم‌خوان، رباب افغانی را ایجاد می‌کند که به‌نوعی منشأ ساز «سَرُد» است. این ساز پس از تکمیل شدن در سده 12ق، تبدیل به ساز اصلی مردم پشتون در افغانستان و سپس تمام مردم افغانستان شد. بعدها این ساز به هند، کشمیر، بخارا و تاجیکستان رسید.<br> | به گفته‌ی برخی از تاریخ‌شناسان، رباب از ایران به هندوستان رفته و تبدیل به ساز خوانندگان «دروپاد» در هندوستان شده است. در قرن 19م، این ساز از [[موسیقی]] کلاسیک هند حذف شد اما هنوز در موسیقی مذهبی سیک‌ها باقی‌مانده است. تجهیز دروپاد با وترهای هم‌خوان، رباب افغانی را ایجاد می‌کند که به‌نوعی منشأ ساز «سَرُد» است. این ساز پس از تکمیل شدن در سده 12ق، تبدیل به ساز اصلی مردم پشتون در افغانستان و سپس تمام مردم افغانستان شد. بعدها این ساز به هند، کشمیر، بخارا و تاجیکستان رسید.<br> | ||