رباب: تفاوت میان نسخه‌ها
←انواع رباب
| خط ۶: | خط ۶: | ||
تعداد سیم‌های رباب 6 سیم است که گاهی آن را به‌صورت 3 سیم جفتی در نظر می‌گیرند. سیم‌های جفتی، هم‌صوت یکدیگر کوک می‌شوند. | تعداد سیم‌های رباب 6 سیم است که گاهی آن را به‌صورت 3 سیم جفتی در نظر می‌گیرند. سیم‌های جفتی، هم‌صوت یکدیگر کوک می‌شوند. | ||
==انواع رباب== | ==انواع رباب== | ||
رباب در کشورهای اسلامی دو گونه است که در هر دو، کاسه‌ای پوشیده از پوست وجود دارد. نوع اول، مجروراتِ (سازهای کمانه‌ای) دسته‌بلند یا کوتاه است که در این میان، مجرورات پایه‌دار و مجرورات یکپارچه با هم متفاوت‌اند؛ نوع دوم نیز بربط‌ها (لوت‌ها)ی زخمه‌ای است که عموما دسته‌های کوتاهی دارند و در این گروه نیز بربط‌های کاسه دوبخشی (مانند رباب‌های هندی و افغانستانی) متفاوت از بربط‌های با دسته‌ی مجزا (مانند رَوَبِ اویغوری) هستند. در این میان، رباب‌هایی به‌صورت محدود وجود دارند که بتوان هم با کمانه (آرشه) و هم با مضراب نواخت. تصاویر به‌جامانده از رباب، نشان می‌دهد که در گذشته این ساز را از کاسه‌ای که با پوست پوشیده شده می‌ساختند. در ادامه، پایه‌ای از آن عبور کرده و دور پایه نیز دسته‌ای با سطح مقطع گرد همراه با 2 وتر قرار گرفته است. این شکل از ساز رباب هنوز در مصر (رباب با 2 وتر از دُم اسب)و در | رباب در کشورهای اسلامی دو گونه است که در هر دو، کاسه‌ای پوشیده از پوست وجود دارد. نوع اول، مجروراتِ (سازهای کمانه‌ای) دسته‌بلند یا کوتاه است که در این میان، مجرورات پایه‌دار و مجرورات یکپارچه با هم متفاوت‌اند؛ نوع دوم نیز بربط‌ها (لوت‌ها)ی زخمه‌ای است که عموما دسته‌های کوتاهی دارند و در این گروه نیز بربط‌های کاسه دوبخشی (مانند رباب‌های هندی و افغانستانی) متفاوت از بربط‌های با دسته‌ی مجزا (مانند رَوَبِ اویغوری) هستند. در این میان، رباب‌هایی به‌صورت محدود وجود دارند که بتوان هم با کمانه (آرشه) و هم با مضراب نواخت. تصاویر به‌جامانده از رباب، نشان می‌دهد که در گذشته این ساز را از کاسه‌ای که با پوست پوشیده شده می‌ساختند. در ادامه، پایه‌ای از آن عبور کرده و دور پایه نیز دسته‌ای با سطح مقطع گرد همراه با 2 وتر قرار گرفته است. این شکل از ساز رباب هنوز در مصر (رباب با 2 وتر از دُم اسب)و در ترکیه (رباب با 3 وتر از دُم اسب) با همین شکل و نام رایج است. در برخی کشورهای دیگر نیز این ساز با نام و شکلی متفاوت مرسوم است؛ برای مثال، عراق (جوزه با 3 وتر)، قفقاز (کمانچه با 3 یا 4 وتر که از ابریشم، زه یا فلز ساخته می‌شوند)، آسیای میانه (قیجَک که مشابه کمانچه است)، اندونزی (رباب با 2 وتر)، و آناتولی (کَبَک، ایکلیگ). سازهای مشابه دیگری با رباب در مناطقی از آسیا رایج است، مانند: «اِرهوی» در چین، «غیجَک» در افغانستان و تاجیکستان که از اصول رباب‌های کمانه‌ای پایه‌دار تبعیت می‌کنند و نیز ساز «ایمزَد» در آفریقای جنوبی، «رباب‌الشاعر» که جعبه‌ی کم‌عمق، مستطیل‌شکل یا گردی دارد و در میان بادیه‌نشینان، اعراب [[خوزستان]] و بربرهای سوسِ مراکش رواج دارد.<ref>اطرایی، سازشناسی ایران، ۱۳۸۸ش، ص135.</ref> | ||
==رَبابه خوزستان== | ==رَبابه خوزستان== | ||
این ساز در میان مردم عرب‌زبان [[خوزستان]]، بومیان عرب جزیره‌ی [[کیش]] و در تمام کشورهای عربی و شمال آفریقا رایج است. به نوعی از این ساز که جعبه صوتی (کاسه طنینی) فلزی دارد، «گَلِن» یا «گالُن» می‌گویند. این ساز تنها یک سیم از جنس دُم اسب دارد و یک دسته‌ی کوتاه که از چوب درخت توت ساخته می‌شود. آرشه‌ی آن نیز از ترکه‌ای چوبی خمیده و نیز یال اسب است. این نوع از ساز رباب به دو شکل مستطیل و منحنی متداول است. اعراب خوزستان، گاهی از حلب‌های روغن 4 لیتری به‌عنوان جعبه‌ی صوتی ربابه استفاده می‌کنند.<ref>[http://chap.sch.ir/books/3769 «سازهای ایرانی»، پایگاه کتاب‌های درسی، سایت وزارت آموزش و پرورش ایران.] </ref> | این ساز در میان مردم عرب‌زبان [[خوزستان]]، بومیان عرب جزیره‌ی [[کیش]] و در تمام کشورهای عربی و شمال آفریقا رایج است. به نوعی از این ساز که جعبه صوتی (کاسه طنینی) فلزی دارد، «گَلِن» یا «گالُن» می‌گویند. این ساز تنها یک سیم از جنس دُم اسب دارد و یک دسته‌ی کوتاه که از چوب درخت توت ساخته می‌شود. آرشه‌ی آن نیز از ترکه‌ای چوبی خمیده و نیز یال اسب است. این نوع از ساز رباب به دو شکل مستطیل و منحنی متداول است. اعراب خوزستان، گاهی از حلب‌های روغن 4 لیتری به‌عنوان جعبه‌ی صوتی ربابه استفاده می‌کنند.<ref>[http://chap.sch.ir/books/3769 «سازهای ایرانی»، پایگاه کتاب‌های درسی، سایت وزارت آموزش و پرورش ایران.] </ref> | ||