پکول

کلاه پکول افغانستانی

پکول، کلاه سنتی و پرکاربرد در افغانستان.

پَکُول، از معروف‌ترین کلاه‌های مردانه در افغانستان است که از موی شتر، پشم گوسفند و پارچه ساخته و نماد فرهنگی این کشور محسوب می‌شود.

نام‌گذاری

این کلاه، به‌نام‌های پاکُول، خاپَل، کاپُول و کاپور نیز خوانده می‌شود.

تاریخچه

خاستگاه اصلی کلاه پکول در افغانستان، ولایت (استان) نورستان این کشور است؛ اما برخی معتقدند که ریشۀ اصلی این کلاه به یونان باستان برمی‌گردد. مردم قدیم یونان، کلاهی مشابه پکول امروزی بر سر می‌گذاشتند که به «کاوسیا» مشهور بوده است. بعد از لشكركشى اسكندر مقدونى به مناطقى از افغانستان امروز و شكست آنها، عده‌اى از سربازان یونانی با خانواده‌هاى خود در مناطق چترال و نورستان ماندگار شدند و کلاه پكول به‌تدریج رایج و به‌شکل امروزی آن درآمده است. برخی دیگر نیز بر این باورند که پکول با استفاده از کلاه‌های رایج در چین و آسیای مرکزی ساخته شده است. استفاده از این کلاه، در اواسط قرن بیستم، به‌عنوان جایگزین عمامه، در میان طوایف پشتون شمال شرق و تاجیک‌های بدخشان و پنجشیر مرسوم شد. در حال حاضر، پوشیدن کلاه پکول در سراسر افغانستان رایج است اما این کلاه، جزئی از سبک زندگی اقوام پشتون و تاجیک این کشور محسوب می‌شود.

ویژگی‌ها

1. جنس

کلاه پکول به‌صورت عموم از موی شتر، پشم گوسفند و پارچه‌های خاص ساخته می‌شود که نرم، گرم و مناسب مناطق سرد و کوهستانی است.

2. شکل

کلاه پکول، به شکل گِرد (دایره‌ای) بوده و از دو قسمت لبه و سرپوش (تاج) ساخته شده که لبۀ آن خمیده و سرپوش آن مسطح است. اندازۀ آن آزاد است اما به‌صورت تقریبی، قطر داخلی پکول، 17 سانتی‌متر و اندازۀ خارج آن از پائین به بالا، حدود 25 سانتی‌متر است.

3. طرح و رنگ

کلاه پکول با طرح و رنگ‌های مختلف قهوه‌ای، سفید، سبز، کرمی، خاکستری و مشکی تولید می‌شود که در هر منطقه ممکن است یک طرح آن بیشتر استفاده شود.

شهرت جهانی

این کلاه، بعد از اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوری و مبارزۀ مردم افغانستان با آنها و سپس در جریان جنگ‌های داخلی، شهرت جهانی پیدا کرد. امروزه، پکول به‌عنوان بخشی از فرهنگ مردم افغانستان‌ شناخته می‌شود.

نماد مبارزۀ سیاسی

جنبۀ نمادین این کلاه بعد از جنگ با شوری برجسته و به نماد مبارزات سیاسی بعضی از رهبران افغانستان، از جمله احمدشاه مسعود تبدیل شد.

هدیه و سوغاتی

استفاده از کلاه پکول، به‌عنوان کالای سوغاتی و هدیه نیز مرسوم است.

مرکز تولید

تولید پکول در مناطق مختلف افغانستان رایج است؛ اما بهترین و معروف‌ترین پکول‌ها را در ولایت کُنَر می‌سازند. همچنین، پکول در منطقه چَترال و ایالت «خیبر پَختُونخوا» پاکستان تولید و به افغانستان وارد می‌شود.

رشد تولید و رونق بازار

تولید و بازار کلاه پکول در سال‌های اخیر، به‌دلیل علاقه و استفادۀ زیاد مردم افغانستان از آن، رشد و رونق زیادی پیدا کرده است.

پکول در کشورهای دیگر

استفاده از این کلاه در پاکستان، ازبکستان و تاجیکستان نیز مرسوم است اما با نام افغانستان شهرت بیشتری دارد.

منابع

• «بازار گرم پکول‌های کنری در افغانستان»، وب‌سایت سلام وطندار، تاریخ درج مطلب 19 شهریور 1401ش.
• «پاکول منحصر به فرد افغانی/ پاکستانی»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
• «جنس کلاه پکول»، وب‌سایت خامک شاپ، تاریخ بازدید: 26 آذر 1041ش.
• «راهنمای سفر به افغانستان»، وب‌سایت قاره‌پیما، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.
• «سوغاتی‌های افغانستان: بهترین‌های افغانستان را در چمدان خود بچین»، وب‌سایت یومگ، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1399.
• قاموس بزرگ افغانستان، ذیل واژۀ پکول، وب‌سایت قاموس بزرگ افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
• «کلاه‌هایی که افغان‌ها بر سر می‌گذارند»، وب‌سایت برخط نیوز، تاریخ درج مطلب: 26 اسفند 1400ش.
• «لباس محلی افغانستان»، وب‌سایت خانه، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.
• رحیمی، محمدرضا، « پکول یکی از قدیمی‌ترین کلاه‌های سنتی افغانستان»، وب‌سایت مجلۀ خامک، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.