کل کشیدن

کِل ‌کشیدن؛ آوای بی‌کلام که نشانۀ مراسم شادی است.

کِل ‌کشیدن یا هلهله، صدایی است که بیشتر در مراسم‌های عروسی و یا مولودی‌ها شنیده می‌شود و نشانۀ شادی و خوشحالی است. خانم‌ها در تولید این صدا مهارت بیشتری دارند. کل ‌کشیدن در هر منطقه، صدای خاصی دارد.

مفهوم‌شناسی

«کِل زدن» یا «کِل کشیدن» در خرده‌فرهنگ‌های مردمان غرب و جنوب ایران، هلهله کردن زنان معنا شده است. این صدا با حرکت تند زبان ایجاد می‌شود و همزمان فاصله میان دو انگشت شست و سبابه بین دهان و بینی قرار می‌گیرد. در لغت‌نامه دهخدا هم، هلهله به سروصدای برگرفته از شادی و شعف تعبیر شده است. هلهله پیام بدون کلامی است که حس شادی را با خود به‌دنبال می‌آورد.

تاریخچه

بنا بر یافته‌های پژوهشگران فرهنگ عامه، کل کشیدن در تمدن‌ها و فرهنگ‌های زیادی وجود داشته و در همۀ اقشار و طبقات اجتماعی جامعه هم مرسوم بوده و مختص به قشر یا طبقۀ خاصی نیست. برخی پژوهشگران بر این باورند که تاریخ دقیقی برای آغاز کل کشیدن نمی‌توان یافت، اما برخی دیگر آن را برآمده از مناطق آفریقایی دانسته‌اند که این بانگ نشانۀ خوشحالی و شادباش برای پیروزی در جنگ‌ها بوده است.

کل کشیدن در ایران

در هر منطقه‌ای از ایران، صدای کشیدنِ کل به‌طور خاصی ادا می‌شود. به‌عنوان مثال کل کشیدن جنوبی‌ها با کل کشیدن اقوام لر، اندکی تفاوت دارد. اما در میان اعراب، صدای کل متفاوت‌تر و خاص‌تر است. عرب‌ها به کل کشیدن «زلغوطه» می‌گویند. زنان عرب در مراسم عروسی، شعری را تکه‌تکه در مورد عروس می‌خوانند و صدای کل کشیدن عربی بقیه بلند می‌شود.

در ایران کل کشیدن در جشن‌های عروسی، هنگام داخل شدن عروس به خانۀ خود، یا هنگام ورود به تالار و یا بردن عروس از خانۀ پدری صورت می‌گیرد. کل کشیدن مختص زنان است و مهارت زیادی می‌خواهد.

در ایران علاوه بر شادی‌ها گاهی در غم‌گساری نیز از کل کشیدن استفاده می‌کنند؛ مانند تشییع جنازۀ جوانان و شهیدان، چون معتقدند که این مردگان، بهشتی هستند.

کل کشیدن در کشورهای دیگر

کل کشیدن در زبان عربی به «الزغروده» معروف است. ریشۀ این کلمه از فعل «زَغرَد» است و به ‌طنین‌انداز شدن صدایی در گلو اشاره می‌کند که زنان عرب در مناسبت‌های شاد با حرکت‌های خاص و چرخش مارپیچ زبان‌شان در حنجرۀ خود ایجاد می‌کنند. کِل در زبان عربی به نام‌های مختلفی شناخته می‌شود.

این صدا همچنین در کشورهای خلیجی «الغطرفه» و در سرزمین شام «المهاماة» گفته می‌شود که معنی شادباش می‌دهد. در هند به کل کشیدن «جوکار» گفته می‌شود و هندی‌ها معتقدند که کل کشیدن موجب دفع انرژی‌های منفی از بدن می‌شود. کِل زدن در جهان عرب با شور و حماسه هم ارتباط دارد.

باورهای عامیانه

در انگاره‌های مردم عرب، کل کشیدن سبب دورکردن ارواح بد و شیاطین می‌شود. به این منظور آن‌ها در جشن‌هایی مثل عروسی و ختنه سوران، از آن استفاده می‌کنند. آن‌ها همچنین برای محافظت کردن حیوانات و چهارپایان خود از شرّ شیاطین، زنگوله‌های فلزی را در لگام و زین چهارپایان خود آویزان می‌کنند. مردم این مناطق معتقدند، صداهایی که از این زنگوله‌ها به‌طور مکرر بلند می‌شود ارواح و شیاطین را از آن‌جا دور می‌کند و با از بین رفتن اثرِ بدِ آن‌ها، صدای کِل به هوا می‌رود.

ضرب‌المثل

کل کشیدن در برخی ضرب‌المثل‌های مصری‌ و عربی به‌کار رفته مانند؛ «اندوه گریه می‌آموزد و شادی، کِل» که انسان را به خوش‌بینی دعوت می‌کند. همچنین ضرب‌المثل «هزار دعا پیراهنی را پاره نکرد و هزار کِل، مردی را داماد» اشاره به این نکته دارد که کِل زدن خالی برای ازدواج یک مرد کافی نیست. ضرب‌المثل مصری دیگری هم نقل شده به این مضمون: «کِل‌ زدن‌‌ها از روی محبت‌ است و کادوی عروسی از سر ناچاری».

کل کشیدن از نظر شرعی

نظر مراجع تقلید در زمینۀ کل کشیدن در عروسی‌ها این‌گونه است که اگر مستلزم مفسده نباشد و نامحرم صدای آن‌ها را نشنود اشکالی ندارد. بعضی از فقها نیز معتقدند اگر نامحرم هم بشنود ولی موجب تحریک نامحرم نباشد ایرادی ندارد.

منابع

• «آیین ازدواج در بین مردم عرب خوزستان»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
• ابوسمک، هویدا، «تاریخچه کِل و هلهله در جهان عرب»، وب‌سایت رصیف، تاریخ درج مطلب: 16 فروردین 1401ش.
• «دانلود ۱۴ افکت صدای کل کشیدن و هلهله در عروسی»، ویکی اس‌اف‌ایکس، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
• «کِل زدن در عروسی چه حکمی دارد؟»، وب‌سایت اسلام کوئست‌ نت، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
• واژه‌نامه آزاد، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
• «10 سنت فرهنگی مختص ایرانی‌ها»، وب‌سایت الی گشت، تاریخ درج مطلب: 6 تیر 1401ش.